16 *\ *' )ennmg MIDVIKUDAGUR 17. DESEMBER 1997 Gaman á hverri opnu Bókin Halastjarna geymir tuttugu ljóð fyrir börn á öllum aldri eftir Þórarin Eldjárn en Sigrún Eldjárn myndskreytir kveðskapinn. í raun get ég ekki gert það upp við mig hvort mér finnst ljóðin betri en myndirnar eða öfugt, en saman skapa myndir og ljóð svo sterka heild að hver opna er heimur út af fyrir sig. Bókmenntir Margrét Tryggvadóttír Það er vandi að búa til ljóða- bók sem er jafh mikið fyrir börn og fullorðna. Ljóðin mega ekki vera of háfleyg eða dramatísk, því þá er hætt viö að þau hitti ekki í mark hjá börnunum, en þeir fullorðnu þurfa líka að fá eitthvað fyrir sinn snúð. Þórarni tekst frá- bærlega að samræma þarfirn- ar og ég held að allir ættu einnig að hafa gaman af mynd- um Sigrúnar. Ég skemmti mér konunglega við lesturinn og sonur minn á fimmta ári einnig. Hann vill fá að heyra ljóðin aftur og aftur og foreldr- ar hans eru viljugir við lestur- inn. Betri meðmæli getur barnabók vart feng- ið. inu og þeim sem eru úti í garði, Hannesi Jónssyni bakara, Sigurliða rakara, Gunnari ýsuflakara, ótrúlegum kvakara (fugli í striga- skóm með bindi), aðvífandi takara - og svo segir: Og bakarinnfór aö baka og rakarinn aö raka ogflakarinn aöflaka og kvakarinn aö kvaka og takarinn aö taka myndir afþessu öllu. Mamman er hrifnust af Ijóðinu „Tölvuleik- ur" sem hefst svo: Meó lafandi tungu við tölvuna sat hann og tökkunum hamaöist á enfaöir hans þurfti á meöan aö mata hann og mamman bar kopp til ogfrá. Svona Iftur halastjarnan sjálf út Uppáhaldsljóö sonar míns er „Á Hundagötu hundrað". Þar segir frá fólkinu í svarta hús- Þessu ljóði þyrfti að koma inn á veraldar- vefinn til að boðskap- ur þess skilaði sér til réttra aðila! Halastjarna er stórskemmtileg ljóðabók fyrir fólk frá þriggja ára aldri. Þórarinn Eld- járn: Halastjarna. Sigrún Eld- járn gerði myndirnar. Forlagið 1997. Hafið kallar Þegar bókin Sálin vaknar (The Awakening) eftir Kate Chopin kom út í Bandaríkjunum árið 1899 fékk hún fremur blendnar viðtökur, enda fjall- aði hún um við- kvæmt og eldfimt efni: stöðu konunnar í formföstu samfélagi nítjándu aldar. Aðal- söguhetjan, Edna Pontellier, fer á skjón við þau óskrifuðu lög samfélagsins að kona skuli fyrst og síðast hlúa aö þörfum eiginmanns og barna og fer að veita sér og eigin löngunum meiri athygli en sæma þykir. Þetta þótti les- endum óþarfa eigingirni- og voru ósáttir við að sögumaður verksins skyldi ekki fordæma þetta draumórakennda óstýrilæti! (Sjá eftir- mála þýðanda bls. 147) Sagan um Ednu féll í gleymsku um stund en eftir að hún var enduruppgötvuð hefur mikið verið rætt um hana og ritað auk þess sem hún hefur verið þýdd á ótal tungumál. Og nú hefur hún loksins borist íslenskum les- endum í þýðingu Jóns Karls Helgasonar. Edna Pontellier er haldin óþoli sem hún á oft erfitt með að skilgreina. í tilraun til að kveða óþolið niður gefur hún tilfinn- ingum sínum og ástríöum lausan taum- inn og það er yndislegt að fylgjast með því hvernig ólíkar listgreinar, tónlist, bókmenntir og myndlist, vekja hana smám saman til meðvitundar um að tilvistin hafi upp á annað og meira að bjóða en barnastúss og húsmóðurskyldur. Til að byrja með er athafnasvæði Ednu fremur þröngt á meðan karlmennirnir í lífi hennar eru meira eða minna fjarverandi í mikilvæg- um erindagjörðum. Þegar líður á söguna fer svæðið hins vegar stækkandi og þá staðreynd nemur lesandi á svipaðan hátt og aðrar stað- reyndir sögunnar - hægt og hljótt. Framarlega í Sálin vaknar rekumst við á athyglisverða líkingu sem dregur fram þrúg- andi áhrif kvenhlutverksins. Grannkonur Ednu eru kallaðar móður-konur og eru sagð- ar auðþekktar á því að þær flögri „til og frá með útbreidda verndarvængi þegar einhver hætta, raunveruleg eða ímynduð steðjaði að hjartfólgnum afkvæmum þeirra." (13) En þessir vængir gagnast ekki til flugs ... Edna er ekki móður-kona og er hafið notað sem tákn til að sýna hve fjarlægur hugur hennar er raunveruleika þessara kvenna. Haf- ið seiðir hana til sin og hún lærir að synda. í hafinu býr óendanleikinn, þar eru engin mörk, þar er Edna frjáls. Bókmenntir Sigríður Albertsdóttir Þó hundrað ár skilji veröld Ednu frá nú- tímalesanda er hægastur vandinn að sam- sama sig þessari lífsþyrstu konu því löngunin til að njóta alls þess besta sem lífið hefur upp á að bjóða fylgir manninum á öllum tímum. Og sagan er svo falleg. Textinn rennur saman við blóðið og ólgar þar. Slíkum áhrifum ná að- eins vandvirkir og skapandi þýðendur. Kate Chopin: Sálin vaknar Bjartur 1997 Blýlund Innrás liljanna mun vera önnur bók Berg- sveins Birgissonar en enginn samanburður verður gerður hér við þá fyrri. Þá bók hef ég ekki lesið enda skáldið mér áður ókunnugt. Það er Ijóst að Bergsveinn er vel að sér í skáldskap og sér þess víða merki; hér er vís- að í Eddu og Egil, þjóðkvæði og Tómas Guð- mundsson og er þó ekki allt talið. Er það vel að skáld kunni skil á því sem áður er best ort en stundum liggur við að visanirnar fái skáld- fákinn til að prjóna og beri orð skáldsins sjálfs ofurliði. Bókmenntir Geirlaugur Magnússon Meira er þó um vert að Bergsveinn er vel máli farinn og nýtir sér einnig af kunnáttu og hagmælsku eldri hætti og beitir vel. Sýnir það að máske er tími þvermóðskunnar liðinn hvað ljóðformið snertir og hægt sé að róa á fleiri mið . I Innrás liljanna eru 34 stök ljóð og tvær kviður, Blýlundarkviða og Ódáinskviða. Sú fyrri er fimm-skipt og hefst hver hluti á stefi úr Sonatorreki Egils. Má vera að einhverjum þyki djarft en margt er hér vel gert svo sem þessi vísa úr V. hluta: Viö Sefafjöllfer sólin mild sefur þar blómiö mitt i lautinnifer Ijóðaskáld meö litla stefið sitt von er allt sem á ég til eina stefið mitt Ódáinskviðan er að minu mati athyglis- verðari en of viðamikil til að vitna í hér; þó gætir þess um of í báðum þessum kviðum að minni séu endurtekin. En mörg styttri ljóð- anna eru líka athyglisverð. Skáldið er þar stundum reiður nú- tímanum og yrkir um skyrdollur á Ströndum og Krist sem komi ým- ist í fallhlíf eða á glans- andi felgum. Nokkuð um lífsleiða en einnig um ást- ina sem í „Kvöldljóði": Ég er hús í veðrum en mér flnnst að lífþitt sé hér í lágu risi einhversstaðar innst i mér Innrás liljanna lofar að mínu viti góðu um frekari göngu Berg- sveins Birgissonar sem skálds. Að vísu mætti losna örlítið um lærdómshlekki en þess verð- ur ekki langt að bíða. Bergsveinn Birgisson: Innrás liljanna Nykur1997 Bakgrunnur vesturferðanna í nýju Tímariti Máls og menningar, sið- asta hefti þessa árs, er grein eftir Böðvar Guðmundsson, „Að íjúga frá víða", byggð á fyrirlestri sem hann hélt á vegum Sögufé- lagsins í haust um heimildir sínar og heim- ildanotkun við samningu skáldsagnanna um vesturferðirnar, Híbýli vindanna og Lifsins tré. Skáldsögurnar tvær komu ný- lega út í einni bók sem hefur tekið sæti á metsölulistum og má búast við að margir velti enn fyrir sér hvað sé satt og hvað log- ið í þessum bókum. Grein Böðvars er bráð- skemmtileg eins og hans er von og vísa. Aðalgrein Túnaritsins heitir „Framhjá Þögnuðuholtum". Hún er eftir Eystein Þor- valdsson prófessor og fjallar um „Náttúruvernd í ljóðum Stefáns Harðar Grímsson- ar". Meðal annars efnis má nefna „Listamannslíf. Hug- leiðingar um nútíð og fortíö" eftir Atla Heimi Sveinsson tónskáld; grein eftir Francois Ricard um Óljós mörk eftir Milan Kundera, „Augnaráð elskendanna" og „Athugasemd- ir. Um nokkur atriði í leikritum Shakespe- ares" eftir Helga Hálfdanarson. Ljóð eru eft- ir Elías Mar, Geirlaug Magnússon, Johann Peter Tammen og Bergsvein Birgisson. Auk þess eru ritdómar og ádrepur, þ. á m. svar Matthíasar Viðars Sæmundssonar við rit- dómi Einars Más Jónssonar um þriðja bindi Bókmenntasögu sem út kom í fyrra. Ritstjóri Tímarits Máls og menningar er Friðrik Rafnsson. Andvari Aðalgrein tímaritsins Andvara að þessu sinni er æviágrip Jóns Helgasonar prófess- ors og skálds eftir Ólaf Halldórsson hand- ritafræðing. Fleiri merkum mönnum eru gerð skil í heftinu, m.a. Jóni Sigurðssyni forseta sem Guðmundur Hálfdanarson bregður á nýju Ijósi, Brynjólfi Bjarnasyni heimspekingi og stjórnmálamanni og Finni Magnússyni prófessor og leyndarskjala- verði. Meðal efnis um bókmenntir er grein eft- ir Ármann Jakobsson um Theodoru Thoroddsen skáldkonu og langömmu sína. Þar sýnir hann fram á hvað Theodora var nýstárleg í Ijóðum sínum og í takt við evrópskan tíðar- anda þó aö sess hennar í ís- lenskri bókmenntasögu sé ótryggur. Þröstur Helgason ber saman þýðingar Halldórs Laxness og Gunnars Gunn- arssonar á Fjallkirkju Gunn- ars og Haraldur Bessaon fjallar um lauslæti í fornum skáldskap. Auk þess birtir Böðvar Guðmundsson þrjú áður óbirt bréf frá Stephani G. Stephans- syni til Jóns Jónssonar frá Mýri og Arn- heiður Sigurðardóttir á þýðingar á tveim ljóðum eftir danska skáldið Nis Petersen. Ritstjóri Andvara er Gunnar Stefánsson og skrifar hann forustugrein um stööu þjóð- kirkjunnar. ANDVARI Andblær Sjöunda hefti Andblæs er komið út. Nýr ritstjóri er Hjörvar Pétursson og tilkynnir í forustugrein að Andblær hafi selt sál sína djöflinum. Alvaran á bak við þá fullyrðingu virðist þó ekki vera önnur en sú að nú ætli þeir Andblæs-menn að reyna að koma tíma- riti sínu til fólksins og hætta að reka það með tapi: fjölga áskrifendum og selja bak- síöu undir auglýsingar. í ritinu er fjöldi ljóða, prósahoða/örsagna og smá- sagna eftir kunna sem lítt kunna höfunda. Meðal þeirra eru Sigtryggur Magnason, örn Úlfar Sævarsson, Jó- hamar, Eva Heiða Önnudótt- ir, Börkur Gunnarsson, Ein- ar Örn Gunnarsson, Eyvind- ur P. Eiríksson, Bergsveinn Birgisson og Auður Jónsdóttir - og Heimir Viðarsson sem á þessa vísu: / október klœöa trén sig úr skœru sumarfötunum til að vera nakin undir hvítum pelsi vetrarins Áhugasamir hafi samband við Pósthólf 1542,121 Reykjavík. Umsjón Silja Aðalsteinsdóttir
Beinir tenglar
