Tíminn - 01.12.1965, Blaðsíða 5

I I
MIÐVIKUDAGUR 1. desember 1965
Útgefandi: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Framkvsemdastióri: Krlstján Benediktsson Ritstjórar: Þórartnn
Þórarinsson (áb) Andrés Kristjánsson .lón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjómar Tómas Karlsson Aug
lýsingastj : Steingrimur Gíslason Ritstj skrifstofur i Bddu
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur Bankastræti 7 Af
greiðslusimi 12323 Auglýsingasím) 19523 Aðrai skrtfstofur,
sfmi 18300 Askriftargjald kr 90.00 á mán innanlands - f
lausasölti kr. 5.00 eint - Prentsmiðjan EDDA b.f
Tregur bandamaður
í dag eru liðin 47 ár síðan ísland hlaut fullt sjálfstæði.
f ■ o er ekki langur tími, en á þessum tíma hafa þó gerzt
n i breytingar á íslandi en á mörgum öldum áður. Við-
hoi -in, sem nú blasa við, eru um margt gjörólík þeim,
sem þjóðin horfðist í augu við fyrir 47 árum.
Ein meginbreytingin, sem hefur orðið á þessum tíma,
er sú að ísland hefur færzt í alfaraleið, að margvísleg
alþjóðasamvinna fer sívaxandi, að skiptin við umheiminn
aukast dag frá degi. Einangrunin er íslenzku þjóðemi
og íslenzkri menningu ekki sama hlíf og áður. Þetta
krefst nýs og öflugs vökustarfs, ef íslendingar ætla
sér ekki að týnast í þjóðahafinu fyrr en varir.
Hætturnar, sem hér steðja að, eru margvíslegar. Þær
stafa frá margvíslegum erlendum menningaráhrifum.
Þær stafa frá erlendu fjármagni, sem gæti verið búið
að fá hér lykilstöðu áður en þjóðin vissi af, ef hún
gætti sín ekki. Þær geta stafað frá erlendum stórveldum,
er vilja fá hér varanlegar bækistöðvar. Fleira mætti telja
Það er mikill misskilningur, að þessum hættum verði
varizt með því að loka sig inni eða með einhvers konar
hlutleysi. Engin þjóð getur alveg dregið sig 1 hlé í
heimi nútímans. Hjá því verður ekki komizt að fylgjast
með í þróuninni. Allt veltur hins vegar á því, hvernig
það er gert.
Erlendir menn, sem hafa ritað um þátttöku íslands í
vissu alþjóðasamstarfi hafa oft sæmt ísland þeirri nafn-
bót, að það væri tregur bandamaður. Oftast hefur það
fylgt, að Framsóknarflokkurinn bæri öðrum flokkum
meiri ábyrgð á þessari tregðu. Við þetta skal fúslega
kannazt. Framsóknarflokkurinn hefur jafnan lagt á-
herzlu á, að farið væri að með fyllstu gát í s^amstarfi við
erlenda aðila og aldrei væri misst sjónar á hinni algeru
sérstöðu íslenzku þjóðarinnar, sem m.a. \felst í smæð
hennar- Þegar aðrir flokkar voru búnir að fylla herstöðina
hér með erlendum verktökum og verkafólki átti Fram-
sóknarflokkurinn meginþátt í því, að því var hætt. þ>egar
aðrir flokkar voru búnir að leyfa óheft ferðalög her-
manna til Reykjavíkur, kom Framsóknarflokkurinn á
miklum takmörkunum í sambandi við þessi ferðalög.
Framsóknarflokkurinn fékk og settar reglur um, að
erlenda sjónvarpið yrði bundið við herstöðina eina, en
illu heilli var því breytt. Framsóknarflokkurinn átti
meginþátt í því, að ísland setti sérstök skilyrði fyrir inn-
göngu sinni í Nato. Framsóknarflokkurinn réði því, að
ekki var gefizt upp fyrir Bretum í hinni fyrri landhelgis-
deilu, eins og gert var i hinni síðari Framsóknarflokk-
urinn hefur jafnan lagt áherzlu á, að sýnd vrði fyllsta
gát í sambandi við erlent einkafjármagn..
Vegna þeirra ástæðna, sem hér hafa verið raktar, og
annarra hliðstæðra. hafa þeir útlendingar. sem álíta smá-
þjóð eiga að vera þæga i skiptum, 0efið íslendingum
nafnið tregir bandamenn Þeir útlendingar sem eru
þroskaðri og menntaðri skilia hins vegar. að þetta stafar
af nauðsynlegri varúð smáþjóðar sem finnur nauðsyn
þess að taka þátt í alþjóðlegu samstarfi en vill bó í engu
glata sjálfstæði sínu. þjóðerni og menninvu í augum
þessara manna hafa íslendingar stækkað við þessa fram-
göngu. '\
Aukin margvísleg samskipti við umheiminn verða
ekki umflúin Þau skapa íslenzku þjóðerni og íslenzkri
menningu margvíslegan vanda Þess vegna má aldrei
falla niður það vökustarf. sem í augum skammsvnna og
yfirgangssamra útlendinga gera íslendinga að tregum
bandamönnum.
i' r
f' i: i: i:
'iin'iii li'
TÍMINN
Við lifum einn dag

Jakobína Sigurðardóttir:
DÆGURVÍSA
Skuggsjá gaf út.
Ef til vill mun ýmsum þykja
það nokkurr; furðu gegna, að
íslenzk sveitakona á síðari hluta
tuttugustu aldar skuli geta skrif
að svo ágæta skáldsögu, sem
Dægurvísa er. Og sú skáldsaga
er ekki úr sveitajífi, heldur
mannlífskviku höfuðborgarinn-
ar. Hér sætir þó ekkj jafn mikl
um undrum og á yfirborði sýnist.
Skilin milli sveitar og kaupstað
ar eru ekki eins greinileg og áð
ur. Margir eru nú orðið börn
beggja þeirra heima. .Þag mun
og koma í ljós, að sveitalifið á
íslandi er enn gróðurmold skáld
skapar. Jakobína Sigurðardóttir
er fædd vestur á Homströndum
og alin þar upp. En hún verður
samt engin afkimaheimótt, held
ur kynnist á. æskuárum stærra
sviði og fleiri hliðum mannlífs,
þar á meðal nýborgarlífi, flyzt
síðan til búsetu austur í Mývatns
sveit og gerist þar húsmóðir.
Vafalaust unir Jakobina mjög
við lestur, eftir því, sem annir
dags leyfa. og hún fær betri frið
til sjálfstæðs mats en þeir, sem
ekki standa upp úr iðu borgar-
lífs. Að vísu getur slíkt mat og
persónuleg viðhorf orðið einhæf
ara og einstrengingslegra en það
verður ætíð miklu sterkara og
hreinna í línum.
Jakobína Sigurðardóttir er
skáldmælt vél, og ljóð hennar
hafa vakið nokkra athygli. Þó
er augljóst, að hún er meiri
smiður á laust mál og sagnagerð.
SmásögUr hennar „Punktur á
skökkum stað“, vöktu mikla at-
hygli, og áttu skilið þá viður-
kenningu, sem þær hlutu. Þar
var mest um verð kunnáttan.

Jakobína Sigurðardóttir
sjálfsaginn, bygging sagnanna,
góður málsmekkur og lífsskiln-
ingur fremur en umbrotasöm ný
sköpun.
Skáldsagan Dægurvísa ber
flest hin sömu einkenni en er
þó miklu þroskaðra skáldverk.
Hún er saman sett af miklum
hagleik og byggingarlist. .Höf-
undurinn gerir nákvæma teikn-
ingu af verkinu og fylgir henni
síðan í gerð þess mjög ítarlega
og með hörðum aga. .Þar er
eiginlega hvergi vikið frá bygg-
ingarsamþykktinni. Sagan er hús
og í þessu húsj skáldsins eru
margar vistarverur, og fólkið
eigi sérlega samvalið. Eigi ag síð
ur er það vel valið og nákvæm-
lega í samræmi við teikninguna.
Þar búa hreiiw^taðir fuþtrúar
þess borgarlífs, sem höfundur-
inn ætlar að setja á svið, og leik
stjórinn er harðráður. Sagan er
leikrit. .Skyldi það ekki hvarfla
að Jakobínu að skrifa næst sviðs
verk?
í þessu húsi skáldsins býr
barnið og framtíð þess, öldung-
urinn og gröf hans, nýríkisfólkið
með nýja bílinn, ungu elskend-
urnir í draumheimi, vonsvikna
piparmeyjan oo alvarlegi sveim
huginn. Þetta fólk lifir lifi sinu
bókina á enda í hornum sínum
einn eilífðardag. Lífsmyndimar
skiptast á, lesandinn gengur á
millj góðbúanna og lítur sem
snöggvast inn, en hefur jafnan
litla viðdvöl.
Flest er það trúlegt, sem fyr-
ir augu ber, og húsfólkið
er yfirlejtt ekkert skrítið, heldur
hlýðin börn eðlis síns, tíma og
umhverfis. Allt er í samræmi og
með vissum hætti samtengt eins
og veggir hússins, en samt opn-
ast nýr heimur í hverri vistar-
veru. .f þessum samleik er mest
ur styrkur þessarar skáldsögu
fólginn. .Samúð bg andúð höf-
undarins eru oftast nær réttu
megin, en yfirskyggja þó ekki
skynjun eða mat. Það mundangs
hóf er höfundi mikilvægast í
sambúð við sögufólk sitt. Fyrir
bregður þó, að höfundi verður
hált á þessu svelli í sögunni. í
lýsingunni á fánýtisleik ungu
nýríkiskonunnar er ekki gætt
nægilegs hófs. .Þar er ofleikið.
Sama má segja um ástaleik ung
linganna á skýi draumsins, sem
orðinn er harður veruliekj án
þess áð þau vakni. En þetta eru
undantekningar, sem ná ekki að
spilla byggingarlist sögunnar svo
að teljandi sé. Hitt er svo miklu
stærra, s-em vel tekst. Bezt tekst
að lýsa börpum sögunnar.
drengnum og öldungnum.
Rótleysisblærinn, sem yfir
sögunni hvílir, er tímanna tákn.
Allt er á hverfanda hveli, og eng
in úrslit verða, nema dauðinn
hreppir sitt. Það er við hæfi.
Framtiali~ 3 nis 15
Maurildaskógur Jóns úr Vör
Jón úr Vör:
MAURILDASKÓGUR
Menningarsjóður gaf út.
Jón úr Vör er velvirkt skáld
og sjálfstæður túlkandj nýs ljóð
forms af erlendu bergi. Hann erj
ar sama garð og ræktar sömu
blómin alla ævi, leggur i það
alúð sína og ástúð með nostri
og þolinmæði. Orðin eru valin-
steinar, sem hann fágar og rað-
ar án ríms, en þó eftir enn harð
ara lögmáli oft og einatt. Jón
hefur þegar unnið sér fastan
sess í ljóðasögu íslendinga, og
þaðan verður honum ekki vikið
þótt eitthvað hnjaskist annað
og nýir menn með nýja siði kom'
til sögu.
Lítill vaf; er á því, að Jón hef
ur mestar fyrirmyndir sótt til
sænskra ljóðskálda, sem brutu
vakir á ís gamallar ljóðhefðar
um 1930 Engu að síður eru
Ijóð Jóns rammíslenzk, bæði að
máli, myndum og efnistökum
Þessi litla bók, sem gerð er af
sérstakri smekkvísi Harðar
Ágústssonar skiptist i þrjá
kafla Fyrst eru nokkur frum
samin ljóð Sum þeirra eru fagur
dregnar málmyndir með lífslit
önnur bua yfir launhæðinni á
deilu eins og Hátíðarræðan og
enn önnur rpinnj gagnrýni eins
og Þegar drottningarmaðurinn
kemur
Skernmtilegt finnst mér þetta
litla Ijóð um Akureyri:
Jón úr Vör
Mjúkum höndum
hefur morgunregnið
strokið rykið
af túnum og þökum
þessarar fallegu borgar
Nú speglar hún sig
snöggvast i
í sólfáðum polli,
lítil stúlka.
Ætlar hún suður ?
Vaðlaheiðin brosir,
ennþá
dálítið þingeysk.
Annar kaflinn er þýðingar á
ljóðum eftir Harry Martinson.
Jón er augsýnilega heimagangur
í ljóðum hans og skilur þau
nærri eins vel og mál sjálfs sín.
Að vísu virðist alúðin við orð-
fágunina ekki vera eins mikil
og í eigin ljóðum, en engu að síð
ur finnst mér þarna ákaflega vel
á verki tekið.
Þriðji hlutinn er þýðingar á
ijóðum eftir sænska skáldið Olof
Lagercrantz. .Þetta eru eiginlega
þrír ljóðabálkar, j sem nefnast
Nokkrar línur, Lokadansinn og
Fuglinn er trúr. í síðasta bálkin
um erljóðnafnið Maurildaskógur
sem Jón gerir að bókarheiti. Skil
ég ekki, hvað honum gengur til
nema líta beri á það sem skreyt
ingu í upphafsstaf og annað ekki.
Eg skal ekki dæma um þýðing
ar Jóns á Lagercrantz. Til þess
er mér skáldskapur hans of fram
andi. ,E.n margt er þama hag-
lega og skemmtilega sagt..
Þeim sem yrkja órímað mynda
mál hættir til þess að sínota
hljómfögur eða litrík orð, svo
að þau koma aftur og aftur ai-
veg eins og þægileg rímorð hjá
öðrum. Þessa gætir stundum hjá
Jóni. Eg mah ekki. hve orðið sóþ
fáður kemur oft fyrir í þessari
bók, en það verður þar heimarík
ur kunningi.
A&.