Þjóðviljinn - 12.11.1978, Blaðsíða 11

Sunnudagur 12. návember 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA XI
helgarviðtalið
Jónas E. Svafár er aö finna aö Ránargötu 6. Þar er
gistiheimili hólpinna Hafnarstrætisriddara, skelegg-
lega rekið af Lilla Berndsen, sem vísar mér þegar inn
á kontór. Á meöan ég bíö eftir skáldinu, viröi ég fyrir
mér gulllitað veggáklæöið og hin margvíslegu mál-
verk á veggjunum. Snjóblautir skórnir kunna illa viö
sig á dúnmjúku teppinu,en þaö gleöur augaö að sjá
haglega útskoriö viðarblað, sem á er ritaö: „Aögát
skal höfö í nærveru sálar."
Teikning og texti: Ingólfur Margeirsson

*/f?s -

Rólyndur maöur birtist
hæversklega I dyrunum og
kynnir sig sem Jónas. Þegar viö
höfum sest i rauöu flosstólana
og Jónas hefur kveikt sér litil-
látlega i pipu, kemur þessi Sólon
tslandus reykviska malbiksins
mér ööruvisi fyrir sjónir en ég
haföi búist viö.
þyrstur af trega ég teyga
tæmi flöskur og fleyga
frey öandi guöaveiga
En þaö eru þrjátiu ár siöan
Jónasorti Guöveigar.Nú vinnur
hann sem hafnarverkamaöur og
hefir fyrir löngu kastaö burtu
glösum og fleygum.
— 0 —
— Ég yrki litiö, segir Jónas
E. Svafár, þegar hann er
spuröur um siöustu ljóöabók
sina, S tækkunar gler undir
smásjá. sem kom út i haust.
— Þaö eru tíu ár sföan ég gaf
út bók siöast. Strákarnir
(Lystræninginn) hálfplötuöu
mig til aö gefaþetta út. Éghaföi
þaö ekkert frekar f huga aö gefa
þessi ljóö Ut. Ég birti ljóö min
jafnóöum I blööum og timarit-
um. Mér finnst ljóöiö sóma sér
veli timaritum. En ég hugsa
ekkert um skáldskap núoröiö.
Ætli ég yrki ekki tvö ljóö á ári.
Stundum yrki ég ekkert I mörg
ár. Stundum nokkur á ári. Þetta
er hugsaö sem meöaltal. Ég
yrki aöallega, ef þaö er eitthvaö
I samtimanum, sem höföar til
mln.
Jónas E. Svafár hefur veriö
nefndur hiö eina sanna
atómskáld, mikiö til vegna
formsins, en einnig vegna
óttans viö atómsprengjuna og
ógnir hamar, sem endurspegl-
ast f mörgum ljóöum hans.
skrióa drekar eöa sýklar
inni morgunsáriö
Ur skýjum hugmyndanna
steypast vetnissprengjur
upp úr gufuhvolfinu
spennast dauöateygjur
eldsins
Þannig endar kvæöiö
Geislavirk tungl, ort 1951. En
hver var skáldakynsldðin, sem
kennd var viö bombuna og
nefnd voru atómskáld?
— Þetta voru nokkrir menn,
sem kallaöir voru þetta fyrr á
árum, segir Jónas rólega. Hann
slær úr pipunni og heldur
áfram: — Þaö mætti segja, aö
þetta hafi veriö sú kynslóö, sem
kom fram fyrst eftir striöiö.
Svona upp Ur 1950. En ég
umgengst ekki mikiö skáld
núoröið. Ég býst, viö aö stríöiö
hafi haft mikil áhrif á okkur og
þjóðlifið i heild. En listamenn
tóku sig hátiölegar áöur fyrr.
Ég býst viö þvi aö þaö sé gott aö
taka sig hátiölega. Ég tek
sjálfan mig mátulega hátiölega.
Löng þögn. Svo: — En þaö
hafa aldrei veriö til neinir
bóhemar á tslandi.
-O —
Jónas E. Svafár. Þaö er '-Ut-
breidd goösögn, aö skáldiö hafi
rotast, sofiöi eittár, vaknaöupp
sem skáld. Og siöan kallaö sig
Svaf — ár. Jónas neitar þessu
meö daufu brosi.
— Þetta er bara höfundar-
nafn. Ég heiti nefnilega Jónas
Svavar. Égbreytti þvi I Svafár.
Og ég byrjaöi aö yrkja ungur.
Ég hef veriö um tvitugt. En ég
haföi hugsaö mikiö um ljóö áöur
en ég tók aö yrkja. Ég las mikiö
islensk skáld og ljóöaþýöingar
Magnúsar Asgeirssonar. Hann
er tvimælalaust besti
ljóöaþýöandi sem Island hefur
átt. Fyrstu tvö, þrjú ljóðin mín
voru heföbundin, siöan fór ég aö
yrkja bæöi heföbundiö og á
fr jálsu formi. Mér f annst fr jálsa
formiöhentamérbetur, égfann
mig frekar i þvi.
— Hefurðu sjálfur fengist viö
ljóöaþýðingar?
— Já aöallega hef ég þýtt am-
erisk skáld 19. aldar svo sem
Walt Whitman, og 20. aldar
ljóöskáld eins o g Carl Sandbur g.
/
a
ári
Rabbað
við Jónas
E. Svafár
skáld
Þaö er ekkert erfitt aö þýöa ef
maður er virkilega hrtfinn af
ljóöinu. Ég þýöi mikiö eftir
hugsuninni, minna eftir oröun-
um.
— Hefuröuhug á aö láta þýöa
eigin ljóö?
— Siguröur A. MagnUsson
þýddi islensk nUtimaljóöskáld
fyrir Amerikana, en treysti sér
ekki aö þýöa mig. Ætli hann hafi
ekki verið hræddur viö, aö boö-
skapur kvæöa minna kæmi illa
viö kaunin á Bandarikjamönn-
um.
— En Sigurður telst nú til rót-
tækari manna?
Þögn. Jónas tottar pfpuna og
horfir bliölegum augum á
blaöamanninn.
— Ég held aö hann sé bara
tækifærissinni.
— Má ég skrifa þetta?
— Já, já, þú mátt skrifa
þetta.
— O —
Jónas er ekki aöeins
atómskáld og ljóöaþýöandi.
Hann hefur einnig veriö lausa-
maöur lifsbaráttunnar og
praktiseraö heimilisleysi. Þann
hluta ævisinnar kallar hann Uti-
leguferil sinn.
— Égbjóiáttaár itjaldi.Þaö
stóð í mýrinni fyrir neöan
Háskólann. Þar sem Norræna
húsiö stendur núna. Þaö var
ágætt. En vinir minir ýmsir
skutu yfir mig húsaskjóli yfir
háveturinn. Ég man aö einu
sinni láég itjaldinualvegfram i
miöjan janúar. Þaö var mildur
vetur, aldrei neinn kuldi en mik-
il rigning.
Ég byr jaöi reyndar minn úti-
leguferil á þvi aö leggja undir
mig Héöinshöföa. Breski sendi-
herrann bjó þarna áöur. en var
flæmdurí burtu af Islendingum.
Þaö var brotist inn f kjallarann
hjá honum, og eftir þaö vildi
hann ekki búa þar. Ég bjó þarna
upp undir eitt ár. Þetta var aö
sumarlagi, og þaö var búiö aö
brjóta allarrúöur f húsinu nema
I einu herbergvog þar bjó ég um
mig.
Svo fékk ég krakkana í Höföa-
hverfinu til aö sópa glerbrotin
og óhreinindin I burtu og bjó
þarna eins og húsvörður.
Annars er ég fæddur I Vestur-
bænum ogalinnaðhluta til uppi
Þinghoitunum. Reykjavik hefur
breyst mikiö siöan ég var strák-
ur. NU er miöbærinn eins og
þögul gröf á kvöldin og um
helgar. Nema draugagangurinn
og Utburðarvæliö á Hallæris-
planinu. Aöur fyrr var, miklu
meira götulif i borginni og
maöur komst i nánari tengsl viö
samborgarann. Ég er ekkert
hrifinn af þvi aö búa lengur i
Reykjavik. En ég hef lika reynt
að búa Uti á landi, og finnst þaö
ennþá verra.
— O —
Jónas treður aftur i pfpuna.
— A striösárunum var allt
fullt af hermönnum, tugþúsund-
ir hermanna, og hermanna-
braggar út um allt.
Aftur þögn.
— 1 striöslok vann ég viö aö
selja timbur úr bröggum við
Rauöavatn. Þá var ég 19 ára.
Þettavar mikiö keypt um allar
sveitir. En þannig kynntumst
viö striöinu: Allir höföu nóg aö
gera og nóg af öllu. Ég held aö
striöiö hafiveriö Islandi til góös.
Þaö er alltaf til góös aö fólk hef-
ur nóg aö gera og getur skapaö
sér tækifæri.
Ég lauk gagnfræöaprófi i
striöinu. Þaö var frá héraös-
skólanum á Laugarvatni á ár-
unum 1941—42. Þá var skólalög-
gjöf nýsköpunarstjórnarinnar
ekki gengin I gildi. Brynjólfur
Bjarnason var ekki oröinn
menntamálaráöherra. í gamla
daga var ég Hka virkur i Æsku-
lýðsfylkingunni. Ég tel mig
ennþá vera sósialista. tsland
hefur þróast mjög mikiö i
sóslaliska átt siöan þá. Þaö má
segja aö þaö sé sósialismi hér á
flestum sviöum. En auövitað er
hagkerfiö blandaö, og banka-
veldiö sterkt i þjóðfélaginu.
friöardúfan hefur borið
þær fregnir að siðasti
geirfugl islendinga
sem seðlabankastjórinn
gaf fjallkonunni hafi
af rælni leiöstdtf
tuttugu og eitt og annað
og glatað sinu flðurfé
Þannig hefst kvæöið
„Geirfugl”, sem er i siöustu bók
Jónasar Stækkunargler undir
smásjá.
En hefur ljóöagerö Jónasar
breyst gegnum árin?
— Já, hún hefur breyst mikið,
segir skáldiö. Stillinn hefur
breyst og viöhorf fólks til ljóða-
geröar hafa- breyst. Fólk er
opnara fyrir frjálsu ljóði. Ann-
ars hef ég ekkert fylgst meö
þeim, sem gefa Ut bækur núna.
Ég hef sjálfur alltaf verið undir
mestum áhrifum frá Steini
Steinarr og er þaö enn. Núoröiö
les ég mest ævi- og feröasögur.
Mér finnst égkynnast llfinu bet-.
ur þannig, en gegnum eigin
reynslu.
— Þú hefur myndskreytt bæk-
ur þinar sjálfur?
— Já en nú er ég alveg hættur
aö teikna.
Teikningin gaf mér fullt eins
mikiö og ljóöiö. En ég hef aldrei
lært aö teikna. Ég hef litla trú á
þvi, aö þaö sé hægt aö læra aö
yrkja eöa teikna. Ég hef lært aö
trúa á sjálfsnám.
Jónas kveikir I pipunni.
— 011 itroðsla eyöileggur frek-
ar en hitt.
— Sumir segja aö pólitik og
ljóö fari ekki saman?
— Já. Þaö er mikil pólitik i
ljóöum minum. Þaö er mikill
vandi aö setja pólitik i ljóöa-
form. En ljóðinu er ekkert óviö-
komandi. Þaö er lika sterkt aö
nota húmor i ljóðum. En hvaö
sjálfum mér viövikur þá hef ég
ekki hugsað mér aö gefa út
ljóöabók framar.
lýöveldis landráðamenn
lifa og starfa hér enn
með svikum þeir kúga
ogkeppa
iklækjum og stoltinu
sleppa
i smjaðrandi skriödýrsham
fyrir skildinga uncle sam.
(Landráðamenn —1950)
—im