Morgunblaðið - 26.09.1990, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. SEPTEMBER 1990
Minning:
Stefán Jónsson
rithöfundur
Kynni okkar Stefáns Jónssonar
voru stutt. Þau hófust haustið 1988
er Stefán bauð mér handrit sem
hann hafði í smíðum til útgáfu.
Bókin kom út ári síðar á vegum
Forlagsins og nefndist Lífsgleði á
tréfæti með byssu og stöng. Sam-
skipti okkar urðu eðlilega all nokk-
ur í þessu sambandi og voru ein-
staklega ánægjuleg og gefandi.
Áhugi Stefáns var lifandi og hann
var óþreytandi að bera undir mig
ótal hugmyndir um allt sem sneri
að útgáfunni og hafði einatt gott
til málanna að leggja. Viðhorf hans
til útgáfu og bókmenningar var
sérstaklega heilbrigt og æðrulaust
eins og til annarra hluta. Það er
leitt að Stefáni skyldi ekki auðnast
að skrifa fleiri bækur því hánn átti
sér góðar hugmyndir en eftir að
hann veiktist hafði hann ekki þrek
til að vinna að þeim eins og þurfti.
Þær bækur sem eftir hann liggja
staðfesta samt sem áður hve snjall
rithöfundur Stefán var, að mínu
mati miklu snjallari en margir sem
skreyta sig með þeirri nafnbót. Ég
þakka stutt en einstök kynni og
sendi öllum aðstandendum samúð-
arkveðjur. Þar kvaddi góður dreng-
ur.
Jóhann Páll
Menn koma og menn kveðja
þennan hem eftir mislanga dvöl.
Allir skilja þeir eftir sig spor mis-
djúp, greipt í þá sem eftir lifa. Þeg-
ar sá sem kveður hefur haft til
brunns að bera hljómfagra rödd,
kjarnyrt mál og hæfileika til að
sameina þetta í frásagnarsnilld sem
engum gleymist er á hlýðir, hljóta
sporin að verða djúp sem hann skil-
ur eftir sig.
í þá daga þegar útvarpið bar
hæst í flutningi á fræðslu- og
skemmtiefni inn á heimilin, vóg
rödd Stefáns Jónssonar þungt á
vogarskálinni. í minni sveit hvíldu
menn sig á heyskapnum til að geta
hlýtt á þessa hljómmiklu rödd, sem
eins og festist við veggi herbergis-
ins sem hlustað var í. Hann virtist
hafa undraverða hæfileika til þess
að gera alla viðmælendur sína
áhugaverða og skemmtilega, laða
fram hið jákvæða og góða og blanda
í hið leiðinlega mátulega miklum
húmor til þess að jafnvel það skildi
eftir sig jákvæða mynd. Að fá að
kynnast þessum manni í eigin per-
sónu á þeim vettvangi sem átti hug
hans óskertan á seinni árum, veiði-
skap og útivist, verður seint full-
þakkað. Lífsgleði á tréfæti er ekki
aðeins lífsgleði Stefáns Jónssonar,
heldur allra þeirra sem hafa lesið
bækurnar hans og fundið andann í
tilveru þess manns sem ekki lætur
bugast á tréfæti, heldur notar hann
beinlínis til þess að laða fram
stemmningu náttúrunnar. Að rota
Lax á sundi með einu höggi með
stafnum sínum, eða veiða á flugu
á ísileginni Geirlandsá, slíkt er að-
eins mönnum gefið sem veiða á
tréfæti.
Við veiðifélagar Stefáns höfðum
vonast til þess að hann kæmist með
okkur í haust í Geirlandsá þegar
hann kvaddi okkur fyrr í sumar,
fullvissir um að myndi hann berá
sigurorð af sláttumanninum mikla.
Við munum sitja saman og minnast
Stefáns með söknuði - andi hans
verður hjá okkur. íslenskir stang-
veiðimenn kveðja hann með þakk-
læti fyrir þann tón sem Stefán gaf
okkur með orðum og verkum sínum.
Hans verður ævinlega minnst á
þeim árbökkum eða skurðum sem
hann hefur gengið um. Ég færi
Kristjönu og ástvinum hans mínar
alúðlegustu samúðarkveðjur.
Konráð Lúðviksson
Hann Stefán vinur minn og veiði-
félagi er dáinn. Fréttin um það kom
ekki á óvart, en staðreyndin er jafn
voðaleg fyrir það. Við kvöddumst á
þriðjudagskvöldinu og vissum báðir
að það yrði í síðasta sinn. Ég fór
utan morguninn eftir og þegar ég
kom heim aftur var sambandið
rofnað og aðfaranótt mánudags fór
hann yfir mörkin miklu. Ótrúlegt
skref var það fyrir svo lífsglaðan
og jarðneskan mann.
Óg nú skrifa ég minningargrein
um hann, en kann ekki. Ekki fer
ég að rekja lífssögu hans, sem ég
ekki þekki nema að hluta. Aðrir
hljóta að gera það betur. Ekki get
ég heldur gert hann ódauðlegan
þótt ég vildi með minningargrein.
Það hefur hann hvort eða er með
vissum hætti gert sjálfur. Hann
skrifaði bækur, sumar töluvert
skemmtilegar og aðrar bara góðar,
nokkrar alveg ómissandi fyrir veiði-
menn á íslandi. Rödd hans, hljóm-
mikil, lifir á stálþráðum og segul-
spólum hjá Ríkisútvarpinu, saman
með röddum fólksins úr fortíðinni
og samtíðinni sem hann talaði við
í útvarpið, og gerði líka ódauðlegt.
Fróðleikslindir eru þar og rannsókn-
arefni handa framtíðinni um lífsvið-
horf, hugsun og málfar íslendinga
á þeim tíma. Sumt verður oft endur-
flutt í útvarp. Meira segja fugla
landsins tók hann upp á spólur —
þessa sem bara syngja á íslandi af
einskærri hamingju yfir sumrinu.
Raddir þeirra tók hann upp út um
allt land og sendi m.a. til BBC, svo
að fólk í útlöndum gæti líka heyrt
í þeim.
Ég kynntist Stefáni fyrst af til-
viljun sumarið 1969, þegar ég fékk
að veiða í Reykjadalsá, í leyfi Her-
manns Jónassonar og Steingríms
sonar hans. Stefán var þá að skrifa
bók um veiðiskap, sem kom út það
haust og heitir „Roðskinna". Ég
gat eitthvað sagt honum frá veiði-
skap í Ameríku og lánað honum
bókina „Vellynda veiðimanninn"
eftir Arnold Gingi'ich, sem varð
honum tilefni margvíslegra bolla-
legginga í „Roðskinnu". Sjálfur var
ég með nægilega skrítnar og ein-
strengingslegar hugmyndir um
stangveiði til að við Stefán fórum
fljótt aftur til veiða saman. Síðan
entust okkur erindi til margra
slíkra, og brátt safnaðist efniviður
í vinskap, þrátt fyrir nokkurn ald-
ursmun. Við urðum síðan veiðifé-
lagar í tuttugu og eitt dýrðlegt ár.
Það var nú gaman.
Við Kolbeinn Grímsson og Þor-
steinn Þorsteinsson hjálpuðum
Stefáni að efna niður í bókina „Með
flugu í höfðinu“ og hún Áslaug,
konan mín, teiknaði myndir og
kápu. Sú bók hefur víst haft tölu-
verð áhrif á veiðiáhuga hér á landi,
ef marka má tilvitnanir manna. Svo
hjálpuðum við Stefán Jóni Hjartar-
syni í Húsgagnahöllinni að stofna
Stangveiðifélagið Ármenn og skrifa
fyrir það félag, hæfílega háieitar
lífsreglur. Það sama gerðum við
með áhugasömum skotveiðimöíin-
um þegar Skotveiðifélag íslands var
stofnað. Hver veit nema það hafi
skilað sér? En fyrst og fremst vild-
um við veiða og fara á skytterí
saman.
Mér þótti sem Stefán lifði mörg-
um lífum samtímis. Því svo marga
menn þekkti hann og svo margir
hafa verið í stöðugu sambandi við
hann um hin ólíklegustu mál.
Líklega hefur enginn íslendingur
komist nær því en hann að þekkja
alla samtíðarmenn sína með nafni,
háa sem lága. Ég held að þessu
hafí legið nærri á fréttamannsárum
hans hjá útvarpinu. Sögur hans af
þeim Islendingakynnum voru ríku-
legt krydd í félagsskapnum við
hann. Greinilegt er að hann hefur
líka reynst öllum viðmælendum eft-
irminnilegur, jafnvel í stuttum
kynnum.
Stefán var framar öllu maður
samræðulistar. Hann kunni sjálfur
manna best að segja sögur sem
kættu fólk, og í gaf samtölum til-
svör, sem jafnan sneru upp nýju
horni hjá viðmælanda og knúðu til
frekari tjáningar. Hann hafði þenn-
an sérstaka eiginleika að fá allt
fólk til að leysa frá skjóðunni, ýtti
undir frásagnargleði þeirra sem
hann talaði við, hlustaði sjálfur vel
og mundi allt sem honum var sagt.
Hann spurði ekki spurninga sem
fólu í sér svarið heldur opnaði nýjar
hugrenningar og bollaleggingar
viðmælandans. Oft horfði ég á þeg-
ar hann í ferðum okkar ræddi við
menn, allsendis ókunnuga, sem við
hittum. Skyndilega lýstust sálirnar
upp í augunum á þeim af því hann
hafði hitt einhvern nagla á höfuðið,
einhvern leynitappa sem opnaði
hjartað í þeim. Eftir það var nú
ekki vandræðalegt að biðja um leyfi
til að skjóta gæs í túnfætinum hjá
viðmælanda, eða renna fyrir silung
í ánni hans.
Stefán hafði ótrúlegt minni á
samtöl. Oft undraðist ég þegar hann
hafði eitthvað orðrétt eftir sjálfum
mér eða vinum okkar frá löngu liðn-
um og gleymdum samtölum. Nán-
ari umhugsun staðfesti framburð
hans. Þar á ofan hafði hann ímynd-
unaraflið í svo góðu lagi að enginn
vandi var þegar staðreyndirnar
ætluðu að gera raunveruleikann
óþolandi. Þetta gat komið sér
fjarska vel, sérstaklega í veiðiskap
þegar lítið veiddist. Það hafa auðvit-
að verið forréttindi að hafa átt
svona vin, þótt deila þyrfti með
mörgum öðrum. Það var af svo
miklu að taka.
Meðan Stefán sat á þingi fyrir
Alþýðubandalagið tók ég við starfi
framkvæmdastjóra rannsóknaráðs.
Stuttu seinna var hann kosinn með-
al fulltrúa Alþingis í rannsóknaráð
ríkisins og þaðan í framkvæmda-
nefnd þess. Kverúlöntum hefur
líklega þótt litlar faglegar forsendur
fyrir þeirri kosningu. En Stefán
kunni töluvert fyrir sér í kenhingum
Eduard D. Bono um hina „hliðlægu
hugsun“ og reyndist hafa ótrúlega
skapandi áhrif á fundum fram-
kvæmdanefndarinnar. Með honum
í framkvæmdanefnd var kosinn af
alþingismönnum Friðrik Sophusson
og voru þeir á víxl fulltrúar stjórn-
arflokka og stjórnarandstöðu, eftir
því hvernig pólitískir vindar blésu
þau árin. Með þeim voru í fram-
kvæmdanefndinni þeir Haraldur
Ásgeirsson og dr. Björn Sigur-
björnsson fulltrúar rannsóknastofn-
ana og prófessorarnir Júlíus Sólnes
og Sigmundur^ Guðbjarnason full-
trúar Háskóla íslands. Seinna kom
dr. Björn Dagbjartsson inn í stað
nafna síns Sigurbjörnssonar þegar
hann fluttist til Vínarborgar. Að
baki þessum lærðu mönnum lá svo
labradorhundurinn minn, hann
Skuggi, sem stóð öðru hveiju upp
til að athuga hvort mönnum væri
ekki alvara. Þetta var skemmtilegt
tímabil, og ekki plagaði pólitískur
ágreiningur. Rannsóknarhús voru
byggð, langtímaáætlanir gerðar og
ályktað um þær af Alþingi, ályktan-
ir voru lagðar fyrir þingið um niður-
fellingu aðflutningsgjalda af rann-
sóknartækjum o.m.fl., allt í stök-
ustu eindrægni. Mér fannst jafnvel
fjárveitinganefndir taka mark á
okkur þá.
Eitt sinn eftir að Stefán var far-
inn úr ráðinu hjálpaði hann mér
með því að gefa háfaglega umsögn
um dálítið háttstemmda umsókn frá
ónefndum sameiginlegum kunn-
ingja um styrk úr rannsóknarsjóði
til rannsókna á lífsháttum marflóar-
innar. Þetta var dálítið erfitt mál
og vandmeðfarið. En umsögn Stef-
áns var svo vel ígrunduð og haglega
stíluð, að þegar viðkomandi ónefnd-
ur breiðfirskur bóndi fékk hana
senda ásamt neitun um styrk, hafði
sá orð á því að hann vildi miklu
heldur hafa fengið svoleiðis umsögn
en styrkinn. Já, það var nú ekki
ónýtt að eiga svona vin þegar á
reyndi.
En hér er ekki tími né rúm til
að rifja upp alla þá lífsins veislu,
og ekki annað eftir en að þakka
það allt og kveðja, — en, láta sig
dreyma um að hægt væri að hittast
á ný í Hofsstaðaey eða á Hagatá,
við Hamarsgeira eða Klett, — eða
öðru því himnaríkishorni, sem menn
eins og Stefán Jónsson hljóta að
hverfa til að jarðvist lokinni.
Vilhjálmur Lúðvíksson
Kveðja frá Ármönnum
Stefán Jónsson var, eins og flest-
um er kunnugt, mikill áhugamaður
um veiðiskap og hann var einn_af
hvatamönnum að stofnun Ár-
manna, landssamtaka um náttúru-
vernd og stangveiði með flugu.
Hann átti sæti í fyrstu stjórn félags-
ins; og siðareglur Ármanna, sem
margir veiðimenn hafa gert að
sínum að meira eða minna leyti,
voru að mestum hluta smíð Stefáns.
Fyrir þetta erum við þakklátir
en þó er miklu fremur hitt hvílíkur
félagi Stefán var. Hann vildi hvers
manns vanda leysa og var ávallt
boðinn og búinn til að miðla af
þekkingu sinni og fróðleik, hvort
heldur var reyndum veiðimönnum
eða bömum og unglingum sem voru
að stíga sín fyrstu skref í veiði-
skapnum. Hann var sannur veiði-
maður sem naut allra þátta veiði-
ferðanna út í æsar, bar virðingu
fyrir bráðinni og umhverfinu, og
vildi að sem flestir ættu að tileikna
sér þá stefnu hans að njóta hám-
arksgleði fyrir lágmarksveiði. Þá
hafa hinar bráðskemmtilegu bækur
hans ýtt undir veiðiáhuga og marg-
ir hafa byijað að veiða með flugu
eftir lestur þeirra.
Við vottum ástvinum Stefáns
innilegustu samúð okkar og kveðj-
um hann, fullir saknaðar en jafn-
framt þakklátir fyrir allar gleðilegu
og björtu minningarnar.
Stjórn Ármanna
+
Eiginkona mín, móðir, tengdamóðir og amma,
GÍSLÍNA ERLA EIRÍKSDÓTTIR,
Reykjanesvegi 8,
Njarðvík,
andaðist í sjúkrahúsi Keflavíkur 25. september.
Fyrir hönd aðstandenda,
Guðmundur Kristjánsson.
t
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og bróðir,
ARNGRÍMUR RAGNAR GUÐJÓNSSON
skipstjóri,
Kríuhólum 2,
Reykjavík,
andaðist að morgni 24. september síðastliðinn.
Unnur Þórðardóttir,
börn, tengdabörn, barnabörn og bróðir.
+
Eiginmaður minn, faðir okkar og tengdafaðir,
INGÓLFURGUÐBRANDSSON,
Nýbýlavegi 90,
Kópavogi,
lést í Borgarspítalanum að morgni 25. september.
Stefania Stefánsdóttir,
Guðbrandur Ingólfsson,
Björn Ingólfsson, Erla Friðþjófsdóttir,
Þuríður Ingólfsdóttir, Jóhannes Pétursson.
+
Ástkær litla dóttir okkar og systir,
EVA MARÍA SÆVARSDÓTTIR,
Einarsnesi 44,
lést 25. september af völdum slysfara.
Auður Aðalmundardóttir, Sævar Þ. Guðmundsson,
Aðalmundur M. Sævarsson,
Guðmundur Þ. Sævarsson,
Lilja Sædís Sævarsdóttir.
+
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar,
tengdafaðir og afi,
HAUKUR HLÍÐBERG
flugstjóri,
verður jarðsunginn frá Dómkirkjunni,
föstudaginn 28. september kl. 13.30.
Blóm og kransar vinsamlega afbeðnir,
en þeim sem vildu minnast hans er
bent á að láta Hjartavernd njóta þess.
Unnur Magnúsdóttir,
Valur Hlíðberg,
Alma Hlíðberg,
Haukur Hlfðberg, Aðalheiður Sævarsdóttir,
Arndís B. Smáradóttir, Gísli Georgsson,
Smári Jónsson,
Unnur Hauksdóttir,
Jón Þröstur Hauksson.