Morgunblaðið - 30.04.2002, Blaðsíða 30

LISTIR
30 ÞRIÐJUDAGUR 30. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞORBJÖRG Pálsdóttir og Ásmund-
ur Ásmundsson, félagar í Mynd-
höggvarafélaginu í Reykjavík, sýna
verk sín um þessar mundir á Kjar-
valsstöðum. Tilefni sýningarinnar er
30 ára afmæli félagsins, en Þorbjörg
er elsti meðlimur félagsins og Ás-
mundur sá yngsti. Þorbjörg sýnir
fólk; stórt fólk og lítið, unnið úr gifsi,
en Ásmundur bæði málverk og
skúlptúra. Sýninguna unnu þau
saman, verk Þorbjargar eru eldri,
en verk Ásmundar eru unnin sér-
staklega fyrir þessa samsýningu.
Blaðamaður settist niður með
Þorbjörgu á kaffistofu Kjarvals-
staða þar sem umræðuefnið var auð-
vitað sýningin og samstarf þeirra
tveggja. Við spjöllum um hennar
verk þar til Ásmundur slæst í hóp-
inn.
Þorbjörg: „Mér finnst gaman að
sjá mynd mína Sorgina svona aft-
anfrá. Hún hefur alltaf snúið fram,
og konan heldur fyrir andlitið, sem
sýnir betur hvað hún berst og á
bágt. En þegar var verið að setja
sýninguna upp, þá sneri hún allt í
einu bakinu í mig og ég sagði: Ekki
hreyfa hana. Þetta er bara eins og
allt önnur kona. Ég gerði þessa
mynd þegar ég var búin að missa
dóttur mína, 23 ára gamla. En það
er líka glatt fólk hérna. Börn eru
sem betur fer flestöll glöð, og sum-
um finnst, af því þetta fólk mitt er
flestallt holt að innan, að þá sé ein-
hver hryllingur við það. En af
hverju er það holt að innan? Mað-
urinn minn var skurðlæknir og vann
á Hvítabandinu. Hann hringdi einu
sinni í mig og spurði mig hvort ég
gæti ekki notað gifsbindi sem lægju
þar og ætti að fara að kasta. Alveg
ábyggilega sagði ég. Svo fékk ég
gifsbindin og hugsaði með mér:
Hvað get ég gert við þetta? Það var
eins og ég hefði vitað fyrirfram hvað
ég ætti að gera, ég byrjaði bara. Það
blæddi úr höndunum á mér því ég
var ekkert að nota hanska við þetta
– hugsaði ekkert um það ég var svo
spennt. Ég bjó til tvær manneskjur,
önnur eyðilagðist, en hin er skúr-
ingakonan sem þú sást hérna, og
þær eru báðar heilar eins og á að
vera. Svo kom að þriðju myndinni.
Ég ætlaði að gera mynd af miðdótt-
ur minni sem er ákaflega hlédræg
eins og ég var frameftir öllum aldri
þar til ég lærði að bíta frá mér. Ég
hugsaði með mér: Hvernig sýni ég
það að hún sé hlédræg? Mér hefur
alltaf fundist spennandi að glíma
bæði við hreyfingarnar hjá fólkinu
en líka að sýna hvernig því líður. Þá
sló bara niðrí mér að hafa hana bara
hola. Ég gerði það og lét hana líka
vera með hendurnar fyrir aftan bak.
Síðan gerði ég mér grein fyrir því,
að það var bara óþarfi að vera að
sýna allt. Það er margt sem maður
getur kastað frá sér og því einfald-
ara því betra. Þetta finnst mér satt á
öllum sviðum. Þegar ég hlusta á sin-
fóníuhljómsveit þá bíð ég oft eftir
því að það komi einsöngur eða ein-
leikur.“
Blm: Þetta fólk virkar allt svo
sprelllifandi, það er næstum eins og
það sé á iði eins og litlu krakkarnir?
Þorbjörg: „Mér finnst gott ef ég
næ þannig til fólks að það finnur það
og sér. Mig hefur aldrei langað til að
búa til það sem er kallað stytta, fólk
sem stendur bara upp og niður, al-
veg frosið. Það gefur mér ekki nokk-
urn skapaðan hlut og segir mér lítið
að horfa á. Fólk er vant styttum er
eru kjurrar, en ég er bara svona
ótamin. Fólk á ekki að jarma hvað
eftir öðru, það getur verið stór-
hættulegt.“
Blm: Hvernig hefur samstarfið
við Ásmund gengið?
Þorbjörg: „Það hefur bara gengið
ljómandi vel. Það sýnir meira en það
að við getum mæst í listinni í sann-
færandi samvinnu. Það sýnir líka að
þetta kynslóðabil, sem alltaf er verið
að kjafta um, kemur helst frá fólki
sem bara hefur kynnst sinni eigin
kynslóð. Ég er svo heppin að búa í
stórfjölskyldu; kannnski síðasta
heimilinu þar sem þannig háttar til.
það gengur bæði upp og ofan, annað
væri óeðlilegt. Það eru sex strákar á
heimilinu og ein stúlka, sem dóttir
mín og tengdasonur eiga, og svo eru
það við hjónin. Ég kann þessu ákaf-
lega vel. Ég get sagt sem dæmi, að
stundum er það þannig eins og þar
er þar sem börn og unglingar eru,
að það er allt látið fara á gólfið, úlp-
ur stígvél og dót. Svo kem ég
kannski inn á eftir, og ef ég er pirr-
uð, þá bara klofa ég yfir þetta, en
þegar vel liggur á mér, þá kannski
hengi ég þetta upp. Maður þarf að
læra að lifa með ólíkum kynslóðum,
og það að gamalt fólk sé einhver viss
sort af fé er bara vitleysa. Ég er
sama manneskjan og ég hef alltaf
verið, frá því ég var krakki. Jæja,
þarna kemur Ásmundur. Það er
störfum hlaðinn maður, enda með
tvær aðrar sýningar í gangi.“
Blm: Sæll og blessaður. Hvað
viltu segja okkur um þín verk?
Ásmundur: „Mín verk eru unnin
útfrá verkum Þorbjargar og með
henni fyrir þetta tilefni.“
Þorbjörg: „Steypan, Ásmundur,
segðu frá henni.“
Áður en lengra er haldið stendur
Ásmundur upp og nær sér í kaffi-
bolla, en Þorbjörg útskýrir þetta
með steypuna; verk Ásmundar, olíu-
tunnur fullar af steinsteypu.
Þorbjörg: „Er það ekki pínulítið
að koma á fólki á óvart og hneyskla,
þetta með steypuna. Mér finnst það
ekkert ótrúlegt. Og að vera með
múrstein og tusku. Ertu að storka
fólki Ásmundur með því að hafa ol-
íutunnurnar hérna fullar af steypu?
Ef einhver er reiður og sparkar í
þær, þá finnur hann að það er tekið
á móti.“
Ásmundur: Jú, kannski, og svolítil
uppreisn. Þegar ég sagði þér að ég
ætlaði að gera þetta, þá sagðirðu:
En af hverju? Það gerist ekki neitt.
Mér fannst það einmitt það góða við
það, að það gerist ekki neitt.“
Þorbjörg: „Þarna sérðu, þetta er
svo spennandi, ég greip alveg and-
ann á lofti. Ég hef líka verið að spek-
úlera í því eftir að við kynntumst
hvað þú talar mikið um tilgangsleysi
og að hlutirnir eigi að vera verðlaus-
ir og einskis virði, og það er pínulítið
eins og þú sért að gefa lífinu sem við
lifum í dag svolítið spark. Það eru
líka sumir sem segja: Það er alveg
ömurlegt hvað hún Þorbjörg þarf
alltaf að vera með hrjúf efni. Getiði
ímyndað ykkur hvað það er ömur-
legt að fá alltaf í sig svona kjaft-
æði?“
Blm: Við vorum að tala um styttur
og þetta hreyfingarlausa, og mér
fannst steyputunnurnar vera hið
óhagganlega svar við styttum.
Ásmundur: „Já, það má segja það,
þetta er steypuklessa, monumental
steypuklessa.“
Þorbjörg: „Þetta er flott, einfald-
asta svarið við svokallaðri styttu.“
Ásmundur: „Það er eins með mál-
verkin mín. Þau eru frumstæð, eig-
inlega bara klíningur, málningarkl-
íningur. En það er ekki bara þungi í
þessu, það er leikur í málningunni.“
Blm: Finnst þér þú vera að ögra?
Ásmundur: „Nei, í rauninni ekki,
en ég kannast þó alveg við það. Mál-
verkin eru innspíreruð af klámsíð-
unum á Netinu. Ég hafði bara gam-
an af því að sjá þessa líkama, þar
sem líkaminn er málaður og notaður
til að mála með.“
Þorbjörg: „Þetta er ekkert klám.
Hins vegar þyrfti ekki annað en
ógeðslegan karl sem setti höndina á
stúlkurnar. Hann gæti gert þetta að
klámi á augnabliki. Þessar myndir
eru alveg klámlausar. Stúlkurnar
verða ekkert ógeðslegar fyrr en það
kemur eitthvert ógeð utanfrá.“
Ásmundur: „Þú varst að tala um
þetta ögrandi. Þegar ég er beðinn
um að taka þátt í sýningu, þá er það
fyrsta sem mér dettur í hug að gera
eitthvað öfugt við það sem sagt var.
En það er svolítið barnaleg ögrun.
Og af því að þetta var Myndhöggv-
arafélagssýning, þá var það fyrsta
sem mér datt í hug að mála. Þá væri
upplagt að fara að mála. Auðvitað
skiptir þetta engu máli, en þetta er
svolítil ögrun, ögrunarinnar vegna.
En það er engu að ögra þannig lag-
að. En mér fannst alveg viðeigandi
að mála fígúrur, það var innblástur
frá fólkinu hennar Þorbjargar. Hún
átti svo hugmyndina að Sófanum og
Eldavélinni sem eru hérna.“
Blm: Er þetta umhverfi skapað
fyrir fólkið hennar Þorbjargar?
Ásmundur: „Já, að einhverju
leyti, í það minnsta byrjaði það
þannig. Annars er sýningin talsvert
mikið unnin í sameiningu, sérstak-
lega mín verk og uppröðunin á verk-
um Þorbjargar. Það tók okkur
nokkra mánuði að undirbúa þetta.“
Sýning Þorbjargar Pálsdóttur og
Ásmundar Ásmundssonar á Kjar-
valsstöðum stendur til 5. maí. Sýn-
ingarsalir eru opnir alla daga frá kl.
10.00 til 17.00, en á miðvikudögum
er opið til kl. 19.00.
Þorbjörg Pálsdóttir og Ásmundur Ásmundsson sýna verk sín á Kjarvalsstöðum
Morgunblaðið/Kristinn
Þorbjörg og Ásmundur og fleira fólk.
Styttur og ekki
styttur, ögrun
og ekki ögrun
ÍSLANDSDEILD IBBY-samtakanna
afhenti Vorvindaviðurkenningar
sínar sumardaginn fyrsta, hinn 25.
apríl síðastliðinn. Þar
hlaut Guðjón Sveins-
son rithöfundur við-
urkenningu fyrir fram-
lag sitt til barna- og
unglingamenningar á
Íslandi.
Guðjón á 35 ára höf-
undarafmæli í ár, en
hann hefur skrifað á
fjórða tug bóka fyrir
börn og er ein sú
þekktasta unglinga-
sagan Ört rennur
æskublóð sem út kom
árið 1972.
Í samtali við Morg-
unblaðið segist Guðjón
hafa orðið glaður yfir
því að hlotnast þessi
viðurkenning fyrir störf sín: „Ég
varð barnslega glaður við það að fá
þessa viðurkenningu þó svo að það
vakni kannski sú spurning hvers
vegna hún komi núna,“ segir Guð-
jón. „Það sem hefur kannski lagt
mark sitt á reynslu mína af barna-
bókmenntaskrifum er hversu lang-
an tíma það getur tekið að ná al-
mennri athygli fyrir það sem maður
gerir. Það segja mér
líka fróðir menn að
leiðin sé enn lengri fyr-
ir höfund sem ekki er í
nánum tengslum við
Reykjavík, en ég er bú-
settur á Breiðadalsvík.
Það má kannski segja
að tilfinningar mínar
séu blendnar eftir 35
ára starf á sviðinu, því
ég hef oft fengið góð
viðbrögð við verkum
mínum, bæði frá ein-
stökum gagnrýnendum
og lesendum, en á
heildina litið stendur
maður alltaf frammi
fyrir því hversu dauf
umræða er hér um
barnabókmenntir,“ segir Guðjón.
Bókin Ört rennur æskublóð vakti
mikla athygli þegar hún kom út en
þar er sögð þroskasaga unglings,
sem er að móta sína sjálfmynd óháð
viðhorfum foreldra og skólakerfis.
Guðjón segist alla tíð hafa leitast við
að skrifa um krefjandi viðfangsefni
fyrir börnin en bækur hans hafa
verið sagðar vera nokkurs konar
barnabækur fyrir fullorðna. „Minn
texti er kannski í þyngra lagi fyrir
börn, en ég geri ávallt þá kröfur að
foreldrar og kennarar lesi bók-
menntir með börnum og hjálpi þeim
að takast á við krefjandi viðfangs-
efni og velta hlutunum fyrir sér.“
Grimmsævintýri í
nýstárlegum búningi
Árlega veitir Íslandsdeild IBBY
þrjár Vorvindaviðurkenningar. Auk
Guðjóns hlaut Anna Gunnhildur
Ólafsdóttir viðurkenningu fyrir
barna- og unglingaskáldsöguna
Niko en rætt var við höfundinn af
því tilefni sl. föstudag.
Viðurkenningu Vorvinda á sviði
leiklistar hlaut Leikfélag Kópavogs
fyrir frumlega leikuppfærslu
byggða á Grimmsævintýrum.
Verkið var hefur verið á fjölunum
undanfarnar vikur og byggir m.a. á
ævintýrunum um Hans og Grétu,
Klaufa-Bárð, Rauðhettu og Mjall-
hvíti. Sýningin hlaut góða dóma
gagnrýnenda og mun leikfélagið
m.a. sýna það á leiklistarhátíð í Sví-
þjóð í sumar. Hörður Sigurðarson,
formaður Leikfélags Kópavogs, seg-
ir hinar góðu viðtökur við sýning-
unni vera einkar ánægjulegar. „Sýn-
inguna unnum við sem
spunaverkefni og nutum þar mjög
góðrar leikstjórnar Ágústu Skúla-
dóttur. Í sýningunni voru átta leik-
arar og tveir tónlistarmenn sem
unnu spunann í skemmtilegu heild-
arsamspili. Ævintýrin sjálf nálg-
uðumst við síðan út frá ákveðinni
hugmyndafræði. Þegar verið er að
bera ævintýri á borð fyrir börn nú á
dögum, gætir oft ákveðinnar til-
hneigingar með að sótthreinsa þau
dálítið. Við erum á móti slíkri nálg-
un því með henni er oft verið að taka
kjarnann úr ævintýrunum,“ segir
Hörður. „Sýningin höfðaði jafnt til
barna sem fullorðinna, þó svo að þau
hafi e.t.v. haft gaman af verkinu á
dálítið ólíkum forsendum, enda
virka hin sígildu ævintýri í raun á
svo mörgum sviðum.“
Sýningum á Grimmsævintýrum er
lokið í bili hjá Leikfélagi Kópavogs,
en Hörður segir það líklegt að verk-
ið verði tekið aftur til sýningar í
kjölfar þátttöku leikfélagsins á leik-
listarhátíð samtaka áhugaleikhúss-
sambanda Norðurlandanna í Svíþjóð
í sumar.
„Tekur langan
tíma að ná
almennri athygli“
Uppfærsla Leikfélags Kópavogs á Grimmsævintýrum vakti athygli.
Guðjón
Sveinsson
Listasafn Íslands Leiðsögn um
sýninguna Hin nýja sýn verður í dag
milli kl. 12.10 og 12.40 í fylgd Rakel-
ar Pétursdóttur, deildarstjóra
fræðsludeildar safnsins. Á sýning-
unni er rússnesk list frá raunsæi til
framúrstefnu úr Tretjanov-safninu í
Moskvu (1880–1930).
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is