Íslendingaþættir Tímans - 25.05.1974, Blaðsíða 4

Matthildur Halldórsdóttir
F. 23. 2. 1886. D. 11.2. 1974
„Fækkar fullhugum fyrri alda,
þolnum þrekmönnum, þéttum i lund.
Fram af feigsbjargi fornu þokast
sá hinn siðasti söguþulur”.
Þetta var einu sinni kveðið fyrir
löngu siðan — og þar með gefið i skyn,
að stöðnun væri orðin i menningu
vorri, eða a.m.k. svo breyttir timar
fram undan, að brugðið gæti til beggja
vona með allar niðurstöður þar að lút-
andi. Þetta viðkvæma atriði skal þó
ekki rætt hér, þvi um það mætti deila
endalaust, en hitt er þó staðreynd, að
gamla fólkið, sem hefur nú gengið
undir græna torfu — og þar með lokið
dagsverki sinu, hefur undir mörgum
kringumstæðum unnið hin ótrúleg-
ustu þrekvirki á sviði bókfræðslu og
verklegrar kunnáttu. Má þvi svo að
orði kveða, að torfbæirnir gömlu hafi
verið fjölþættar menntastofnanir,
jafnvel staðið framar háskólum nú-
timans — þegar öllu er á botninn
hvolft. Allt var þar á einum stað, tó-
vinna, klæðagerð, sjúkrahús, lækna-
miðstöð, hótelhald, iðnaður ýmiss kon-
ar, listir og gott uppeldi, svo nokkuð sé
nefnt. Agætt dæmi þessa alls, var
Garður i Aðaldal á þessum tima, sem
ég var að vaxa úr grasi — og raunar
miklu lengur. Var þar Matthildur
Halldórsdóttir, „hið ljósa man”, ef svo
mætti að orði kveða. Hún var fædd á
Kálfaströnd við Mývatn 23. febrúar
1884 og þvi „gengið til góðs götuna
fram eftir veg” langa ævi og viðburða-
rika, er hún var til grafar borin á
mörkum þorra og góu frá hennar
blessuðu kirkju, Nesi. Veturinn hafði
verið nokkuð harður framan af og
snjór mikill huldi alla jörð, en þann
dag birti til, svo hvergi bar skugga á i
riki náttúrunnar. Sannaðist þvi hinn
gamli málsháttur — svo gefur hverj-
um sem hann er góður til. Fjölmargir
íslendingar, og þó einkum konur,
munu kannast við nafn Matthildar i
Garði vegna litunar á heimaunnu
bandi, sömuleiðis vegna blóma- og
jurta,,ilmsins”, sem hún flutti inn i hi-
býli fólks á þann hátt, — of hrifandi til
að um hann þurfi að fjölyrða hér, en
allt mun þetta hafa verið timafrekt,
svo og krafizt mikillar vandvirkni.
Ritsnilldin var þessari konu i blóð bor-
in og gætu langskólamenn lært þar af
nokkuð, ef þeir kynnu að gefa sér tóm
til, en þvi miður fer það nú viðs fjarri.
Siðast en ekki sizt má geta þess, að
húsfreyjan i Garði lifði eftir kenning-
um Krists og hafði kærleikann fyrir
sitt leiðarljós alla ævi, vissi, að með
þvi legði hún dýrasta gullið i lófa
framtiðarinnar i bráð og lengd. Þyrftu
sem flestir að taka það sér til
fyrirmyndar „þá hlýnaði i hugarvetri
og heimurinn yrði betri”.
s
Þú gistir dalinn er döggin glóði
og degi fögnuðu morgunský,
en þér var heilsað meö ljúfu ljóði
lækja tárhreinna brekkum i.
Þá sungu þrestir um sæludaga
er sumarandvarinn bærði grein,
og geislar sólar f grænum haga
greyptu vald sitt i moldarrein.
Bjarthærð nótt yfir báruföldum
breiddi faðm sinn mót ást og tryggð,
en lofgjörð margþætt á ljóssins
öldum
var leikin vitt yfir heimabyggð.
Með likum hætti er lifs þins saga,
þvi ljósið kring um þig ætið skein,-
og ötul kynnti sig alla daga
eilif fórnarlund, björt og hrein.
Tiðum varstu á vöku þinni
vörður sannleiks með orðin hlý,
— og jafnan gleðja hin góðu kynni
er geymast sérhverju hjarta i.
Gróður jarðar þú greina kunnir
og grösin dáðir um sumartið.
Þeim töfralitum þú ætið unnir
þótt úti geisaði vetrarhrið.
Að bera sólskin i bæinn lága
var bæði fagurt og mikið verk,
þá dagar styttust og heiðið háa
huldist þungbúnum éjjaserk.
En hljóta gisting og gefinn beina
var gæfa mönnum í hversdagsþraut,
sem mikil áföll oft máttu reyna
i manndómsferðum á lifsins braut.
Og sérhver fór þvi af fundi þinum
með fögnuð dýran i höndum tveim,
og varma kærleiks á vegi sinum
er viðmót gott hafði búið þeim.
Já, ljúf er minning og mörgum gefur
mjúka snerting i dægurönn,
á meðan vorgyðja söngva sefur
með sólskinsbros undir þykkri fönn.
Valtýr Guðmundsson
4
Islendingaþættir