Morgunblaðið - 17.04.2003, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 2003 B 7
























































































NVIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
ur segja nokkurn ugg bæði meðal nemenda og
kennara vegna þessara breytinga, enda sé enn
lítið vitað um hvað þessar breytingar hafi í för
með sér.
„Ég sé til dæmis ekki að hægt sé að stytta vél-
stjórnarnámið til að vélstjórar standist þær al-
þjóðlegu kröfur sem til þeirra eru gerðar,“ segir
Þórunn. „Að mínu mati væri það afturför ef nám-
ið yrði stytt, bara til að koma vélstjórum fyrr um
borð í skipin. Við viljum eiga þess kost að nýta
menntun okkar bæði til lands og sjós. En hins-
vegar er enn lítið vitað hvernig eða hvort náminu
verður breytt en það eru ótal sögur á kreiki.
Óvissan skapar einmitt ugg meðal fólks.“
Þær stöllur segja miklar ranghugmyndir uppi
um þátttöku kvenna í sjávarútvegi og námi
tengdu greininni. Það hafi haft í för með sér að
konur skorti hreinlega kjark
til að mennta sig á þessum
vettvangi.
„Ef konur hafa á annað
borð áhuga á því að mennta
sig í sjávarútvegi þá er ekkert
sem mælir gegn því að þær
láti af því verða. Ég þekki til
kvenna sem segja sig hafa
langað til að læra vélstjórn en
ekki treyst sér til þess vegna
þess að litið er á starfið sem
karlmannsstarf,“ segir Þór-
unn og Ragnheiður segir svip-
að viðhorf ríkjandi varðandi
skipstjórnarmenntunina.
„Margar konur langar til að
starfa til sjós en viðhorfið hefur verið þannig að
þær hafa ekki kjark til að láta drauminn rætast,“
segir Ragnheiður og bætir við að sjómennskan
hafi breyst mikið síðustu árin og líkamlegt erfiði
sé ekki eins mikið og áður. „Það hafa glettilega
margar konur hafið nám við skólana en því miður
hafa þær ekki allar klárað. Það á vonandi eftir að
breytast,“ segja þær.
Þorðu ekki í matsalinn
Þórunn er aðeins þriðja konan sem klárar vél-
stjórnarnám við Vélskóla Íslands og sú fyrsta
sem útskrifast frá skólanum í heil 18 ár eða frá
því að Rannveig Rist, núverandi forstjóri ÍSAL,
útskrifaðist frá skólanum. Hún viðurkennir að
það hafi vissulega verið skrýtið að hefja nám við
skólann, eina konan í hópi hátt í 200 karlmanna.
„Fyrsta daginn leið mér eins og í dýragarði, það
mynduðst hópar af strákum fyrir utan skólastof-
una því allir vildu berja augum stelpuna í Vélskól-
anum,“ segir Þórunn.
„Það var líka erfitt fyrir okkur að ganga inn í
matsal sjómannskólans til að byrja með, þar sátu
allir strákarnir úr bæði Vélskólanum og Stýri-
mannaskólanum. Ég þorði ekki að stíga fæti þar
inn fyrstu vikurnar,“ segir Ragnheiður og er
greinilega skemmt við tilhugsunina. „En þegar
Kennaraskólinn hóf að nýta matsalinn líka
breyttist kynjahlutfallið konum í hag og þá var
líka haft orð á því að hávaðinn og skvaldrið í saln-
um hefði aukist til muna. En við féllum ótrúlega
fljótt inn í hópinn og urðum fljótlega einar af
strákunum,“ segja vinkonurnar.
Gengu um á nærbuxunum
Ragnheiður vill lítið gera úr þeirri staðreynd að
hún er sennilega eina konan sem hefur nýlega
gegnt yfirmannsstöðu á íslensku fiskiskipi. Hún
segir að skipsfélagarnir taki sér eins og hverjum
öðrum nýliða. „Viðbrögðin eru ekkert öðruvísi en
á öðrum vinnustöðum, nýliðum er alltaf misjafn-
lega tekið. Ég varð að minnsta kosti ekki vör við
mikla fordóma. Það eru þó alltaf til einhverjir
sem segja að það sé ekki hægt að nota konur til
sjós en eftir nokkra daga eru þeir nú yfirleitt
farnir að kalla mig elskuna sína og verða hálf
klökkir þegar ég fer frá borði. Ef maður sýnir
dugnað og áhuga á starfinu þá hverfa strax allir
fordómar. Ég hef gengið í öll störf um borð og
það hafa sjaldan komið upp vandamál. Aðrir skip-
verjar hætta fljótlega að velta
því fyrir að það er kona um
borð og þeir voru ekkert
feimnir við að ganga um á
nærbuxunum þegar þannig
stóð á,“ segir Ragnheiður
brosandi.
Verður forstjóri!
Þórunn vann um skeið í virkj-
ununum í Búrfelli og Sultar-
tanga við hönnun nýs við-
haldskerfis og segir að sér
hafi verið vel tekið á vinnu-
staðnum, þar sem hún var
eina konan. „Það eru ekki
margar konur að vinna í
virkjunum og allra síst í þessum störfum sem ég
vann. Mér var hinsvegar strax vel tekið, þó vissu-
lega hafi það þótt óvenjulegt að kona væri að
vinna þessi störf. Ég er mikið spurð að því hvers
vegna í ósköpunum ég hafi valið mér þennan
starfsvettvang en það er alls ekki á neikvæðum
nótum. Vinnufélagarnir voru meira að segja
stoltir af því á stundum að hafa konu innan sinna
raða. Rannveig Rist vann á sínum tíma í Búrfells-
virkjun og það er ekki laust við að ég hafi stund-
um verið borin saman við hana. Sumir hafa sagt í
gríni að það liggi beint við að ég verði forstjóri Al-
coa áður en yfir lýkur!“
Þær Þórunn og Ragnheiður segjast þó hafa
orðir varar við fordóma í garð kvenna sem stunda
sjóinn, sumir karlmenn bókstaflega neiti að vinna
með konum. „Margir eru hræddir við að hafa
konur um borð, sérstaklega í löngum veiðiferð-
um. Þar getur einangrunin orðið mikil og sumir
eru hræddir við afleiðingar þess, án þess þó að til-
greina sérstaklega hverjar þær ættu að vera. Það
hefur heyrst að eiginkonur sjómanna hafi sett sig
upp á móti því að útgerðir ráði konur á skip sín!“
Vinkonurnar segja að fólk hafi einnig oft und-
arlega mynd af þeim konum sem starfi til sjós.
„Myndin er gjarnan sú að þær séu hálfgerðar
karlkonur og ýmsar ranghugmyndir á lofti. Það
er auðvitað alrangt, það sést bara á okkur sem er-
um svona fínar og sætar,“ segja þær Þórunn og
Ragnheiður hlæjandi að lokum.
elskuna sína
kra daga“
.................
M a r g a r k o n u r
l a n g a r t i l a ð s t a r f a
t i l s j ó s e n v i ð h o r f i ð
h e f u r v e r i ð þ a n n i g
a ð þ æ r h a f a e k k i
k j a r k t i l a ð l á t a
d r a u m i n n r æ t a s t .
.................
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Þórunn Ágústa Þórsdóttir vélstjóri og Ragnheiður Sveinþórsdóttir stýrimaður. Þórunn Ágústa Þórsdóttir vélstjóri í vélarrúmi Gunnbjarnar ÍS.
hema@mbl.is
ÖRFÁAR konur hafa útskrifast með skipstjórnarréttindi frá Stýrimannaskólanum í Reykjavík, mun færri
en lokið hafa námi við Vélskóla Íslands. Þó ber þess að geta að fjölmargar konur hafa 30 tonna skipstjórn-
arréttindi, „pungaprófið“ svokallaða, en nám til þess er hægt að stunda víða um land. Eins er 1. og 2.
stigs vélstjórnarnám kennt víðar en við Vélskóla Íslands.
Nú stunda tvær konur nám við Stýrimannaskólann og mun önnur þeirra útskrifast af 1. stigi nú í vor. Frá
upphafi hefur ein kona útskrifast af 2. stigi Stýrimannaskólans, fjórar konur af 3. stigi en aðeins ein kona
hefur klárað 4. stigið, skipherrastigið svokallaða.
Aðeins þrjár konur hafa lokið 4. stigs vélstjórnarnámi frá Vélskóla Íslands. Fyrsta konan sem það gerði
var Guðný Lára Pedersen sem brautskráðist árið 1978, Rannveig Rist brautskráðist árið 1983 og Þórunn
Ágústa Þórsdóttir árið 2001. þá hafa fjórar konur lokið 1. stigs vélstjórnarnámi frá Vélskólanum og fjórar
konur hafa lokið 2. stigs vélstjórnarnámi.
Fleiri konur klára vélstjórnarnám
SIGRÚN Elín Svavarsdóttir er eina konan sem
lokið hefur 4. stigs skipstjórnarnámi frá Stýri-
mannaskólanum í Reykjavík, skipherrastiginu svo-
kallaða, en það gerði hún árið 1981. Sigrún er
fædd og uppalin á Djúpavogi og segist snemma
hafa byrjað að fara á sjó með föður sínum en sjó-
mannsferill hennar spannar samtals um 17 ár.
„Ég hafði ekki mikinn áhuga á að vinna í frysti-
húsinu á Djúpavogi en fór þess í stað á sjó með
föður mínum sem gerði þar út trillu. Ég réð mig
síðan á stærri báta og líkaði sjómennskan ljóm-
andi vel. Það varð til þess að ég endaði í Stýri-
mannaskólanum.“
Prófað allt nema nót
Sigrún segist hafa verið víða til sjós, á flestum
stærðum og gerðum báta og ýmsum veiðarfærum.
„Ég byrjaði á skakinu en var síðan á litlum troll-
bátum samhliða námi og var eina vertíð á netum.
Ætli ég hafi ekki reynt öll veiðarfæri nema nótina.
Ég réði mig til starfa hjá Landhelgisgæslunni
1978 og var þar þangað til ég lauk stýrimanns-
náminu. Ég lauk námi í útgerðartækni árið 1982
og langaði þá að reyna millilandasiglingarnar,
fékk pláss á Akranesinu sem þá var stærsta skipið
í eigu Íslendinga. Ég var viðloðandi þessar sigl-
ingar í 6 ár og það var mjög skemmtilegur tími.“
Sigrún segir að sér hafi yfirleitt verið vel tekið
hvar sem hún kom um borð, þrátt fyrir að í þann
tíma hafi verið afar sjaldgæft að konur réðu sig í
skipspláss. „Vissulega voru einstakir gamlir sjó-
hundar sem fussuðu og sveiuðu, vildu ekkert hafa
með einhverja stelpu á dekki, hvað þá ef að hún
var yfirmaður þeirra. En það bráði nú fljótt af
þeim. Það er dálítið sérstakt að það voru helst
miðaldra menn sem frekar voru tortryggnir í minn
garð en þeim allra elstu fannst mjög skemmtilegt
að starfa með konu til sjós.“
Ætti að skylda unglinga á sjó
Sigrún lauk námi við Kennaraháskólann árið 1990
og kennir nú við grunnskólann á Stykkishólmi, þar
sem hún er búsett. Hún segir fyrra námið sem
slíkt ekki beinlínis hafa nýst sér í kennaranáminu
eða við kennsluna. Það geri hinsvegar sú reynsla
sem hún hefur öðlast úti á sjó. „Auðvitað nýttust
mér einstakar greinar sem ég nam í Stýrimanna-
skólanum en stýrimannsnámið er nokkuð sérhæft
á köflum. Reynslan af því að starfa til sjós er í
mínum huga hinsvegar mjög dýrmæt og ég reyni
að miðla af henni til nemenda minna eins og ég
get. Mér finnst stundum vanta upp á það hjá
krökkum að bera tilhlýðilega virðingu fyrir því að
vinna og standa á eigin fótum. Ég tel að það ætti
að skylda unglinga til að vera til sjós til skamms
tíma. Það er mjög góður skóli og gerir engum
nema gott.“
Sigrún hefur samt ekki sagt alveg skilið við sjó-
mennskuna, því hún bregður sér oft til sjós á
sumrin. „Mér finnst nauðsynlegt að fá smá sjáv-
arloft í lungun öðru hverju. Ég hef leyst af á sumr-
in í siglingunum og hef líka verið á eyjaferjunni
Særúnu. Ég efast hinsvegar um að ég myndi vilja
vera til sjós allan ársins hring. En draumurinn er
að fá sér lítið trilluhorn til að geta skroppið út á
sjó og jafnvel náð sér í soðið,“ segir Sigrún.
Sjómennskan er góður skóli
Sigrún Elín Svavarsdóttir