Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1982, Blaðsíða 2

Tónmeistarinn
Ingimundur fiðla
Bókarkafli eftir Gunnar M. Magnúss
Ingimundur fiðla með hijóðfærið og Tobba fylgikona hans. Mynd í eigu Þjóðminjasafnsins.
A áratugunum fyrir og eftir aldamótin sídustu var tími
listrænna förumanna, sem settu svip á þjóðlífið og voru víðast
hvar aufúsugestir.
Kunn eru nöfn eins og Símon Dalaskáld, Gvendur dúllari
og Sæfinnur með sextán skó, en í þessum hópi var einnig
tónmeistarinn Ingimundur fiðla.
Ingimundur var Sveinsson, bróðir Jóhannesar Kjarvals
meistara á myndlistarsviðinu. Á fyrstu áratugum þessarar
aldar ferðaðist hann víða um land, lék á fiðlu og skemmti
fólki.
Gunnar M. Magnúss rithöfundur var meðal þeirra sem
nutu listar Ingimundar fiðlu. Hann hefur kynnt sér feril
þessa sérstæða listamanns og skrifað um hann þátt í bók,
sem út kemur hjá bókaforlaginu Vöku nú í haust.
Bókin heitir Ingimundur fiðla og fleira fólk. Þar er að
finna fimm heimildaþætti um menn og örlög, sem byggðir eru
á raunverulegum atburðum og upplýsingum um fólk og þjóð-
líf frá því um og eftir aldamót. Mörgu því fólki sem þar
kemur við sögu tengdist höfundur með einhverjum hætti á
lífshlaupi þess.
Þættirnir fjórir sem eru í bókinni auk frásagnarinnar af
Ingimundi fiðlu bera þessi heiti: Tunnustafurinn og alþýðu-
fræðarinnj Karlmennið Guðný og skáldið á Þröm; Framandi
gestir til Isafjarðar; Guðaveigar lífga sálaryl.
Lesbók birtir hér með leyfi höfundar og útgefanda fyrri
hluta heimildaþáttarins um Ingimund fiðlu úr þessari vænt-
anlegu jólabók.
l.
Ingimundur fiðla og Tobba,
fylgikona hans, komu frá ísa-
firði síðla dags gangandi yfir
Botnsheiði og ætluðu að halda
skemmtisamkomu á Suðureyri.
Þau voru á ferðalagi um Vest-
firði og heimsóttu fjölbyggða
staði, þorp og bæi.
Ingimundur var um fertugt,
meðalmaður á vöxt, hæggerður
og fremur dauflegur að sjá, en
athugull á umhverfi sitt. A baki
bar hann dálítinn pausa og
vatnsdúkstösku spennta yfir um
öxl. í henni var aleigan hans:
fiðlan góða.
í fiðlunni var heill hans og
heiður, atvinna og lífsfögnuður
allur. Hann lygndi augunum,
þegar hann tók upp fiðluna, dró
boga um strengi og tjáði fögnuð
æskuáranna, þar sem skipin
sigldu á lofthafinu og mýrafló-
arnir ómuðu af fuglasöng, sem
jafnvel skordýrin tóku undir.
Hann var kallaður til að ferð-
ast um landið og láta fólkið
heyra enduróm af röddum nátt-
úrunnar.
I fylgd með fiðlaranum var
kona listileg, sem ekki var hægt
að bera saman við aðrar íslensk-
ar konur í klæðaburði.
Það var köllun hennar að
fylgja listamanninum, hvert
sem spor hans lágu.
Hún var kölluð Tobba, en
hefði mátt heita Rósalind, svo
var hún litskreytt, eins og blóm
á vori.
Þegar hún fór úr bláu káp-
unni, kom í ljós að fatnaður
hennar var í öllum regnbogans
litum: rautt pils, grænrósótt líf,
gul slæða um hálsinn.
Á baki bar hún hvítan poka-
skjatta, bundinn í ól yfir öxl. í
honum var taska hennar og
danskir skór, sem hún fór í, þeg-
ar hún gekk með fiðlaranum inn
í skemmtisalina. í töskunni voru
líka dósir með farða og kremi,
sem hún skreytti sig með og
mætti á samkomum með svarta
boga yfir augum, rjóð á kinn-
beinunum og blóðrauðar varir.
Margar sögur höfðu borist af
þessu pari. Þau voru orðin þekkt
víða um land og oft var þeim
tekið með nokkru glensi í fyrstu.
Sunnlenskur sýslumaður orti
um þau gamanbrag og einhver
gaf út póstkort með myndum af
þeim.
En alls staðar var forvitni að
sjá þau og heyra, Ein sagan, sem
kom á undan þeim í vesturför-
inni, var sú, að Ingimundur
hefði hætt búskap yfir austan og
látið af hendi jarðnæði og eignir
sínar allar og siðan lagt land
undir fót, til þess að spila fyrir
fólkið. Það fylgdi sögunni, að
þegar aðrir bændur hefðu verið
niðursokknir í vorverkin og
sturtað fosfór úr pokum á
túnskæklana, þá hefði hann lát-
ið sér nægja að moka áburðin-
um úr fjárhúsum og fjósi og
dreifa sætindunum um gras-
flesjur svo langt út sem áburð-
urinn entist.
Á blíðudögum hefði Ingi-
mundur haft fiðluna með sér út
á grænkandi túnið og nógar
voru þúfurnar, til þess að hvíla
sig á.
Þá lék hann á fiðluna og
gleymdi stund og stað. En kind-
ur, sem voru að narta í nýgræð-
inginn fyrir utan túnfótinn, litu
upp og hlustuðu á, hvað bóndinn
spilaði yndislega fyrir þær. Og
aldrei hafði farfuglunum, sem
nýkomnir voru sunnan yfir blá-
djúpin, verið fagnað með svona
ljúfum tónum áður. Og fiðlan
fór að líkja eftir þeirra söngv-
um. Þeir komu nær og nær.
Þarna var þröstur á steini og
steindepill að skyggnast inn í
veggjarholu. Og krummi settist
á girðingarstaur í túnjaðrinum,
lagði undir flatt og tók uridir.
Fiðlarinn var á þessum stund-
um herra jarðarinnar og var fal-
ið að tjá umhverfi sínu fegurð-
ina og síðan allri þjóðinni.
Hann tísti með máríuerlunni,
kvakaði með lóunni, tónaði með
lóminum og krunkaði með bæj-
arhrafninum. Og í þessari
stemningu hélt meistarinn af
stað vestur um sveitir og norður
um land.
Þetta var að vísu ekki alveg
satt. Það var þjóðsaga, sem
myndaðist um Ingimund, en
studdist við sannindi. Ingi-
2