Dagblaðið Vísir - DV - 28.11.1986, Blaðsíða 26

38
FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 1986.
Merming
Menningarsendingar
og finnsk myndlist
Finnsk samtímamyndiist að Kjarvalsstöðum
Radoslaw Gryta - Minning frá Varsjá, tré, 1985.
Eins og margar aðrar smáþjóðir,
sem lifa í nábýli við stóra og volduga
granna, hafa Finnar löngum haft
þörf fyrir að fá aðrar þjóðir til að
skrifa upp á víxil fyrir menningar-
legu sjálfstæði sínu, meðal annars
með því að flytja út finnska menn-
ingu. Þær þjóðir, sem veita henni
viðtöku og njóta hennar, eru um
leið að tryggja finnsku þjóðinni
áheym um ókomna tíma.
Hámenningin, það er sú viðleitni
hverrar þjóðar að skilgreina sjálfa
sig í einarðri listsköpun, er hið sanna
andlit hverrar þjóðar, ekki sú lág-
menning sem hún innbyrðir erlendis
frá og reynir siðan að pranga aftur
upp á upphafemenn hennar, sjá
„Gleðibankamálið“.
Framtið hverrar þjóðar ræðst ekki
síður af menningarlegum samskipt-
um en stjómmálalegum. Út af fyrir
sig er allt í lagi fyrir smáþjóð að
brjóta ísinn með því að tefla fram
fegurðardrottningu, fótboltamönn-
um eða einu eldgosi, en til að festa
og dýpka vitundina um ísland í hug-
um útlendinga þarf að fylgja slíkum
uppákomum eftir með menningar-
sendingum sem hafa varanlegt gildi,
rétt eins og Finnar gera að staðaldri.
Meðan tuttugu milljón króna
„Gleðibanki" er gleymdur og grafinn
eftir viku grópast sýning á verkum
Louisu Matthíasdóttur, góð þýðing
á Heimsljósi eftir Halldór Laxness
eða söngur Kristjáns Jóhannssonar
í huga þeirra sem máli skipta, og þar
með hugmyndin um ísland.
Mala gull
Árleg menningarleg útrás frá Is-
landi til einhverrar nágrannaþjóðar
okkar mirndi kosta snöggtum minna
en oftnefndur „banki“.
MyncHist
Aðalsteinn Ingólfsson
Ef einhverjum þykir þetta ekki
nógu haldgóð röksemdafærsla má
benda á að það má græða á menn-
ingu eins og öðru.
Útgáfa og sala á tónlist Sibeliusar
hefur malað gull fyrir Finna og ó-
taldir finnskir tónlistarmenn hafa
haft góðar tekjur af því að spila
hana, og aðra finnska tónlist, víða
um heimsbyggðina.
Grafík, hönnun og arkitektúr hafa
líka reynst dijúg tekjulind fyrir
Finna.
Tilefhi þessa ívið langa formála er
að sjálfsögðu finnska samsýningin
„Attituder" eða Viðhorf, sem nú
stendur yfir að Kjarvalsstöðum.
Eins og nafhið bendir til er henni
ekki ætlað að draga upp svipmynd
af einni stefiiu eða sjónarmiði í
finnskri myndlist, heldur einmitt að
sýna fjölbreytnina í henni, hin
mörgu (og stríðandi) viðhorf.
Svona sýning er aldrei betri en
bestu sýnendur. Hér eru á ferðinni
margir hreint ágætir listamenn,
skapmiklir, uppáfinningasamir og
íhugulir.
Þegar ég legg þessa sýningu saman
við þrjár aðrar stórsýningar á ung-
um myndlistarmönnum, sem ég hef
séð í Finnlandi á síðustu átján mán-
uðum, tel ég mig geta fúllyrt að
hvergi á Norðurlöndum standi
myndlistir með eins miklum blóma
og í landi Finna.
Finnsk verklagni
Hvaða viðhorf er hér svo um að
ræða?
Myndsmiðurinn Marti Aiha býr
sér til lítil „landsvæði" úr máluðum
viði, bambusstöngum og öðrum til-
fallandi efhum, af stakri verklagni.
Starfebróðir hans, Kari Cavén,
vinnur hins vegar að gerð allt að
því mínímalískra verka sem gerð eru
úr aðskotahlutum og af ísmeygilegri
kímni.
Radoslaw Giyta er pólsk-finnskur
mínímalisti sem hvorki hefur gefið
hið maleríska né táknræna upp á
bátinn.
Þeir Jussi Kivi, Risto Suomi og
Timo Valjakka nota allir ljósmynda-
tækni en með mjög mismunandi
hætti. Kivi raðar saman tindátum
og öðrum leikfangafígúrum í ævin-
týralegar „senur“ og ljósmyndar
þær, rétt eins og hann væri að reyna
að ná tangarhaldi á bamæsku sinni,
meðan Suomi málar nostalgísk
minni ofan í ljósmyndir.
Loks má kalla ljósmyndir Valjakk-
as, lítil geómetísk mynstur, sem
komið er fyrir í blómabeðum, nokk-
urs konar rómantískan mínímal-
isma.
I heildina séð eru þó þessir ljós-
mynda-listamenn veikasti hlekkur
þessarar sýningar, og þá helst fyrir
tilburði sína til viðkvæmni og fremur
leiðigjama nostalgíu.
Mergjaðir málarar
Hins vegar er heilmikið slátur í
finnsku listmálurunum. Þar sem þeir
róa á expressjónísk mið em þeir
mergjaðir, bæði í formi og lit, eiga
þó til ofur fínleg blæbrigði.
Leena Luostarinen málar gríðar-
stór og aðgangshörð skilirí af
draumaveröld sem í fljótu bragði
virðist af austrænum toga en Marika
Mákelá er á mörkum hins sýnilega
og ósýnilega. Sjálf málningin er
óhemju matarmikil, en mótífið fer
sífellt undan í flæmingi.
Mari Rantanen samræmiir mikil-
fenglega konstrúktífa burðarása og
líflega myndfleti með aðdáunarverð-
um hætti, meðan Silja, nafna
hennar, reynir að gefa til kynna óra-
víddir í málverki.
Raili Tang og Henry Wuorila-
Stenberg em síðan expressjónistar,
sem gera út á innlönd mannsins.
Pekka Nevalainen er á blandaðri
konsept línu, og virðist einhvem
veginn utanveltu í þessum félags-
skap, ekki síst fyrir það hve ósjálf-
stæður hann er.
Sýning Finnanna er upplyfting og
góð til samanburðar. Meira af svo
góðu, takk.
-ai
Mari Rantanen - Svartur sunnudagur, 1985.
Foreldrum kennt og bent
Nýtt líf, meðganga, fæðing og fyrsta árið.
Ritstjóri: Dr. David Harvey.
Þýðandi: Guömundur Karl Snæbjömsson.
Útgefandi: öm og Örtygur.
240 bls. i stóru broti.
Meðganga og fæðing fyrsta bams
er þvílík bylting í lífi foreldranna að
góð handbók getur verið gulls ígildi.
Hún er hlutlausari en vinir og vanda-
menn sem oft em ósparir að miðla af
sinni reynslu, góðri og slæmri, og hún
er alltaf til taks, sem er ótvíræður
kostur þegar spumingar vakna í tíma
og ótíma. Nú er komin út á íslensku
bókin Nýtt líf, meðganga, fæðing og
fyrsta árið sem á frummálinu heitir A
New Life, Pregnancy, birth and your
child’s first year. Þessi bók tekur
áreiðanlega fram öllu þvi sem til er á
íslensku, aðgengilegt almenningi um
þetta efni, að minnsta kosti fannst mér
þessi bók sú besta sinnar tegundar
þegar ég sankaði að mér bókum um
óléttu fyrir þrem árum og fékk amer-
íska útgáfu bókarinnar lánaða.
Frá getnaði til sængurlegu
Nýtt líf var upphaflega gefin út í
Englandi, rituð af fjölda manns undir
stjóm Dr. Davids Harvey, og frá Eng-
landi em myndimar í bókinni.
Guðmundur Karl Snæbjömsson þýddi
Nýtt líf en fagfólk á ýmsum sviðum
staðfærði og jók marga kafla bókar-
innar. Þannig las dr. Gunnlaugui
Snædal, yfirlæknir kvennadeildæ
Landspítalans, fyrstu átta kafla bókar-
innar sem fjalla um lífið allt frá
getnaði til sængurlegu móðurinnar.
Bamalæknamir Atli Dagbjartsson og
Hörður Bergsteinsson lásu yfir kafl-
ana um nýbura og ungböm almennt,
Pétur Lúðvígsson bamalæknir gaf
góðar ábendingar við kaflann um
heilsu bamsins og Halldór Hansen,
yfirlæknir bamadeildar Heilsuvemd-
arstöðvarinnar, staðfærði þann hluta
bókarinnar sem íjallar Um bólusetn-
ingu og smitsjúkdóma. Viðauki um
rétt bamsins, réttindi og skyldur for-
eldra var endurskrifaður af felagsráð-
gjöfúm kvennadeildar Landspítalans,
Svövu Stefánsdóttur og Maríu Þor-
geirsdóttur.
I fjórtán köflum Nýs lífs em á skil-
merkilegan hátt teknir fyrir efiiis-
þættimir: fijósemi og getnaður, móðir
á meðgöngu, hið vaxandi fóstur, vand-
Bókmermtir
Solveig K. Jónsdóttir
kvæði á meðgöngunni, undirbúmngur
fæðingar, fæðingin sjálf og vandamál
henni tengd, sængurlega, nýfædda
bamið, næring bamsins, ungbamið
heima og vandamál á fyrstu mánuðun-
um, fæða bamsins fyrsta árið, þroski
bamsins og samskipti þess við fjöl-
skylduna, slys, leiðarvísir að heilsu
bamsins, réttindi og skyldur.
Hispurslaus umfjöllun
Uppsetningin er öll mjög skipuleg
og þó verðandi foreldrar séu líklegir
til að lesa slíka bók spjaldanná á milli
er mjög mikilvægt að auðvelt sé að
fletta upp i bókinni. Því er aftast í
henni ítarleg atriðaskrá. Fremst í
hverjum kafla er vísað til mikilvægra
atriða í öðmm köflum sem vert væri
að lesa í samhengi. Þegar kvillar móð-
ur eða bams em til umfjöllunar er
þeim raðað upp í stafrófsröð í kaflan-
um svo að auðvelt er að slá þeim upp
til að fullvissa sig um að algengt minni
háttar vandamál sé á ferðinni eða að
vissara sé að leita læknis. Og það er
einmitt í slíkum stuðningi sem gildi
bókar sem þessarar felst, að upplýsa
foreldra á aðgengilegan og skipulegan
hátt.
Nýtt líf hefur þann ótvíræða kost
að vera skrifuð af heilsugæslufólki
sem segir frá á hispurslausan og f'rjáls-
legan átt. Hún er ef til vill ekki bein
andstæða bóka sem reyndar konur
skrifa kynsystrum sínum til hugarlétt-
is og fróðleiks þvi vanalega er í þeim
bókum einnig að finna kafla eftir
lækna og hjúkrunarfólk. En oft er nóg
af reyndu fólki í kringum verðandi
foreldra sem óðfúst miðlar af reynslu
sinni og er mikill hugarléttir fyrir þá
síðamefndu að geta sest niður í ró og
næði með bók, auðvelda aflestrar og
skrifaða af skynsamlegu viti.
Líttstaðfærðir
Það eina ankannalega við Nýtt líf
em innskotskaflar þar sem foreldrar
segja frá reynslu sinni. Þeir em lítt
staðfærðir, fyrir utan nöfn fólksins.
Áberandi er hve fullorðnir þessir
bresku foreldrar em orðnir, ekki síst
þeir sem í bókinni segja frá fæðingu
fyrsta bamsins, og ef til vill ekki rétt
sannfærandi fyrir Islendinga. En þetta
er auðvitað ekki annað en sparðatín-
ingur þegar annars vegar er bók með
sérlega greinargóðum upplýsingum og
lýsandi skýringarmyndum sem veitt
geta ómetánlegan stuðning.
-SKJ