Þjóðviljinn - 08.06.1985, Blaðsíða 13

MENNING
Listmálarafélagið er nú komið
af stað enn einu sinni og
leggur undir sig vestursal
Kjarvalsstaða. Þarsýna 18 fé-
Iagar60 málverk, flestolíu-
málverk, en einnig akrýl- og
vatnslitamyndir. Olíkt því sem
áður var fóru forsvarsmenn
Listmálarafélagsins gætilega
í sakirnar þegar þeir fengu ný-
lega tækifæri til að skilgreina
sérstöðu sína í útvarpinu. Það
lá við að þeir væru einum of
hógværir. A.m.k. fékk maður
að vita það að hér væru ein-
ungis á ferðinni málarar sem
kysu að sýna saman, en ekki
„hið guðdómlega créme de la
crérne" íslenskrar listasögu
sem fyrir nokkrum árum ætl-
Pétursson kemur t.d. á óvart með
ágætum akrýlmyndum sínum.
Þær eru sumar prýðilega málað-
ar, en tapa ögn flugi vegna
jafnrar stærðar og staðlaðs frá-
gangs. Hvers vegna ekki að ráð-
ast í stærri fleti og ákveðnari? Það
gerir Elías B. Halldórsson með
ágætum árangri í þremur stórum
abstraktverkum sem eru með
þeim betri á sýningunni. Að ég
tali nú ekki um Kristján Davíðs-
son með stóran, nafnlausan him-
inbláma beint gegn inngangin-
um. Kristjáni tekst að gera furð-
ulegustu hluti með þessum sörlu-
mbláa lit sínum, sem flæðir um
allan flötinn. Svona verk eru afr-
eksverk.
Hins vegar eru hlutirnir
eitthvað meira á reiki hjá Haf-
steini Austmann. Hann er ein-
Frá sýningu Listmálarafélagsins. Ljósm. Valdís.
Listmálarar fylkja liði
á Kjarvalsstöðum
Margbreytileg en misjöfn sýning
aði sér að frelsa kúnstina úr
klóm hinnar satanísku framúr-
stefnu.
Það er erfitt að svara því hvað
valdi slíkum sinnaskiptum. Eitt
er víst að Listmálarafélagið er
undarleg moðsuða góðra- og
meðalgóðra listamanna. Sumir
félaganna eru málarar af guðs
náð, en aðrir eru það frekar af
vilja en mætti. Meðaltalið er því
ósköp mikið miðlungsmoð, þar
eð fleiri eru kallir en útvaldir eins
og gengur og gerist.
Þrátt fyrir það er þetta fremur
góð sýning þótt ekki sé hægt að
segja að hún sé beinlínis spenn-
andi. Kringum „risann“ Svavar
Guðnason hverfast minni spá-
menn, en þar á meðal má kenna
marga góða málara. Pétur Már
Nú er algjört sýningarmet á
Kjarvalsstöðum; hvorki meira
né minna en fimm sýningar í
gangi á tíma þegar venjulega
hefurdregið úrsýningum
vegna birtu og sumaryls. Júní
er oftast sá mánuður þegar
ládeyðan hefur inngöngu sína
í gallerí og söfn, enda kvarta
margir yfir því að þá dragi úr
heimsóknum fólks í sýningar-
sali og sé því vísast að loka
þeim fram að hausti.
En þetta virðast óvenjulegir
tímar og ýmislegt tekur nú örari
breytingum en oft áður. Hefðin
lætur undan og nýir siðir skjóta
upp kollinum í listabransanum
líkt og annars staðar. Örn Ingi er
þó samur við sig, kominn enn
einu sinni til Reykjavíkur með
sýningu sem hann kallar „Sviðs-
myndir í tilveru lífs og dauða“.
Þetta er sýning fjörutíu og
tveggja mynda sem flestar eru
höggmyndir. Eins og fyrri daginn
eru samsetningar áberandi og
sækir Örn Ingi efnivið sinn langt
út fyrir hinn listræna heim ef svo
ber undir. Reyndar minna að-
föng hans töluvert á aðföng súr-
realistanna gömlu, þegar þeir
duttu í lukkupottinn á skran-
sölum eða útimörkuðum Parísar-
borgar. En þar sleppir saman-
burðinum, því samsetningar
Arnar Inga eru yfirleitt rökræns
eðlis; þær má útlista samkvæmt
tilvísunum í efni og útlit. Sam-
suður súrrealistanna voru í hæsta
máta órökrænar og tilviljun ein
hvern veginn að reyna að tæma
tæmdan bikar Parísarskólans og
þessi verk eru farin að sveiflast
ískyggilega yfir á skreytilistar-
hliðina án þess að þangað sé
stefnt. Svipað er Steinþóri Sig-
urðssyni varið og e.t.v. í enn rík-
ari mæli. Þessi eftirstríðsstefna er
dauð og það fyrir löngu og hefur
kannski aldrei verið lifandi nema
í sögusögnum.
Enn ómerkilegri fínessur þjaka
réð hvað hvert atriði verksins
táknaði.
Þó er ekki þar með sagt að verk
Arnar Inga verði lesin ofan í kjöl-
inn eins og gátur eða málshættir.
Öllu heldur leiða meginatriði
þeirra áhorfandann inn á á-
kveðna braut og með hjálp
nafngifta má geta í eyðurnar.
Gjarnan er um orðaleiki að ræða
og vísa orðin til hlutanna í verk-
unum eða öfugt.
Sú breyting hefur samt orðið á
að trésmíði er orðin fyrirferðar-
meiri í verkum listamannsins og
því verða höggmyndir meira
áberandi en áður. Reyndarbend-
ir Örn Ingi sjálfur á þetta í sýning-
arskrá. Þetta er athyglisverð þró-
un og krefst mun ákveðnari og
fagurmannlegri vinnubragða en
fyrri samsetningar. Enda lætur
árangurinn ekki á sér standa eins
og sjá má í veglegu og
ógnvekjandi líkneski af drekan-
um Fáfni sem listamaðurinn kall-
ar „Verndarinrí*. Ófreskjan vak-
ir yfir gýlltum eggjum, trúlega
samt málverk tíenedikts Gunn-
arssonar. Það er einhver auglýs-
ingabragur yfir verkum hans sem
vart sést lengur nú orðið, en þótti
nothæfur meðan hann var og hét
á 6. áratugnum. í þennan pytt
hrasa þau ekki, Einar Þorláksson
og Guðmunda Andrésdóttir.
Málverk þeirra eru þrátt fyrir allt
laus við Parísarpjattið eins og það
gerðist verst. Hins vegar skortir í
verk beggja þann þunga sem ger-
ir list að mikilli list. Verk Einars
eru líkt og veikur endurómur fra
abstraktsúrrealískum verkum
Mirós á millistríðsárunum og
Guðmundu vantar allt flug, en
einkum það flug sem kennt er við
hugmyndir.
Betur væri að þau tækju Jó-
hannes Jóhannesson sér til fyrir-
myndar. Þar er maður með bar-
fjöreggjum þjóðarinnar og blak-
ar vængjum.
Hægt er að leggja út af verki
þessu á margan hátt og er
auðveldast að skilja samlíking-
una með samanburði á örnefnum
sem tengja söguna um Rínargull-
ið í Völsungakviðu íslenskri nú-
tímasögu. Gnitaheiði verður t.d.
Miðnesheiði o.s.frv. Þannig er
hægt að rekja táknmál „Verndar-
ans“ eins langt og mönnum sýnist
og rifja um leið upp hin gömlu
sannindi að „margur verður af
aurum api“, en það er reyndar
annað verk á sýningu Arnar Inga.
Verk þessa norðlenska lista-
manns eru sérstæð og persónu-
leg. Þau eiga sér ákveðið mynd-
mál og táknmál sem stundum
minnir á list Súmaranna, þeirra
Magnúsar Tómassonar og Jóns
Gunnars Árnasonar. Af þeim
hefur Örn Ingi lært ýmislegt, en
bætt um leið við sínum eigin frá-
sagnarháttum ásamt persónulegu
handbragði og húmor.
HBR
áttuviþa og seiglu, en slíkt þarf til
að fást við sömu formgerðina í
langan tíma þannig að einhverju
sé skilað til áhorfandans öðru en
endurteknu tómahljóði.
Hinir hlutlægu eru e.t.v. jafn-
betri en abstraktmálararnir, en
þó rísa verk þeirra sjaldan hátt og
engan Svavar er að finna í þeirra
hópi. Þeir Einar Hákonarson og
Bragi Ásgeirsson eru eins konar
millistig milli hins abstrakta og
fígúratíva. Bragi er að vísu með
óhlutbundnar myndir, en þær eru
í ætt við fyrri verk hans í popp-
kenndum anda. Þetta eru ekki
rismikil verk og segja lítið unt
listamanninn og enn minna um
ætlun hans. Einar er einnig nokk-
uð óljós í eina verkinu sem eftir
hann er á sýningunni. Ég hef séð
mun betri verk eftir hann í þess-
um anda.
Miklu meira sannfærandi eru
hinir hreinu og kláru lands-
lagsmálarar; bræðurnir Sigurður
og Hrólfur Sigurðssynir. Sigurð-
ur sýnir vandaðar landslags-
myndir, sumpart í anda Kjarvals
og Jóns, en persónulegar þrátt
fyrir allt, meðan Hrólfur fylgir
hinum hefðbundna cézannisma í
túlkun sinni á íslensku landslagi.
Þetta eru vandaðir málarar, sem
er allnokkuð nú á tímum.
Valtýr Pétursson heldur sig
einnig við landslagið og nær sí-
fellt betri tökum á þeim stfl sem
hann tók ástfóstri við fyrir
allmörgum árum og kostaði hann
þá töluverða glímu. Hins vegar
verður að segja það um Jóhannes
Geir að ekki hefur hann haft ár-
angur sem erfiði. „Flóð í Elliða-
„Kæra Fteykjavík” er yfirskrift
arafíksýningar sem Tryggvi
Árnason opnaði um síðustu helgi
að Kjarvalsstöðum. Á sýningunni
eru á 6. tug mynda, gerðar meö
sáldþrykks- (silkiþrykks-) og
mezzótintutækni. Eins og yfir-
skriftin bendirtil er obbinn af sýn-
ingunni helgaður Reykjavík þar
sem Tryggvi sleit barnsskónum
og lærði að meta fegurð og töfra
gömlu hverfanna (skv. viðtali við
Hildi Einarsdóttur í Mbl. 2.6.
1985).
Restin fjallar um alls óskylda
hluti, s.s. Monu Lísu Leonardos,
sem Tryggvi þrykkir í anda War-
hols „á la Marilyn Monroe” og
kallar enda „Monroe”. Þá eru
önnur sáldþrykksverk, sum hver
nokkuð flókin í tæknilegum
ám“ mun hafa verið sex ár í
vinnslu og virðist það næsta ótrú-
legt, svo ósannfærandi er útkom-
an. Þótt hin verkin séu skárri er
einhver yfirborðsblær yfir þeim
hversu mjög sem listamaðurinn
reynir að hengja við þau þjóð-
legan sveitasælu hátt.
Einar G. Baldvinsson er miklu
sannferðugri í kreppumálverkum
sínum og tekst með virkilegum
elegans að færa áhorfandann aft-
ur til loka fjórða áratugarins og
byrjunar þess fimmta. Að vísu er
það með hjálp þeirra stílbrigða
sem Snorri Arinbjarnar innleiddi
í íslenskt málverk, en enginn fær
gert við því. Ekki er hægt að víta
menn fyrir söknuð eftir liðnu list-
skeiði, síst ef þeir túlka þann
söknuð af smekkvtsi.
Hins vegar vantar allan slíkan
dýpri hljómgrunn í verk Gunn-
laugs St. Gíslasonar. Þar er það
keppnin við ljósmyndavélina sem
liggur til grundvallar. Spurningin
snýst því aðeins um það hvor sé
nákvæmari; listamaðurinn eða
ljósmyndavélin. Þegar Gunn-
laugur er annars vegar er það
engin spurning. Hins vegar er
tími til kominn að hann fari að
takast á við flóknari hluti en
fjöruna með sínum fyrirfram
fögru effektum.
Það má með sanni segja að sýn-
ing Listmálarafélagsins sé marg-
breytileg. í heild eru hlutbundnu
málararnir jafnbetri en hinir
óhlutbundnu. En þegar tekið er
mið af Svavari Guðnasyni og öðr-
um þeim cem rísa hæst á þessari
sýningu, má sjá að hið abstrakta
hefur vinning þrátt fyrir allt.
skilningi, þar sem litgreining og
gróf röstun gefa verkunum visst
fagurfræðilegt gildi. Þá eru 11
mezzótintur sem hverfast um
kvenlíkamann og konuna og eru
e.t.v. flóknustu myndir sýningar-
innar að inntaki.
Það er greinilegt að Tryggvi
hefur mikið dálæti á sáldþrykki
og hefur viðað að sér miklum
tæknilegum fróðleik um mögu-
leika þess. Allt frá því að Warhol
og Rauschenberg gerðu ljós-
myndaþrykkið að aðalatriði
myndverka sinna í upphafi 7. ára-
tugarins, hefur þessi tækni
heillað myndlistarmenn sökum
sláandi auglýsingamáttar síns.
Það er eitthvað grípandi við
þennan framsetningarmáta sem
i Framhald á bls. 14
Höggmyndir og orðaleikir
Örn Ingi sýnirá gangi Kjarvalsstaða
„Kœra Reykjavík"
að Kjarvalsstöðum
Laugardagur 8. júní 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13