Tíminn - 28.03.1982, Síða 8

8
Sunnudagur 28. mars 1982
utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Sigurður Brynjólfs-
son. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaöur Helgár-Tím-
ans: lllugi Jökulsson. Blaöamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghild-
ur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friörik Indriöason, Heiöur Helgadóttir, Jónas
Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson
(iþróttir), Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. Utlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guöbjörnsson. Ljósmyndir: Guöjón Einarsson, Guöjón Róbert Ágústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Aug-
lýsingasími: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausasölu 7.00, en 9.00 um
helgar. Askriftargjald á mánuði: kr. 110.00. — Prentun: Blaðaprent hf.
Mesta ógnunin er fátækt,
óréttlæti og alræðisvald
■ Málefni E1 Salvador voru til umræðu á Alþingi
s.l. fimmtudag vegna þingsályktunartillögu þing-
manna Alþýðuflokksins. Það er ekki að ástæðu-
lausu að hörmungum ibúa þessa fátæka lands sé
gaumur gefinn þar sem borgarastyrjöld geisar
og allar likur benda til að kynt sé undir ófriðar-
bálið af erlendum aðilum. Þeir sem versí verða
úti eru örsnauður almúginn sem þarfnast alls
annars en grimmdaræðisins sem hann er beittur.
í skýrslu sinni um utanrikismál, sem nú liggur
fyrir Alþingi, vikur Ólafur Jóhannesson að E1
Salvador:
í skýrslu minni á s.l. ári vék ég nokkuð að
málefnum E1 Salvador. Þvi fer fjarri að ástandið
hafi batnað á þeim tima sem siðan er liðinn.
Ógnaröldin er alls ráðandi og ýmsar fylkingar til
hægri og vinstri keppast um að myrða and-
stæðingana en allur almenningur i landinu liður
mest, eins og oftast vill verða. Það yrði of langt
mál að reyna hér að skilgreina ástandið i E1
Salvador og benda á liklegustu lausnirnar. Al-
mennar kosningar standa fyrir dyrum en vand-
séð er að þær geti leyst mikið eins og i pottinn er
búið. Ýmsir vinstri flokkar fá ekki að taka þátt i
kosningunum eða vilja það ekki, og framboð eða
jafnvel aðeins þátttaka i atkvæðagreiðslu getur
jafngilt dauðadómi frá einhverjum þeirra fylk-
inga, sem berjast um völdin. Núverandi rikis-
stjórn i landinu er blanda af herforingjastjórn og
borgaralegri stjórn, litils megnug og sjálfri sér
sundurþykk. Hún hefur reynt að skipta stórum
jarðeignum milli smábænda til að draga úr þjóð-
félagsmisréttinu en árangur af þvi starfi er enn
óviss vegna upplausnarástandsins i landinu.
Bandarikjamenn hafa veitt stjórninni hernaðar-
aðstoð til að berjast við skæruliðafylkingu vinstri
manna, sem þeir segja studda af ýmsum
kommúnistarikjum og jafnframt veita Banda-
rikjamenn stjórninni nokkra efnahagsaðstoð i
von um að hún styrki stöðu kristilegra demókrata
Duartes i kosningunum og þar með aðstöðu
miðjumanna i stjórnmálum E1 Salvador.
Sameinuðu þjóðirnar hafa tvivegis ályktað um
ástandið i E1 Salvador. Þar hafa aðilar verið vitt-
ir fyrir framferði sitt og skorað á þá að taka upp
viðræður til að leysa málin á friðsamlegan hátt.
ísland hefur greitt þessum tillögum atkvæði sitt,
en þvi miður bendir enn ekkert til að friðsamleg
lausn sé i sjónmáli. Sumir þeirra hópa, sem berj-
ast við rikisstjórnina hafa gefið til kynna, að þeir
kunni að vera reiðubúnir til samningaviðræðna,
en stjórnin er þvi andvig og visar m.a. til
kosninganna, sem fram eiga að fara.
Ástandið i sumum öðrum mið-Amerikurikjum,
einkum Guátemala, er i sjálfu sér ekki mikið
betra en i E1 Salvador. Mesta ógnunin við frið og
stöðugleika i þessum rikjum er fátækt, félagslegt
óréttlæti og alræðisvald fámennisstjórna. Aðeins
með auknu jafnræði, aukinni almennri menntun
og efnahagslegri uppbyggingu verður hægt að
stuðla að lýðræðisþróun og forða þvi að sterkir
öfgahópar síeypi þessum rikjum út i alræðisvald I
kommúnismans. Þegar svo er komið gefast tæki- 1
^ 1 1 JUjj v böJ"
gu i*. fiVUi L ciUi dli lUiUll VuciU gc&Illív&l i
IVfíjpKT Ofii n ('í 1 p ?S ^ o n, 'Ko?v
I
menningarmál
KJARVALSSTAÐIR
RAGNHEIÐUR JÓNSDÓTTIR
REAM
Yfirlitssýning
20. mars-4. april.
1982
107 myndir.
Flest oliumáiverk.
Ragnheiður Jónsdóttir
Ream
■ Nú stendur yfir að Kjarvals-
stöðum yfirlitssýning á verkum
Ragnheiðar Jónsdóttur Ream,
sem nú hefði orðiö 65 ára, ef hún
væri á lífi. Er þetta stór sýning,
tekur allan Vestursalinn og
suðurganginn lika, og þarna er
að finna myndir gjörðar á öllum
myndlistarferli Ragnheiðar
Jónsdóttur Ream. Sumar
komnar úr söfnum, aðrar hafa
menn tekið ofan heima hjá sér
og loks eru myndir fjölskyld-
unnar, eða hluti þeirra.
Þetta er þvl stór og mikil
sýning og ætti að endurspegla
ilfsverkið mæta vel. Það viröist
að minnsta kosti þeim er fylgd-
ust meö seinustu árin.
Ragnheiður Jónsdóttir Ream
(1917-1977) byrjaði vist fremur
seint að mála og hataði
teikningu I æsku, ef rétt eru skil-
in ummæli sem eftir henni voru
höfö fyrir tveimur ';áratugum. A-
hugi hennar var á tónlistarsvið-
inu framanaf, sem er i sjálfu
sér ekki svo undarlegt þvi sömu
strengir eru i raun og veru i
hljóðfærum og myndverkum, ef
vel er að gáð, sama gleði og
sama sor^.
Ragnheiður Jónsdóttir Ream
Skáldskapur
og landslag
var Reykvikingur, dóttir hjón-
anna Jóns Halldórssonar, söng-
stjóra, og konu hans Kristjonu
Pétursdóttur f. Guðjohnsen.
Jón Halldórsson er rúmlega
niræöur og fyrir þeim hávaxna
manni byrjaði ég að bera virð-
ingu strax sem barn, þvi hann
stjórnaði þá einhverjum besta
söng sem var til, Karlakórnum
Fóstbræðrum. En á þetta er
minnst hér, vegna þess að oft
skiptir það máli, hvaðan lista-
menn koma. Þörf fyrir listsköp-
un er oftast inngróin, en viöhorf
til lista er aftur á móti partur af
uppeldi.
Hjörleifur Sigurðsson, list-
málari greinir frá helstu atrið-
um i listastarfi Ragnheiðar i
sýningarskrá, en Ragnheiður
hóf myndlistarnám 37 ára göm-
ul viö The American University
I Washington i Bandarikjunum
og var þar viö nám til ársins
1959. Þá stundaöi hún einnig
nám, eða fór I námsför til Italiu
árið 1958.
Hún sýndi fyrst myndir opin-
berlega árið 1957, en hélt siðan
fjölda einkasýninga bæði hér
heima og erlendis, og tók þátt i
samsýningum viða. Hlaut hún
af þessu frama sem málari og
ýmsa viðurkenningu.
Myndirnar
Þvi er stundum haldið fram
að skipta megi portrett mynd-
um máluðum, i tvo flokka. 1
fyrri flokknum eru myndir, þar
sem aðeins er unnt að greina
ákveðna menn á myndinni, ef
msöur þekkir þá { sjón, og svo
þessi viðhorf, eða skiigreining i
hug, er ég gekk um milli mynda
Ragnheiðar Jónsdóttur Ream.
Hún málar land sitt, er að túlka
það, en er samt fyrst og fremst
að gjöra málverk. Og þvi kom
mér það ekki á óvart er ég rakst
á þessar linur, haföar eftir
henni árið 1962:
„Myndir minar eru ekki fylli-
lega abstrakt. Þær eru ævinlega
byggðar á náttúrunni. tslenskt
landslag æsku minnar, ómælis-
vfðátta og tær norðanbirta þessi
er hvati myndanna. Ég reyni
alltaf að ná þessari vidd i verk
min.”
Og frá þessu sjónarhorni séð,
þá litum viö ef til vill fremur á
landslagsmyndir hennar sem
uppskeru i náttúrunni en tilraun
til að likja eftir skaparnas
verki, er mótar land sitt meö
eldgosum, jarösk jálftum,
stormi, regni, frpsti og stráir
svo yfir það grasi og blómum.
Ragnheiður Jónsdóttir Ream
er þó ekki upphafsmaður stil-
færslu i landslagsmyndum hér.
Forverar hennar eru Jón
Stefánsson, Gunnlaugur Schev-
ing og reyndar margir fleiri.
Hún færir landiö þó i nýjan og
frjálsari búning. Hún spilar
djarft. Föng hennar eru stór, en
megineinkennið er sjóndeildar-
hringurin'n, er gefur áhorfand-
anum rétta stöðu fyrir sjónflug.
Og það er rétt að minna á það
hér, að fyrir örfáum árum, ein-
um, eða tveim áratugum, var
það einmitt þessi lina, sjón-
deildarhrihgurinn, sem talinn
lægjandi i. ipályei kinu. .'
skilgreina málverk Ragnheiðar
Jónsdóttur Ream i listfræöileg-
um skilningi. Enda eru vanga-
veltur um það, hvort hún sé
abstrakt málari eða ekki, eitt-
hvað sem skööum skiptir. Aðal-
atriðið er aö voru mati það, að
hún hefur haft stil og mikinn
skáldskap i öllu sinu málverki.
Myndir hennar þekkjast frá
öðrum myndum.
Og furðu sterkar eru þær,
margar hverjar, og er mér það
minnisstætt á sýningu fyrir
nokkrum árum á Kjarvalsstöð-
um, þar sem Ragnheiður sýndi
ásamt nokkrum öðrum mynd-
listarmönnum, að ein mynda
hennar var tekin ofan nokkru
áður en sýningunnu laik. Mynd-
in þurfti vist að fara eitthvað
annað, hafði veriö seld til út-
landa, eða út i örðugt hérað á ís-
landi.
Eftirtektarvert var þá, hvað
sýningin féll viö að missa þessa
einu mynd.
Nú auðvitaö heföi verið unnt
aö færa til myndir, breyta til og
búa til öðruvisi sýningu þarna.
Varla stendur sýning og fellur
með einu verki, en þetta lýsir þó
málverki Ragnheiðar betur en
margt annað. Og það sama
skeður raunar, þegar hún fellur
frá sjálf á góðum aldri: það
vantar mynd.
Jónas Guðmundsson.