Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.1995, Blaðsíða 16

16
ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 1995
cr
Menning
Sviðsmynd úr óperunni Rhodymenia palmata.
Fágæt stund
leikhúsinu
i
Á föstudaginn frumsýndi Frú Emilía óperuna
Rhodymenia palmata, eftir Hjámar H. Ragnarsson.
Textinn er samnefndur kvæöabálkur Halldórs Lax-
ness og byrjar svona:
„Þú ert sem saungur í sefi
eöa seimur í gömlu stefi
og mér gleymast aldrei aldrei
þín ástblíðu sorgarhót.
Blessi nú guö þína lituðu lokka
og ljái þér hvíta bómullarsokka,“... o.s.frv.
Margur maðurinn og meyjan hefur legið yfir þessum
kvæðum og nú hafa þau öðlast nýtt líf í yndislegum
tónskáldskap Hjálmars og uppsetningu listamanna
Frú Emilíu. Sýningin er ein af þessum fágætu stundum
í leikhúsinu, sterk og hrífandi, þar sem andinn skopp-
ar á eitthvert upphafið svið á meðan á henni stendur.
Halldór Laxness segir að hann hafl valið ljóðasyrp-
unni nafnið Rhodymenia palmata, sem er latneska
heitið á sölvum, „vegna formleysis og óreglu jurtarinn-
ar, sem nafnið ber, svo og vegna bragðs af seltu, sætu
og joði, sem er að jurtinni einsog kvæðinu."
í uppsetningunni má kenna keim af þessari lýsingu,
til dæmis í hópatriðunum, þar sem hreyfmgin á leik-
endunum myndar bylgju um sviðið líkt og þegar gróð-
urinn hreyfist fram og aftur í fjöruborðinu.
Þarna koma fram einsöngvarar, kór og hljómsveit
og er fjallað um tónhstina á öðrum stað í þessu blaði.
En sem leikhús er ekki minna um þessa sýningu vert
því að uppsetningin er gerð af þeirri hind sem einkenn-
ir svo oft listsköpun aðstandenda Frú Emihu.
Guðjón Pedersen leikstýrir og Hafliði Arngrímsson
er dramatúrg. Þeir vinna mjög vel úr ferli kvæðisins
og búa til fallegt sjónarspil, þannig að myndin verður
lifandi og um sviðið rennur heitt hjartablóð með þessu
ólíkindalega ívafi og útúrdúrum sem einkenna kvæða-
bálkinn.
Leikmynd Gretars Reynissonar, búningar Elínar
Eddu Árnadóttur og lýsing Jóhanns Bjarna Pálmason-
ar skapa áhrifamikla heild og frammistaða söngvara
og leikhóps er mjög góð.
Ahs taka 14 leikarar og söngvarar þátt í sýning-
unni, búningar eru svartir og lýsingin mjög dramatísk
Leiklist
Auður Eydal
og vel unnin, þó að mér þætti fulldimmt í sumum atrið-
um. Leikur með ljós og skuggamyndir var skemmti-
lega unninn og hópatriði frábærlega uppsett, án þess
að það virkaði nokkurn tíma tilgerðarlega.
Mest mæðir á þeim Eddu Heiðrúnu Backman og
Jóhanni Sigurðarsyni, sem syngja einsöngsatriði
ásamt Sverri Guðjónssyni, en baklandið, hinir söngv-
ararnir standa sig líka með prýði.
Það er sannarlega upplífgandi að sjá þessa undur-
skemmtilegu sýningu, en það setur hroll að eigingjcrn-
um leikhúsgesti þegar til þess er hugsað að nú er allt
útlit fyrir að khppt verði á þráðinn í leikhúsi Frú
Emilíu, að minnsta kosti í því formi sem starfið hefur
verið í Héðinshúsinu.
En vonandi fá listamenn hússins áfram tækifæri og
allan stuðning sem þeir þurfa til að sinna þeim verk-
efnum sem þeir kjósa.
Frú Emilía sýnir í Héðinshúsi:
Rhodymenia palmata
Ópera i tiu atriðum eftir Hjálmar H. Ragnarsson
við kvæðasyrpu eftir Halldór Laxness
Lýsing: Jóhann Bjarni Pálmason
Búningar: Elín Edda Árnadóttir
Leikmynd: Gretar Reynisson
Dramatúrg: Hafliði Arngrimsson
Leikstjóri: Guðjón Pedersen
Kjarvalsstaöir:
Veðrabrigði
og sjálf sskiln-
ingur myndlist-
armannsins
- á sýningu Kristjáns Steingríms Jónssonar
í miðsal eða gangi Kjarvalsstaða hangir nú uppi sýning á nýlegum verk-
um eftir Kristján Steingrím Jónsson. Þessi verk eru ýmist unnin á málm-
plötur eða á pappír, en meginuppistaðá sýningarinnar eru allmörg verk
unnin á málm sem öll ganga út frá sömu hugmyndum - eru myndröð
eða myndheild. Þessi verk eru langt frá því aðgengileg og þarfnast í raun
skýringar ef áhorfandanum á að vera unnt að skilja tilætlun listamanns-
ins.
Skýringin er í sem stystu máh sú að hér hefur Kristján Steingrímur
gert röð verka sem lýsa veðrinu eða veðurhorfum á tilteknum stöðum
ákveðna daga. Heiti myndanna segja til um stað og stund: Reykjavík
05.07.1994; Yfir Esjunni 02.02.1994; Vaðlaheiöi 15.02.1995. Flestar myndirn-
ar eru þríþættar og sýna bakgrunn sem skilja má sem eftirmynd veðurs-
ins - þoku, móðu, birtuskilyrði - tákn sem fengiö er úr táknasafni veður-
fræðinga og merkir veðrið sem verkið lýsir og loks uppdrátt sem líkist
þeim sem rafeindavirkjar byggja á og gæti verið af einhvers konar rafrás
eða rökrás. Aðferðin sem Kristján beitir við að koma þessum þáttum
fyrir sjónir áhorfenda er flókin: hann notar ohu, lakk, sandblástur og
þrykk á álplötur. Niðurstaðan er mynd sem er skemmtilega hrein og
vandlega byggð, en, eins og fyrr sagði, ansi torræð.
í inngangi að sýningarskrá skrifar Ólafur Gíslason um túlkunarmögu-
leika þessara mynd og telur að réttast sé að skilja þær sem umíjöllun
um eðh táknkerfa og um táknunina sjálfa: sem eins konar semíólógíu eða
táknafræði. Sá skilningur tekur þá fyrst og fremst til hugmyndalegs inni-
halds myndanna, enda tengir Ólafur þær við koseptlist Kosuths og þær
vangaveltur um samband tungumáls og listar sem upp komu, einkum á
Bretlandi, um miðbik sjöunda áratugarins. Sé þessi leið farin hljótum við
að komast að þeirri niðurstöðu að myndir Kristjáns séu öðru fremur fram-
lag í fræðilega umræðu eða að minnsta kosti að þær séu best til þess
fallnar að vera viðfangsefni í slíkri umræðu.
Umfjöllun Ólafs er athyglisverð og þörf, enda hefur allt of lítið verið
Qahað um fræðilegan bakgrunn myndlistar hér á landi, um eðli táknunar
Myndlist
Jón Proppé
og eftirmyndunar, tengsl myndhstar við önnur táknkerfi og þá mynd-
rænu möguleika sem í slíkum táknkerfum felast. En áhorfandinn á sýn-
ingu Kristjáns hlýtur þó að velta því fyrir sér hvort ekki megi nálgast
þessar fallegu myndir út frá einhverjum öðrum forsendum; hvort hann
þurfi virkhega að einskorða upplifun sína á verkunum við fræðilega
umræðu. Og í framhaldi af því fer hann kannski að velta því fyrir sér
hvort verk af þessu tagi eigi yfirleitt erindi við sig. Það væri miður, því
vissulega hefur Kristján fundið sér hér viðfangsefni sem leiðir hann til
heillandi verka, hver sem kveikjan að þeim kann að vera. Verkin eru
torræð, en aðdráttaraflið sem þau búa yfir sprettur ekki af því að við
getum ráðið í þau, gert þau auðskiljanleg og leyst þau upp í einfalda orð-
ræðu. Markmið fræðilegrar umræðu ætti aö vera skilningur, en markm-
ið myndlistar er ekki að eyða margræðni og torskiljanleika veraldarinn-
ar, heldur að verða hluti af henni. Listaverkið er, eins og Foucault slysað-
ist einhvern tímann á að segja, vél sem framleiðir túlkanir; listaverkið
er véfrétt og þegar listamenn byggja verk sín á fundnum táknkerfum og
kenningum tekst þeim yfirleitt að umbreyta þeim í einhvers konar my-
stík. Þannig verður myndlistin að eins konar ofurtungumáli og forsendur
hennar eru allar aðrar en hins venjulega tungumáls hversdagsins. Því
getum við skilið myndir Kristjáns á hvern þann veg sem okkur sýnist
án þess að hirða um tilætlanir hans sjálfs. Listaverkið á sér engan upp-
runa því sannleikurinn verður til í því sjálfu.
Hringiðan
Það var fjör hjá krökkunum á Kópavogsleikvanginum í fyrradag. Þar sýndu sig álfar og púkar,
þjóðdansarar og hestamenn með kóng og drottningu í fararbroddi. Þessir álfar létu sitt ekki
eftirliggja. DV-myndirTJ
Álfakóngur og -drottning fóru fyrir liði sínu í Kópavoginum á laugardaginn. Fjölmargir gestir
nutu sýningar hestamanna á íþróttavellinum í Kópavogsdal. Að lokinni reiðinni var álfabrenna
og sást þar margur púkinn á ferð.