Vísbending - 04.08.1995, Blaðsíða 2

ISBENDING

undan núna en hefur verið. Það er samt
alls ekki nóg. Það á eftir að vega að rótum
vandans. Umgjörðin um ábyrgðarleysi
og óstjórn fyrri ára er að mestu leyti kyrr
á sínum stað, ekki aðeins ítök stjórnmála-
manna í banka- og sjóðakerfinu, heldur
einnig markaðsfirringin í landbúnaði,
miðstýringin á vinnumarkaði, sóunin í
sjávarútvegi, óreiðan í ríkisbúskapnum,
ofurveldi hagsmunahópanna og síðast en
ekki sízt misvægið í kjördæma-
skipaninni. Þarna liggur vandinn. Menn
mega ekki láta tímabundinn búhnykk í
Smugunni byrgja sér sýn. Skyndiveiðar
í smugum hér og þar geta að vísu linað
þrautirnar og leynt sjúkdómseinkennum
enn um sinn, en þær eru engin Iausn eða
lækning til frambúðar.
Það þarf helzt af öllu að skapa skilyrði
til þess, að alls kyns hagkvæmur og
hei lbrigður atvinnurekstur geti þrifizt og
dafnað um allt land í friði fyrir stjórn-
völdum. Alverssagan öll, þar sem nýtt
eða stærra álver hefur ýmist verið alveg
að koma eða þá tafizt unt óákveðinn tíma,
Aflahámark
og
kostnaður
Asgeir Daníelsson
Ríkisstjórnin ákvað nýverið að taka
mið af aflareglu við ákvörðun hámarks-
afla af þorski. Aflareglan felst í því að
hámarksaflinn skuli vera 25% af veiði-
stofni þorsks, en þó ekki lægri en 155
þús. tonn. Astæða er til að fagna þessari
ákvörðun. Yfirgnæfandi líkur eru á því
að reglan leiði til þess að þorskstofninn
eflist nokkuð hratt. Reglan gefur
útgerðinni einnig til kynna hvers vænta
má varðandi aflaheimildir á næstu árum
og ætti þannig að stuðla að hagkvæmni
í vdðunum og meiri stöðugleika.
I þessari grein er ætlunin að ræða tvö
atriði sem tengjast ákvörðunum um
hámarksafla á þorski. Annað atriðið snýr
að aflareglunni sjálfri, þ.e. ákvæðinu um
lágmarksafla, og hitt varðar kostnaðinn
við að veiða meira en það sem aflareglan
segir til um.
Lágmarksafli
I skýrslu vinnuhóps á vegum
Hafrannsóknarstofnunar og Þjóðhags-
stofnunar sem lagði til aflareglu með
lágmarksafla1 er ákvæðið um lágmarks-
aflann rökstutl með því að óhagkvæmt
ætti að færa mönnunt heim sanninn um,
hversu lítið er hægt að reiða sig áhagvöxt
með handafli, þ.e.a.s. hagvöxt, sem ræðst
af ákvörðunum og duttlungum nokkurra
manna. Hagvöxtur af því tagi á meira
skylt við miðstjórn en markaðsbúskap.
Yatnaskil
Nú, þegar ný öld nálgast, horfum við
Islendingar fram á vatnaskil. Fiski-
stofnarnir umhverfis landið hafa rýrnað
verulega, fyrst og fremst vegna ofveiði
okkar sjálfra og illrar umgengni. Og við
höfurn safnað svo ntiklum skuldum í
útlöndum, að vextir og aíhiorganir af
skuldunum námu meira en þriðjungi
útflutningstekna okkar í fyrra og munu
nema rneira en fjórðungi í ár. Tíma-
bundinn afli í Smugunni breytirengu um
þetta mynztur. Það þarf róttækar
skipulagsbreytingar til að firra okkur
nauðsyn þess að halda áfram að sal'na
skuldum og ganga svo nálægt fiskinum
sé að miklar sveiflur séu í þjóðar-
búskapnum, að atvinna sé í húfi og að
verðmæt markaðssambönd muni glatast,
minnki aflinn rnjög mikið. Auk þessa
skapast vandamál vegna meðafla við
aðrar ve iðar en þorskveiðar. J afn framt er
á það bent að þótt ná megi ákveðnum
markmiðum nreð ákvæðinu um lág-
marksafla þá sé ljóst að ef þorskstofninn
sé mjög lítill þú sé lítil skynsemi í því að
halda föstum lúgmarksafla.. og lagt er
til að þegar þorskstofninn er í lœgð, þá
verði dregið eins mikið úr sókn og
mögulegt er. (bls. 18) Astæða þessa er
augljós þegar þess er gætt að ef stofninn
verðurmjöglítill þáminnkarvaxtarhraði
stofnsins og hann getur ekki staðið undir
veiði sem nemur lágmarksaflanum.
A myndhéraðofan hefurveriðreiknað
út verðmæti þorskstofnsins meðeinföldu
líkani. Þetta líkan er s.k. Schaefer-lfkan
og mun einfaldara en það líkan sem
í sjónum sem raun ber vitni unt til að
halda lífskjörum okkar uppi. Það þarf
hagræðingu íbreiðastaog bezta skilningi
þess orðs víðast hvar í þjóðarbúskapnum,
ekki aðeins í ríkisbúskapnum, heldur
einnig og ekki síður í einkageiranum. Það
þarf að draga úr og dreifa veldi stjórn-
málallokkanna og hagsmunahópanna og
skerpa skilin á rnilli einkarekstrar og
ríkisvalds.
Dýrmætur tími hefur farið til spillis
hér heima, einkum og sér í lagi s.l. fimm
ár — tími, sem Austur-Evrópuþjóðirnar
hafa notað til gagngerra umbóta; tími,
sem AustuiTÍkismenn, Finnar, Norðmenn
og Svíar hafa notað til að búa sig undir
inngöngu í Evrópusambandið (þótt
Norðmenn hæltu við á hinztu stund); tími,
sem fjölmargar þriðjaheimsþjóðir hafa
notað til að lyfta Grettistaki heima fyrir.
Við megum ekki draga niður glugga-
tjöldin og láta eins og lestin standi kyrr.
Við verðum að hefjast handa. Nú eru
síðustu forvöð.
vinnuhópurHafró-ÞHS notaði. Schaefer-
líkanið sem hér er notað hefur verið stillt
af þannig að það gefi svipaðar
niðurstöður og líkan Hafró-ÞHS. Sörnu
forsendur voru notaðar varðandi verð,
verðteygni, vexti, brey tingu afla á sóknar-
einingu með stofnstærð og kostnaðar-
skiptingu veiða og vinnslu. Til að skoða
áhrif ákvæðisins um lágmarksaflann var
verðmæti stofnsins fundið rneð því að
reikna út núvirði hagnaðar af veiðum og
vinnslu þorsks miðað við tvenns konar
forsendur. Annars vegar er miðað við
þá nýtingu sem gefur mestan núvirtan
hagnað (bestu nýtingu). í Schaefer-
líkaninu eins og í líkani Hafró-ÞHS felur
hámörkun núvirts hagnaðar í sér að veiðar
eru stöðvaðar alveg ef stofninn er mjög
smár, en veiðar hefjast af nokkrum kral'ti
þegar stofninn hefur náð nokkurri stærð
og stofninn nær bestu stöðu tiltölulega
lljólt. A myndinni héraðofan íe\mhesta
Verðmæti þorskstofnsins m.v. hestu nýtingu og m.v. veiðireglu sem
tekur 25% af veiðistofni og 155 þús. tonna lágmarksafla
300
200
100
300
200
100
0
200
400
600
800
1000 1200 1400 1600 1800 2000
Lóðrétturkvarði sýnir verðmæti þorskstofnsins í milljörðum króna,
en láréttur kvarði sýnir stærð heildarstofns í þúsundum tonna.
2