Skinfaxi - 01.02.1992, Blaðsíða 6

ÍÞRÓTTAÞJÁLFUN
Þráinn Hafsteinsson - íþróttafræðingur skrifar
íþróttaþjálfun unglinga á
kynþroskaskeiðinu
Hvernig og hvers vegna?
Þátttaka i íþróttum á kynþroska-
skeiði og stuttu eftir það virðist
vera erfiðleikum háð fyrir margan
unglinginn og allt of margir hætta
iþróttaiðkun á þessu aldursskeiði.
Ástæður brottfallsins eru ekki
þekktar, en margar kenningar eru
til sem ekki verða raktar hér. Ein
ástæðan er þó talin vera sú að
þjálfun unglinga á kynþroska-
skeiðinu taki ekki nægilegt tillit til
líkamlegs þroska og ólíkra þarfa
meðan á þessum umbrotatíma
stendur í lifi þeirra.
Líkamlegar breytingar
Kynþroskaskeiðið hefur í för með sér
miklar, líkamlegar breytingar, s.s. mikla
lengdaraukningu, oft í kringum 10 cm á
ári. Bein, vöðvar, öndunarfæri og kyn-
færi vaxa mjög hratt og hefur það í för
með sér stóraukinn kraft til ýmissa
átaka, s.s. á íþróttasviðinu. Þolgetan
eykst einnig verulega. Líkaminn verður
hæfari til þess en fyrir kynþroskann að
þola kraft og þolæfingar. Oft kemur
ekki í ljós fyrr en á kynþroskaskeiðinu
hvar líkamlegir hæfileikar einstaklings-
ins liggja í íþróttum, því þá fyrst skýrist
hvemig líkamsbygging einstaklingsins
verður. Hjá unglingum í ömm vexti er
oft um að ræða tímabundna stöðnun eða
jafnvel afturför í hreyfigetu og æfingum
sem krefjast jafnvægis. Ástæðurnar
liggja í hröðum vexti beina og vöðva.
Það tekur tíma fyrir tauga- og vöðva-
kerfin að stilla saman strengi sína og ná
að stjórna hreyfingum stærri og sterkari
vöðva og lengri og þyngri beina. Þetta
hefur í för með sér að klunnalegar hrey-
fingar geta tímabundið verið áberandi
og tæknileg færni í íþróttum getur orðið
slakari en áður, eða framfarir litlar þrátt
fyrir miklar æfingar. Kynþroskaskeiðið
hefst að jafnaði tveimur árum fyrr hjá
stúlkum en drengjum og einnig getur
verið margra ára munur á því hvenær
einstaklingar af sama kyni taka út kyn-
þroska sinn.
Sálrænir þættir
Leitin að sjálfsmyndinni er einkenn-
andi fyrir kynþroskaskeiðið. Hver er ég?
Hvemig vil ég vera? Hver vil ég að
ímynd mín verði í augum annars fólks?
Félagarnir hafa oft meiri áhrif en for-
eldramir á lífsvenjur og lífsstfl. Vits-
munaþroskinn er mjög mismunandi.
Mikilvægi þess að þjálfarinn, sem félagi
og stjórnandi unglinganna, leggi áherslu
á heilbrigðan lífsstfl, aga og reglusemi á
öllum sviðum og hjálpi til við að finna
fyrirmyndir sem leiða unglingana á
braut sem þroskar þá til árangurs í
íþróttum sem á öðmm sviðum, verður
seint ofmetið.
Takið tillit til þroska
hvers og eins
En hvað kemur þetta tal um líkam-
legan og andlegan þroska íþróttaþjálfun-
inni við? Þarf ég sem þjálfari ekki bara
að kunna skil á sjálfri íþróttagreininni?
Ég kann góð skil á tækni, taktík og
æfingauppbyggingu, hvað þarf ég að
kunna meira? Vissulega er mjög
mikilvægt að íþróttaþjálfarinn kunni
góð skil íþróttagreininni, þar er alltaf
forsenda þess að árangur náist. En það
er ekki síður mikilvægt, og ekki hvað
síst við þjálfun unglinga á kynþroska-
aldrinum, að vita hvenær leggja eigi
fyrir ákveðnar æfingar, svo sem kraft-
og þolæfingar, og hvenær þurfi að meta
hvar á þroskabrautinni hver einstakl-
ingur er. Mikilvægi þess að taka tillit til
einstaklinganna og gefa þeim verkefni
við hæfi og leggja ekki alltaf sömu
æfingarnar fyrir jafnaldra verður seint
brýnt um of fyrir þjálfurum og
leiðbeinendum. Það getur verið margra
ára þroskamunur á unglingum sem eru
jafn gamlir og æfa og keppa í sama liði.
Tengsl líkamsþroska og
árangurs í íþróttum
Hlutverk þjálfarans sem félaga ungl-
inganna er mjög mikilvægt á þessum ár-
um og eitt það mikilvægasta sem hann
getur komið til skila og útskýrt sem
félagi er hvaða áhrif kynþroskinn hefur
á íþróttalega getu unglinganna. Þjálf-
arinn á að útskýra fyrir þeim hvað gerist
í líkamanum og að það sé í flestum til-
fellum eðlilegt að unglingar taki út
þroska sinn mismunandi hratt og að
einn úr hópnum sé bráðþroska en annar
seinþroska. Einnig að vegna þrosk-
amunarins verði að leggja fyrir mis-
munandi æfingar á stundum, því
æfingar sem geri sumum gott séu gagns-
lausar fyrir aðra. Útskýrið einnig að
líkamleg geta strákanna verður meiri
vegna karlhormónanna sem líkaminn
byrjar að framleiða við kynþroska-
skeiðið. Strákamir fá stærri vöðva,
stærri bein, stærra hjarta, stærri önd-
unarfæri sem gerir þá hæfari til
íþróttaiðkunar. Útskýrið einnig að með
Inga Dögg og Lilja Sif eru báðarfœddar
1979.
6
Skinfaxi