Dagur - 06.11.1999, Blaðsíða 4

WtM
'4 i '
‘. - P.P.P.Í í\-,> \1 > \\ \
■»»••>«< S'
yXW)j
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Sýnt á Stóra sviði
Sýning fyrir kortagesti
MEIRA FYRIR EYRAÐ
- Þórarinn Eldjárn og
Jóhann G.Jóhannsson
ídag 6/11, lau 13/11
kl.15:00, sun 7/11, sun
14/11, sun 28/11 ki.
21.00
TVEIR TVÖFALDIR
- Ray Cooney -
í kvöld 6/11 uppselt,
lau 13/11 örfá sæti laus,
GLANNI GLÆPUR í
LATABÆ
- Magnús Scheving og
Sigurður Sigurjónsson -
sun 7/11 kl. 14:00 uppselt
og kl. 17:00, uppselt, sun
14/11 kl. 14:00 uppselt og
kl. 17:00 uppselt, sun
21/11 kl. 14:00 uppselt og
kl. 17:00 uppselt, sun
28/11 kl. 14:00 uppselt og
kl. 17:00 uppselt, sun 5/12
kl. 14:00 uppselt og kl.
17:00 uppselt.
SJÁLFSTÆTT FÓLK
- Halldór Kiljan Laxnes
Leikgerð: Kjartan
Ragnarsson og Sigríður
Margrét Guðmundsdóttir
Síðari sýning:
ÁSTA SÓLLILJA
-Lífsblómið
fös 12/11 kl. 20:00 nokkur
sæti laus, lau 20/11 kl.
20:00 uppselt - langur
leikhúsdagur - næst síðasta
sýning, lau 27/11 - langur
leikhúsdagur, síðasta sýn-
ing.
Fyrri sýning:
BJARTUR
-Landnámsmaður íslands
fim 11/11 kl. 20:00 örfá sæti
laus, lau 20/11 kl. 15:00
uppseft - langur leikhúsdagur
- næst síðasta sýning, lau
27/11 - langur leikhúsdagur,
síðasta sýning.
Sýnt á Litla sviði
kl. 20:00
ABELSNORKO
BÝR EINN
- Eric-Emmanuel Schmitt
í kvöld 6/11 60 sýn.,
uppselt, lau 13/11 uppselt,
þri 23/11 uppselt.
Sýnt á Smíðaverkstæði
kl. 20:30
FEDRA
sun 7/11, sun 14/11, sun
21/11, fáar sýningar eftir.
MEIRA FYRIR EYRAÐ
fös 12/11 og fös 17/11 kl.
20:30
Sýnt í Loftkastala
kl. 20:30
RENT (Skuld) söngleikur
- Jonathan Larson
í kvöld 6/11 Aukasýning.
allra síðasta sýning.
Listaklúbbur leikhúsk-
jallarans
Mán 8/11, kl. 19:30
HUNDUR í ÓSKILUM
Skemmtidagskrá: tónlist, söngur og
gamanmál. Flytjendur eru Hjörleifur
Hjartarsson og Eiríkur Stephensen.
Mlðasalan er opin mánud,-
þrlðjud. kl. 13-18, miðvikud.-sun-
nud. kl. 13-20.
Sfmapantanir frá kl. 10 vlrka
- LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 1999

Páfinn sem brást
Píus tólfti: mætti hræðilegustu fjöldamorðum sögunnar með
þögninni einni.
Harðar deilur
eru á ný risnar
um Píus tólfta
sem var páfi á
árum síðari
heimsstyrjaldar-
innar og neitaði
þá að fordæma
útrýmingu
þýskra nasista á
gyðingum.
Tvennt veldur
því að maður
þessi er aftur
kominn í fréttir. Annars vegar
mun vera í undirbúningi að taka
þennan ömurlega páfa í dýrlinga-
tölu. Hins vegar er komin út ný
bók sem byggð eru á rannsókn-
um í skjalasafni Páfagarðs og
sýnir rækilega það sem allir vissu
þó sem vildu vita, að Píus tólfti
hreyfði hvorki legg né lið til að
hamla gegn ógnarverkum nas-
ista, jafnvel ekki gegn útrýmingu
gyðinga; jrvert á móti átti hann
að baki langan feril sem viðsemj-
andi ítalskra fasista og þýskra
nasista fyrir hönd kaþólsku kirkj-
unnar.
„Páfi Hitlers"
Fyrst aðeins nánar um þann mann
sem varð Píus tólfti árið 1939.
Hann hét Eugenio Pacelli og
fæddist árið 1876. Ungur að árum
gekk hann í þjónustu kaþólsku
kirkjunnar, varð biskup og komst
svo til áhrifa í skrifstofubákninu í
Páfagarði. Hann var talsmaður
sem mestrar miðstýringar kirkj-
unnar; vildi að öll völd væru hjá
páfanum og kontóristum hans í
Róm.
Arið 1929, þegar kaþólska kirkj-
an gekk til samninga við fasista-
stjómina á Ítalíu, annaðist Pacelli
viðræðumar af hálfu Páfagarðs,
enda orðinn eins konar utanríkis-
ráðherra þar á bæ. Hann átti líka
leynilegar samningavið-
ræður við Adolf Hitler og
nastista sumarið 1933 og
gerði við þá „friðarsamn-
inga. Hann var því ná-
kunnugur einræðisstjórn-
um Italíu og Þýskalands
Iöngu áður en hann varð
páfi.
Nýja bókin um jiennan
mann nefnist einfaldlega
„Páfi Hitlers" - „Hitler’s
Pope: The Secret History
of Pius XII“ (útgefandi
Viking). Hún er eftir
breskan höfund, John
Cornwell, sem fékk að-
gang að skjalasöfnum
Páfagarðs - enda reiknaði
hann með því íyrirfram að
gagnrýnin á páfa þennan
væri á misskilningi byggð.
Hann komst á aðra skoð-
un eftir því sem hann
kynnti sér gögnin betur,
og er nú þeirrar skoðunar
að Píus tólfti hafi með
samningum sínum við
Nýja bókin um „Páfa Hitlers."
Hitler gert að engu andstöðu kaþ-
ólikka í Þýskalandi gegn nasiman-
um að þar með auðveldað Hitler
að treysta sig í valdasessi.
Gyðingahatari?
Cornwell kemst einnig að þeirri
niðurstöðu að Pacelli (Pius) hafi
sjálfur haft andúð á gyðingum og
það hafi ráðið nokkru um að hann
neitaði alla tíð að fordæma útrým-
ingu þeirra, líka eftir að fyrir lágu
óyggjandi sannanir um að mark-
mið Hitlers væri að drepa alla gyð-
inga sem handlangarar hans
kæmu höndum yfir. Sem dæmi
um þessa afstöðu nefnir bókarhöf-
undurinn bréf sem Pacelli skrifaði
til Páfagarðs árið 1919, en þá
gegndi hann stöðu biskups og
sendimanns páfa í
Munchen í Þýskalandi.
Þess ber að geta í þessu
sambandi að það var íyrst
í valdatíð Jóhannesar
tuttugasta og þriðja, sem
tók við af Píusi tólfta, að
þeirri rótgrónu kenningu
kaþólsku kirkjunnar að
gyðingar bæru sameigin-
lega ábyrgð á dauða
Krists var felld niður - en
slík viðhorf áttu sinn þátt
í trúarlegu ofstæki gegn
gj'ðingum öldum saman.
„Staðgengillinn"
Aðgerðarleysi páfans and-
spænis útrýmingu gyð-
inga í Þýskalandi hefur
auðvitað lengi verið um-
deilt. Sumir gagnrýnend-
ur benda á að í bók
Comwells sé þetta stað-
fest enn frekar jiannig að
enginn þurfi að efast
Iengur. Þeir sem vilja veija
Pius tólfta fullyrða hins
vegar að höfundurinn
dragi of afgerandi ályktan-
ir af þeim staðreyndum
sem fyrir Iiggja, og trúa því enn að
kallinn hafi verið dýrlingur!
Rétt er að minna á að annar rit-
höfundur tók óbærilega þögn Pi-
usar tólfta svo rækilega fyrir að
heimsathygli vakti á sínum tíma.
Þar er átt við magnþrungið leikrit
þýska Ieikskáldsins Rolf
Hochhuth um „Staðgengilinn" frá
árinu 1963. Það var gefið út á
mörgum tungumálum og sett víða
á svið. Píus tólfti er þar í reynd
ákærður og dæmur fyrir að bregð-
ast mannkyninu á örlagastundu
með því að mæta hræðilegustu
fjöldamorðum sögunnar með
Jjögninni einni.
BÓKA-
HILLAN
Elías Snæland
Jónsson
ritstjóri
Lífsmarkið í sársaukanum
Persóna Pitts leiðir Norton I allan sannleika um nautn sársaukans enda eru
slagsmálin ekki barátta um sigur heldur snúast þau um að finna lífsmarkið f
sársaukanum
* * * 1/2
THE FIGHT
CLUB
byggð á skáld-
sögu Chuck
Palahniuk
sýnd í Regnbog-
anum, Laugar-
ásbíó, Sam-bíó-
unum og Nýja
bíói á Akureyri
Leikstjóri: Dav-
id Fincher
(Seven)
Handritshöfundur: Jim Uhls
Aðalhlutverk: Edward Norton,
Brad Pitt og Helena Bonham
Carter.
Ef þig býður við ofbeldismynd-
um er rétt að hunsa The Fight
Club. Rösklega tveggja tíma
löng og þar af taka slagsmál
(með blóði, slapandi munnvik-
um, glóðaraugum, krömdum
fésum svo reglulega glittir í
kjöt) sennilega um klukkustund
þegar allt er talið. Myndin er
einn allsherjar óður til bar-
smíða og slagsmála en gegndar-
laust ofbeldið hér er hvorki til-
gangslaust né knúið áfram af
skemmdarfýsn, markmiðið er
ekki að snúa andstæðinginn
niður svo sigurvegarinn geti
rekið hné í kvið aumingjans og
steytt hróðugur hnefann. Hér
ganga slagsmálin út á að finna
Iífsmarkið í sársaukanum...
Engin afþreying
Þetta er ekki afþreyingarmynd
(það er hæpið að jafnvel testó-
steróndrukknir karlmenn sem
pumpa og boxa daglega hafi gam-
an af að sjá menn smyija hvern
annan blóði og fletja út fés trekk í
trekk í einhveiju tilgangsleysi) og
það verður Ijóst strax í byijun að
þessari mynd var ekki ætlað að
fylla víðáttustóran flokk búmm-
bang mynda með vel skornum
vöðvafjöllum í aðalhlutverkum.
Byijun myndarinnar er afspymu
flott, okkur er rennt í gegnum
kynningu á ógnarhraða, skírskotað
er til tækja- og hlutaástar nútíma-
mannsins en aðalpersónan, sem
Edward Norton (American Hi-
story X) leikur, er ofurseldur
IKEA-maníunni, er bærilega sátt-
ur við tilveruna - eina sem háir
honum verulega er að hann getur
ómögulega fest blund.
I leit að svefnmeðali og lífstil-
gangi tekur hann að mæta í hóp-
meðferðir hjá hinum ýmsustu
samtökum dauðvona fólks, þar
sem fólk fær að grenja örlög sín
feimnislaust á öxl hvers annars.
Meðferðarsenunum er reyndar
hleypt upp í óþarfan afkáraskap
en hvað um það, Norton verður
háður hópmeðferðunum - þar til
hann hittir undarlegan fýr að
nafni Tyler Durden (Brad Pitt) og
flytur inn á hann, í lekandi gisið
stórhýsi í niðurníðslu.
Skratti góð
Tyler gerir 9-5 gæjanum hans
Nortons ljóst að hann er illa far-
inn af firringu nútímans og þá
fyrst fara nú frasarnir að Hjúga
(Hlutir sem jrú átt enda með að
eiga þig - Lífið er afrit af afriti af
afriti o.s.frv. -„You’re not your
fucking khakis"). Pitt leiðir svo
Norton í allan sannleika um
nautn sársaukans og smám saman
tekst tvíeykinu að sölsa undir sig
huga karlmanna um öll Bandarík-
in.
SUM SÉ: Sjálfstæð, utanflokka
mynd sem gerir augljósa tilraun til
að verða „költ“-mynd og sprengja
sig inn að kjarna tíðarandans með
látum. Verandi kvenmaður (ólíkt
99% leikara myndarinnar) þá
sprengdi hún ekki hjarta mitt í
tætlur en hún skildi þó eftir
óhugnað og hélt manni pikkföst-
um við efnið. Tilgangsleysi ofbeld-
isins hefur verið líkt við Kubrick-
stykkið A Clockwork Orange en
kaldlyndið er ekki hið sama. Hér
finna persónurnar til frumstæðrar
nautnar í sársaukanum en ofbeld-
ið snertir ekki, maður léttkipptist
til í sætinu svona rétt til að verða
ekki fyrir höggi, en slagsmálin
koma manni ekki til að skjálfa af
eftirvæntingu, spennu eða bræði.
Myndin er eiginlega fyrst og
fremst, þótt það hljómi asnalega,
vitsmunaleg, handritið er þétt og
gengur bara nokkurn veginn upp.
Skratti góð mynd.
KVIK-
MYNDIR