Tíminn Sunnudagsblað - 11.11.1962, Blaðsíða 11

anlega ekki lengur beitt að gagni,
íafnvel þótt næg kynnu að vera fyrír
hendi. Þeir, sem inni eru, finna og
eigi fyrr en ofan logar allur skálinn.
Arfasátan verður þannig brennu-
mönnum að fljótu og góðu liói, o
kemur það vel heim við altan ímugust
sögunnar á henni. Af þessu sýnist
mega ráða það, að vörnin hafi verið
hugsuð og undirbúin fyrir fram og
aðeins yfirbugazt af hinu slynga ráði
Kols Þorsteinssonar.
Margir liggja Njáli á hálsi fyrir
það, að hafa ekki látið lið sitt, sem
var samtals nær 30 manns, mæta
sókninni úti og hafa bæinn að bak-
hjarli. Sumir ganga jafnvel svo langt,
að telja sigurinn vísan á hans hlið, ef
úti hefði verið barizt. En ég ætla, að
'Samúð og bjartsýni manna, gagnvart
Njáli og sonum hans, beri meira upp;
þessá skoðun en góðu hófi gegni.
Flosi hafði 100 manns, valið lið að
vopnum, hreysti og harðfengi. Sjálfur
var hann höfðingi mikill, manna víg-
færastur, og þar að auki bundinn eið-
um og særjngum um að koma fram
hefndum. Ekki þarf því að efast um,
að forustan hafi verið örugg og traust
í hans höndum. Njálssynir og Kári
stóðu honum að vísu sízt að baki sem
hreysti- og vígamenn. Og óefað hefðu
þeir haft mann fyrir sig eða meira, ef
úti hefði verið barizt. En lið þeirra
var fámennt og þó öllu heldur ótraust.
Þrælar og húskarlar reyndust sjald-
an vel á þessum tímum, þegar til
slíkra átaka kom. Það eru því allar
líkur til, að vopnaviðskiptin úti hefðu
orðið Flosa og mönnum hans í vil,
þótt mikið afhroð kynnu að gjalda. Og
þetta er það, sem vakir fyrir Njáli. Ef
þeii- hittast úti, sér hann sonu sína
og Kára vegna fyrir augum sér. Hann
sér einnig fram á það, að lífi hans
sjálfs muni þyrmt verða. Flosi eða
menn han-s voru ekki líklegir til þess
að beita vopnum hálf-áttræðan öld-
nng, sem þar að auki var saklaus af
ódáðaverkinu, vígi Höskuldar Hvíta-
nessgoða. Ef vopnin skera úr úti, fær
'hann ekki að deyja með sonum sín-
um. En Njáll vill ekki lifa þá, af því
að hann veldur ekki hefndum lengur.
Þess vegna kýs hann að verjast inni í
húsunum, sem sennilega eru undir
vörnina búin, og mæta þar því, sem
verða vildi. Þar ætlar hann að vörn-
in muni betur endast, og þangað á
hann lika — að minni hyggju — vor
á hjálparliði, sem þegar er búið að
leggja drög fyrir.
Flestir íslendingar, þeir, er sökótt
áttu á söguöld, höfðu ríkar njósnir
um aðgerðir andstæðinga sinna.
Það er því óhugsandi, að jafnvitur
maður og unnan-di sonum sínum Sem
Njáll var, hafi algerlega látið reka á
reiðanum í því efni. I-Iann var maður
vinsæll, svo að af bar, bæði meðal al-
þýðu og höfðingja. Mál sona hans og
Kára beið og ódæmt. Þeir voru því
ekki sekir menn og því hvorki óferj
andi né óalandi öllum bjargráðum.
Hins vegar vissi Njáll, að Flosi var
væntanlegur að austan þá og þegar.
Hann vissi enn fremur, að Sigfússyn-
ir, sem bjuggu í Fljótshlíðinni, svo
að segja á næstu grösum við hann,
áttu að koma til móts við Flosa. Það
virtist því lítt hugsanlegt annað en að
Njáll hafi haft njósnarmenn þar efra,
til þess að hafa gát á aðgerðum
þeirra. Var honum það og innan hand-
ar, þar eð hann sjálfur átti bú ; Þór-
ólfsfelli, -sem er rétt inna-n við Fljóts-
hlíðina, og því í leið Flosa að austan.
Forspá Bergþóru, um að Grimur og
Helgi mundu koma heim um kvöldið
frá Álfhólum, verður og vel skiljan-
leg, þegar þessa er gætt. Ef það er
rétt, sem sagan hermir, að fregnin
um ferðir Sigfússona móts við Flosa,
hafi borizt með förukonum fram að
Álfhólum, daginn áður en brennan
fór fram, þá segir það sig sjálft að
hún muni hafa borizt að Bergþórs-
hvoli og það jafnvel fyrr. Förukonur
fóra að jafnaði ekki hratt yfir lan-dið
og því óskiljanlegt, að þær bæru stór-
tíðindi í tæka tíð allt annað en þang-
að, sem þau þurftu að berast. Að Álf-
hólum er svipuð vegalengd úr Fljóts-
hlíðinni og að Bergþórshvoli, og hins
vegar skammt miHi þeirra bæja. Eg
tel því allt benda til, að Njáli hafi
borizt njósnir um ferð Sigfússona og
komu Flosa, dagana áður en brennan
fer fram. Vel má vera, að Skarphéð-
inn og aðrir heimamenn hafi verið
duldir þeirra frétta, að gömlu hjónin
hafi taiið heppilegast að geyma tíð-
in-din ein fyrst um sinn. En ólíkt er
það Njáli, ef hann hefur ekki — þeg-
ar, er fréttin barst — gert ráðstaf-
anir til liðsafnaðar. Hann var fljótur
að njósna og kveðja til mannsafnað-
ar, þegar Rangvellingar sóttu Gunnar
að Hlíðarenda heim hið fyrra sinn.
Og minna var honum ekki ætlandi að
gera fyrir sonu sína, -sem hann sýnist
hafa unnað mjög og vildi ekki lifa
sjálfur.
Enn fremur má það ólíklegt teljast,
að Helgi Njálsson hafi ekki kvatt
menn út til liðsamdráttar, þegar
hann er staddur á Álfhólum hjá vina-
fólki sínu og fréttir um ferð Flosa og
Sigfússona. Helgi var þó vinsæll mað-
ur og vitur sem faðir hans, einn af
þeim, sem fátt sýnist hafa komið á
óvart og fáu mætt óundirbúinn. Og
það út af fyrir sig, að hann var
tengdasonur hins mikla höfðingja,
Ásgríms Elliðagrímssonar, átti ekki-
að draga úr því, að honum yrði væn-
legt til liðs.
En hvers vegna kom þá ekki fyrir-
huguð og un-dirbúin hjálp Njáli og
sonum hans í tæka tíð? Að því gátu
legið ýmsar skiljanlegar ástæður.
Landeyjarnar virðast hafa verið mjög
strjálbýlar á þessum tíma. Landnáma
getur aðeins þriggja landná.msmanna
Framhald á 840. síðu.
Frá fornleifauppgreftri á Bergþórshvoli. Myndin er af grunni ævagamals fjóss.
Hér hafa ef til vill baulur Njáls og Bergþóru staðið á básum sínum.
(Ljósm.; Gísli Gestsson).
T í M I N N — SUNNUDAGSBL4Ð
851