Lesbók Morgunblaðsins - 27.01.2001, Blaðsíða 17

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 27. JANÚAR 2001 17
leituðust þær við að heimsækja fólk á öllum
aldri og í öllum stéttum þjóðfélagsins. Yngsti
sófa- og málverkseigandinn er 19 ára og sá
elsti á tíræðisaldri. Ólöf segir að þeim hafi
alls staðar verið mjög vel tekið og þeim hafi
verið sýnt mikið traust. Sumir létu þær
meira að segja fá lykla að íbúðum sínum og
leyfðu þeim að athafna sig að vild meðan þeir
voru ekki heima – og víða buðu húsráðendur
upp á kaffi og pönnukökur. Anna segir að
það hafi verið mjög skemmtilegt og lærdóms-
ríkt að sjá svo mikið af íslenskri myndlist og
margar myndir sem sjást allajafna ekki inni á
söfnum. „Við fengum líka að heyra allskonar
sögur tengdar málverkunum,“ segir Ólöf og
bætir við að þeim hafi þótt gaman að sjá
hversu sterk sófamálverkshefðin sé þó að
myndlistin sjálf þróist áfram. „Okkur finnst
auðvitað gaman að sjá hvað málverkið skipar
veglegan sess á heimilum fólks,“ segir Anna.
Þær segja sýninguna tilraun til að gera eins
konar sjálfsmynd af þjóðinni á 20. öldinni þar
sem leitast er við að sýna þann fjölbreytileika
sem ríkir innan sófamálverkshefðarinnar, þar
sem hin svokallaða x-kynslóð sé enginn eft-
irbátur forfeðra sinna.
Gengið inn í málverk
Þórarins B. Þorlákssonar
Sófamálverksljósmyndunum, sem á endan-
um urðu á annað hundrað talsins, verður
varpað upp á sýningartjald í fjölnotasal auk
þess sem hægt verður að sjá þær á pappír í
myndamöppum sem gestir geta flett.
Uppi í sal D eru þær Anna og Ólöf með
tvískipta innsetningu. Fyrst er gengið inn í
eftirmynd af stofu Þórarins B.
Þorlákssonar listmálara. „Þar
studdumst við við mynd sem
hann málaði sjálfur af stofunni
sinni,“ segir Anna og bætir við að
þær hafi að undanförnu verið
eins og gráir kettir í antikversl-
unum borgarinnar í leit að hús-
gögnum og munum í líkingu við
innbú Þórarins. „Með því að
horfa á þessa stofu gengur fólk í
raun og veru inn í málverkið
hans – stofuna hans – og í leið-
inni er það að fara hundrað ár
aftur í tímann og setja sig í fót-
spor listamannsins.“ Úr stofunni
er svo gengið inn í landslags-
innsetningu. „Við fórum á Þing-
völl á dæmigerðum svolítið
muskulegum degi, stóðum í Al-
mannagjá og mynduðum 360
gráður í kringum okkur með
gömlu fermingarmyndavélinni
minni,“ segir Anna. Þegar heim
kom létu þær stækka myndirnar,
skeyta þær saman og búa til
renninga sem þær límdu upp á
veggi – í hring. Þannig á áhorf-
andinn að geta ímyndað sér að
hann standi sjálfur á Þingvöllum.
„Svo skerum við út ferningslaga
hluta af ljósmyndinni, skiljum
þar eftir eyðu, og setjum mynd-
ina í ramma fyrir ofan sófa Þór-
arins í stofunni.“
Sófamálverkið
einskonar helgimynd
Þær segjast hafa valið Þingvelli vegna þess
að þar dvaldi Þórarinn löngum stundum og
málaði, sem og Kjarval og margir aðrir mál-
arar síðar. Þær benda á að um leið og Þing-
vellir séu helgireitur þjóðarinnar sé sófa-
málverkið einskonar helgimynd á heimilinu.
„Tengingin er sú að sýna hvernig Íslendingar
hafa tekið landslagið með sér inn í borgina og
bæina og heim í stofu. Það er svo stutt síðan
að þjóðin kom úr sveitunum að okkur er
ennþá nauðsynlegt að hafa landslagið ein-
hvers staðar inni hjá okkur,“ segir Ólöf.
Blaðamaður getur ekki skilið við þær Ólöfu
og Önnu án þess að spyrja hvers konar
myndir hangi yfir þeirra eigin stofusófum. Og
ekki stendur á svörunum. „Ég er með stórt
málverk eftir Tolla fyrir ofan sófann minn,“
segir Ólöf og viðurkennir að það sé lands-
lagstengt, meira að segja frá Siglufirði. Hún
leggur þó áherslu á að hún sé ekki ættuð frá
Siglufirði. „Ég er nú bara úr Reykjavík,“
segir hún. Anna leitar hins vegar ekki langt
yfir skammt, því hún er allajafna með mál-
verk eftir sjálfa sig fyrir ofan sófann en á því
er ekki landslag úr íslenskri sveit. „Sem fyr-
irmynd nota ég hárið á sjálfri mér í rytmískri
sveiflu,“ segir Anna, sem er hárprúð mjög.
Um þessar mundir er sófamálverkið á sýn-
ingu Önnu í Ásmundarsal og í staðinn hefur
hún hengt upp málverk eftir móður sína,
Hönnu Gunnarsdóttur. En svo skemmtilega
vill til að það er einmitt mynd af einu fjallinu
í fjallahring Þingvalla; Hrafnabjörgunum.
Morgunblaðið/Jim Smart
Stofa Þórarins B. Þorlákssonar í endurgerð Önnu og Ólafar eftir málverki hins fyrstnefnda.
Morgunblaðið/Jim Smart
Þannig málaði Þórarinn B. Þorláksson stofu sína. Endur-
prentun eftir málverkinu – sem er fyrirmynd innsetningar
þeirra Önnu Jóa og Ólafar.
Sumir létu þær meira
að segja fá lykla að
íbúðum sínum og
leyfðu þeim að
athafna sig að vild
meðan þeir voru ekki
heima – og víða buðu
húsráðendur upp á
kaffi og pönnukökur.
listaverksins notfæra þeir sér vel þekkt
myndefni úr fjölmiðlum, stjórnmálum og
neyslusamfélaginu, eins og sjá má í mál-
verkum, ljósmyndum og myndum gerðum
með blandaðri tækni og tölvutækni, auk ann-
ars. Listamennirnir sem verk eiga á sýning-
unni eiga það sammerkt, þrátt fyrir ólíkan
uppruna og hugsunarhátt, að franskir gagn-
rýnendur og safnstjórar spyrtu verk þeirra
saman sem „fígúratífa frásagnarlist“.
„Fígúratíf frásögn“ var ekki hreyfing í
hefðbundnum skilningi, heldur miklu frekar
hópur vina og kunningja með nokkur sam-
eiginleg áhugamál, en fá sameiginleg mark-
mið. Þeir höfðu gagnrýnið viðhorf til þess
veruleika sem þeir voru hluti af, veruleika
sem þá var orðinn leiksoppur vitundariðn-
aðarins og auglýsingaaflanna.“
Talsverð samsvörun við Gullpensilinn
Á Kjarvalsstöðum stendur nú yfir sýning á
verkum fjórtán íslenskra málara af yngri
kynslóðinni, undir yfirskriftinni Gullpensill-
inn. Eiríkur segir að tímasetningar þessara
tveggja sýninga hafi verið valdar með það í
huga að fólk geti borið þær saman og dregið
sínar ályktanir. Hann segir að á vissan hátt
séu frönsku frásagnarmálararnir alþjóðlegir
fyrirrennarar hinna ungu íslensku fígúratífu
málara. „Þessir menn brutust undan alvaldi
afstraktlistarinnar sem var á áratugunum
eftir miðja öldina, þeir voru uppreisnarmenn
þá. Með öðrum hætti má líta á þetta unga fólk
sem nú sýnir undir nafninu Gullpensillinn
sem hljóðláta uppreisn gegn hugmyndalist-
inni, innsetningum, gjörningum og öðru sem
hefur verið hið ríkjandi listform síðustu tutt-
ugu árin – án þess að kasta nokkurri rýrð á
það. Ég sé talsverða samsvörun í þessu
tvennu,“ segir Eiríkur.
Morgunblaðið/Jim Smart
Jacques Monory: Document n° 4, 1999.
Morgunblaðið/Jim Smart
Peter Klasen: Iron Lady 1 / L 17, 1998.