Morgunblaðið - 28.09.1999, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 28. SEPTEMBER 1999 33
Meðvituð
stækkun á
sveitaþorpi
ARKITEKTÚR
Kjarvalsstaðir
IIIISM VMM i;. MÓUEL
og TEIKlVIIVtlAll 33
ÍSLEIVSKRA
AltKlTEKTA
Til 24. október. Opið daglcga frá kl.
10-18. Aðgangur kr. 300.
Sýningarskrá kr.
EINHVER óskiljanlegasta
þversögn nútímans er harka al-
mennings í afstöðu sinni til mynd-
listar en linka að sama skapi gagn-
vart húsagerð og borgarskipulagi.
Reykjavík, sem því miður stendur
langt að baki öðrum höfuðborgum
Evrópu hvað varðar glæsileik, feg-
urð og skipulag, er lýsandi dæmi
um tilviljunarhyggju og kæruleysi
okkar gagnvart umhverfínu. Nú
skal strax tekið fram til að fyrir-
byggja allan misskilning að þessi
yfirlýsing hefur sama og ekkert
með stjórnmál að gera, þar eð
borgarstjórn Reykjavíkur, sem áð-
ur hét væntanlega bæjarstjórn,
hefur alla tíð haft öðrum hnöppum
að hneppa en skipuleggja umhverfi
höfuðborgarbúa.
Það er helst í einræðisríkjum
sem yfirvöld hafa það olnbogarými
sem til þarf til að ráðstafa skipu-
lagi heilla borga, og sem betur fer
er tími Júlíusar páfa II, Péturs
mikla og Napóleóns liðinn, að
minnsta kosti í bili í okkar hluta
heimsins. Því má þó ekki gleyma
að Bandaríkjamenn báru gæfu til
að skipuleggja hina nýju höfuðborg
sína í Kólumbíusýslu með glæsi-
brag sem hæfði ungu og efnilegu
lýðveldi. Voru þeir þó lausir undan
öllum einveldistilburðum Evrópu-
manna. Skyldi engum hafa dottið í
hug að við gætum íylgt fordæmi
þeirra eftir 1944 og tjaslað upp á
lágkúruna hér á Seltjarnarnesinu?
En þá má ekki gleyma að annað ís-
lenskt þéttbýli er vart til að hrópa
húrra fyrir, og dreifbýlið er gjarn-
an með því svipmóti að maður
verður að klípa sig í handlegginn til
að muna að í landinu býr ein af
best megandi þjóðum heims.
Það nægir einfaldlega ekki að
svokallaðir ráðamenn séu smekk-
vísir, eða hafi sýn út fyrir kálgarð-
inn; almenningur verður einnig að
velta málunum íyrir sér og móta
sér afstöðu. Það er til dæmis býsna
skondið að hugsa til þess að skort-
ur á gatnagerðargjöldum skuli
hafa hleypt lífi í framkvæmdir í 104
- Reykjavík. Skipulag Kleppsholts-
ins, Laugarássins og Hálogalands
var þá ekki annað en ein tilviljunin
til viðbótar í langri tOviljanakeðju
sem heitir skipulag höfuðborgar-
svæðisins.
Þetta fyrsta úthverfi Reykjavík-
ur átti skipulag sitt að þakka geðj
sjúkrahúsinu fræga við Sundin. í
krafti þess var kominn strætó og
gata með gatnagerðarkerfi sem
mátti nýta frekar. Sýningargestur
hlýtur að spyrja sig hvort enginn
hafi hreyft andmælum við því að
byggðin í bænum væri tætt út og
suður án þess að hugað væri að
eðlOegu framhaldi út frá miðbæn-
um, en eins og við höfum ávallt
horft í peninginn þegar kemur að
því að reisa opinberar byggingar -
Þjóðleikhúsið mátti bíða í tugi ára,
Utvarpshúsið annað eins, Þjóðar-
bókhlaðan lá einfaldlega undir
skemmdum sökum verklurðu og
Tónlistarhús Reykjavíkur mun
seint verða meira en orðin tóm -
höfum við ekkert tO sparað til að
vera ein útaf fyrir okkur, eins
fjarri hugsanlegum nágrönnum og
hugsast getur. Gatnagerðargjöld
mega heimta af okkur himinhá
fasteignagjöld bara ef þau fría okk-
ur við að bjóða nágrönnunum góð-
an dag.
Sýningin „Borgarhluti verður
til“ sýnir okkur ekki einasta
hvernig Sundahverfin tengdust að
lokum - án þess að tengjast
nokkurn tíma miðbænum - heldur
einnig hvernig við Reykvíkingar
kusum að leita uppi horfna sveita-
sælu þegar við komumst loksins í
álnir eftir hremmingar kreppunn-
ar á fjórða áratugnum. Vissulega
skulum við ekki horfa framhjá öll-
um þeim dásamlegu einbýlishús-
um sem risu við og kringum Laug-
arásinn, svo dæmi sé tekið. Sem
félagi í Rithöfundasambandinu er
ég djúpt snortinn af Dyngjuvegi 8
og einstaklega þroskuðum smekk
þeirra Hannesar Kr. Davíðssonar
arkitekts og Gunnars Gunnars-
sonar rithöfundar, sem fól honum
að teikna fyrir sig húsið. Fegurð
hússins að utan sem innan er
módernisma eftirstríðsáranna til
ævarandi sóma.
En hvers vegna var svo eindreg-
ið horfið frá húsalengjunum frá-
bæru sem risið höfðu í Vesturbæn-
um og Austurbænum, við Hring-
braut og vestan Sorrabrautar? Það
er sérkennilegt að blokkabygging-
Gunnarshús, Dyngjuvegi 8, frá 1950, eftir Hannes Kr.
Davíðsson.
arnar við Kleppsveg, Álfheima og
Gnoðarvog voru ekki líkt því eins
borgaravænar. I stað þess að veita
skjól fyrir einum versta rokrassi í
heimi var íbúum aldrei stætt í
námunda við þær. Vestar voru þó
tólf- og þrettánhæðablokkirnar í
Sólheimum og við Austurbrún. Þar
máttu íbúarnir spóla í hálkunni á
vetrum líkt og væru þeir staddir á
Vesturlandsveginum undir Hafnar-
fjalli.
Þótt vissulega stafaði ljóma af
háhýsunum vantaði allt í námunda
við þau sem fylgja þarf slíkum risa-
byggingum. Það er enn eitt atriðið
sem hlýtur að koma sýningargest-
um á óvart. Eftir að byggðinni
hafði verið dreift eins og kostur var
um öll Sundin svo íbúarnir gætu
virkilega tekið sig út í garranum á
víðavangi líkt og forfeður okkar
þegar þeir lentu í hrakningum á
heiðavegum, gleymdist alveg að
gera ráð fyrir þeirri þjónustu sem
svona hverfisskipan útheimtir. Enn
eru samgöngur á Stór-Reykjavík-
ursvæðinu þannig að eigi menn
ekki bíl geta þeir samt hægast orð-
ið úti milli strætóferða.
Með „Borgarhluti
verður til“ sannar Pétur
H. Armannsson eina
ferðina enn hve frábær
skipuleggjandi og
skríbent hann er, en sýn-
ingarskráin er frábær
heimild um þetta merki-
lega skeið í uppbygging-
arsögu Reykjavíkur. Þótt
hér hafi verið farið all-
hörðum orðum um stefnu
þá sem leiddi til dæma-
lausrar útvíkkunar borg-
arinnar eftir stríð, geym-
ir sýningin og sýningar-
skráin fjölmarga sigra ís-
lenskra arkitekta í teikn-
ingu einbýlishúsa, rað-
húsa og stórhýsa á árun-
um 1947 til 1967. Húsa-
meisturum 104 - Reykja-
vík eru gerð afargóð skil,
enda voru í röðum þeirra
einhverjir bestu og
áræðnustu arkitektar ís-
lenskrar listasögu.
Halldór Björn
Runólfsson
Byggðin við Sund séð frá niótum Lang-
holtsvegar og Gnoðarvogs. Björn Rúriks-
son tók myndina 1984.
Upplýsingatæknisamfélagsáætlun
5. rammaáætlunar ESB auglýsir eftir
umsóknum I eftirfarandi:
• Upplýsingakerfi og þjónusta fyrir borgarana • Nýir vinnuhættir og
rafræn viðskipti • Margmiölun, efni og innihald • Grunntækni og innviðir
• Rannsóknarnetverk • Sértækar stuðningsaðgerðir
Umsóknarfrestir eru til 17.01.2000.
Nánari upplýsingar um áætlunina og umsóknargögn er að finna á http://www.cordis.lu/ist/
Morgunverðarfundur
DAGSKRA
Miðvikudaginn 29. september 1999,
Versölum, Húsi iðnaðarins, Hallveigarstíg 1
08:15-08:40 Upplýsingasamfélagið - yfirlit
Snœbjörn Kristjánsson, Rannsóknarráð íslands
08:40-09:15 Umsóknarfrestir 17.01. 2000 í Upplýsingaáætlunina - IST
Almenn kynning og yfirlit yfir opnar lykilaðgerðir og áherslur
Gskar Einarsson, ffamkvæmdarstjóm ESB, DGXHI
09:15-10:00 Nýir vinnuhætttir og raffæn viðskipti
Sértækar stuðningsaðgerðir innan lykilaðgerðar II - “Take-up measures”
Oskar Einarsson, framkvæmdarstjóm ESB, DGXIII
10:00-10:10 Aðstoð KER og RANNÍS við umsækjendur
Hvar á leita aðstoðar og upplýsinga?
Styrkir RANNÍS til undirbúnings umsókna
Grímur Kjartansson, KER- Rannsóknarráð íslands
10:10-10:30 Fyrirspumir
Fundarstjóri: Guðmundur Asmundsson, Samtökum iðnaðarins
Aðgangur er ókeypis og öllum opinn en nauðsynlegt er að skrá sig
fyrirfram í síma 5621320 eða með tölvupósti rannis@rannis.is
ca
e)
SAMTOK
« IÐNAÐARINS
Rannsóknaþjónusta Háskólans
n
Iðntæknistofnun
RAMNÍS