Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.2008, Blaðsíða 12

S
amruni myndlistar, hönnunar og tísku er
viðfangsefni Andreu Maack í D-sal Hafn-
arhússins, sjálfstætt framhald sýningar
hennar SMART sem vakti athygli í Gall-
erí Ágúst fyrr á þessu ári. Að þessu sinni er titill-
inn CRAFT, sem getur gefið í skyn leik að mörk-
um verkvits og listar. Andrea hefur fengið
fagmenn til liðs við sig, franski fatahönnuðurinn
Cedric Rivrain hannar skúlptúr í formi kjóls úr
pappír sem Andrea hefur teiknað á símynstur;
ímynd handverks listamannsins, en Katrín María
Káradóttir fatahönnuður sá um uppsetningu.
Ilmvatnslykt svífur yfir salnum, hönnuð af Hap-
pyscents en Ingibjörg Agnes Jónsdóttir sá um
umbreytingu í rými.
Þegar inn kemur mætir manni megn ilmvatns-
lykt, salurinn er nær tómur utan fatagínu sem
klædd er pappírskjól úr teikningum Andreu.
Veggir minna á innréttingar frá fyrri öld með
skrautlistum í rammaformi, súlurnar tvær hafa
aldrei sómt sér betur.
Nálgun Andreu minnir á yfirborðinu á list ní-
unda og tíunda áratugarins þegar list sem sölu-
vara, afneitun handverks og samruni listar,
hönnunar og tísku var ofarlega á baugi í list-
heiminum, listamenn á borð við Barböru Kruger
sóttu tól sín og tæki í heim auglýsinga, hönnunar
og framleiðslu og notuðu þau gjarnan til ádeilu á
þennan sama heim. Aðrir sköpuðu eigin vöru-
merki þar sem bilið milli hönnunar og listaverks
var ógreinilegt, sem dæmi má nefna fyrirtæki
Joep van Lieshout, Atelier van Lieshout. Lesa
mátti ákveðna ádeilu á innihaldsleysi og sölu-
mennsku listheimsins úr slíkum vinnubrögðum,
en slík ádeila tilheyrir nú liðnum tíma.
Andreu tekst hér ágætlega að skapa persónu-
lega og heilsteypta sýningu. Samspil vel hugs-
aðra þátta nær að umbreyta rými listasafnsins á
lunkinn máta og skapa tilfinningu fyrir lúxus og
neyslusælu. Neyslan er upphafin á meðvitaðan
máta sem skapandi afl og upplifun skilningarvit-
anna hefur tekið við af kaldhæðinni gagnrýni
síðustu aldar.
MYNDLIST
RAGNA SIGURÐARDÓTTIR
MYNDLIST | Listasafn Reykjavíkur, Hafn-
arhúsCRAFT, Andrea Maack bbbmn
Til 11. janúar. Safnið er opið alla daga frá kl. 10-17 og
til kl. 22 á fim. Aðgangur ókeypis.
Sköpunarkraftur
neyslunnar
Samspil
„Þegar inn kemur mætir manni
megn ilmvatnslykt, salurinn er
nær tómur utan fatagínu sem
klædd er pappírskjól úr teikn-
ingum Andreu. “
Morgunblaðið/Valdís Thor
Neyslan er upphafin á
meðvitaðan máta sem
skapandi afl og upp-
lifun skilningarvitanna
hefur tekið við af
kaldhæðinni gagnrýni
síðustu aldar.
L
jóð Þorsteins frá Hamri koma æv-
inlega á óvart. Það er svo sem hægt
að benda á „fasta liði“ í bókunum
hans – knappur stíll, fyrnt orðalag,
vísanir í íslenska menningararfleifð og sagn-
ir. Vitundin í ljóðunum er þó nútímaleg og
módernísk, ef ekki heldur betur, og ljóðin
eiga jafnt við um fortíð og framtíð í leitinni
að núinu, íverunni.
Fyrsta ljóð bókarinnar, eins konar aðfara-
ljóð fyrri hluta, gæti átt við þjóðfélagsástand
líðandi stundar, sem ádeila og áskorun, en
aðeins sem einn þáttur margræðs texta:
Hroll ber enn úr allri
ætt. Fer Skuld að hætti.
Hröðum fús til flæðar
ferð, en þreyja verðum
ok á herðum,
ok á fornum herðum.
Ýtum Fjalars fleytu
fram. Róum hríð skamma.
Orð munu brátt af orði
allmyrk í hryn falla:
stíg þú um palla,
stíg þú, sögn, um palla!
Skapanornin Skuld gnæfir yfir upphafinu
og slær tóninn, eða í það minnsta einn
þeirra. Eins og fram kemur í „athugasemd-
um“ Þorsteins aftast í bókinni, merkir forna
orðtakið að „sögn stígi um palla“ að orð
merki í rauninni „annað en það sem látið er
í veðri vaka“. Þetta litla ljóð er undarlega
margrætt og felur meðal annars í sér vísanir
um skáldskapinn, um margfalda merkingu
orða, lífið, upphaf þess og endalok, og gott
ef ekki ragnarök.
Það er eins og sögninni (í öllu sínu merk-
ingarskruni) sé sleppt lausri („stíg þú, sögn,
um palla“) í þessu upphafi ljóðanna. En það
er meira undir en stafir á blaði og/eða sögð
orð: Því orð eru, eins og kemur fram í titli
bókarinnar, atvik, virk, þau eru gjörningur –
við gerum með því að segja – til góðs eða
ills.
Ekki nóg með það: orðin skilgreina til-
veruna, þau vernda okkur gegn raunverunni
(óskilgreindri) og sjálf erum við eins konar
„gangandi skjöl“ gerð af orði og blóði eins
og fram kemur ljóðinu „Þagnargildi“:
Gangandi skjal,
gjört af blóði,
spurningum, ósk, og efa,
heft og bundið í hörund,
nú lætur það uppi einræður sínar
þrátt fyrir ítrekað þagnargildið:
Hugrenning, saga, sögð, reifuð í orð –
veit hún sér tryggara leyndar-athvarf en
orð?
BÆKUR
GEIR SVANSSON
LJÓÐ | Hvert orð er atvik
Eftir Þorstein frá Hamri
Mál & menning, 2008, 56 síður. bbbbb
Af orði og blóði
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2008
12 LesbókGAGNRÝNI
Lokaljóð bókarinnar, Íslenskt
landslag, er einfalt: að hálfu
leyti himinn//hinn helming-
urinn/ minning. Það dregur
engu að síður saman margt úr
þessari áhugaverðu bók, þar sem minningar og
upplifanir móta íslenskan ljóðheiminn.
Skáldið fer hringferð um Ísland og bregður
upp myndum af hinum ýmsu stöðum; birtir per-
sónulegar upplifanir og almennar um leið. Ing-
unn beitir iðulega forvitnilegum og írónískum
líkingum og myndhvörfum, og tekst að skapa
opna en um leið persónulega ljóðferðasögu.
BÆKUR
Hringvegarljóð
LJÓÐABÓK | Í fjarveru trjáa -
vegaljóð
Eftir Ingunni Snædal. Bjartur
2008. bbbbn
Einar Falur Ingólfsson
Þessi ljóðabók Þorgerðar
Mattíu er fyrsta bók hennar,
en hún hefur birt nokkuð af
ljóðum á vefsetrinu ljod.is.
Bókinni er skipt eftir geð-
hvörfum sem er bæði rökrétt og skemmtileg
skipting. Sá er hængurinn að í bókinni er of
mikið af ljóðum, það hefði mátt velja af mun
meiri kostgæfni. Innan um prýðileg ljóð sem
gefa okkur kost á að gægjast í hugskot höf-
undar eru önnur sem eru svo almennt orðuð að
þau eru eiginlega merkingarlaus.
Of mikið
LJÓÐABÓK | Uppsveifla /
Niðursveifla Eftir Þorgerði
Mattíu. Nykur gefur út.
bbnnn
Árni Matthíasson
Það er óhætt að segja að í
allri glæpasagnaflórunni sem
nú breiðir úr sér yfir íslenskt
skáldsagnasvið, sé Yrsa Sig-
urðardóttir sér á báti. Ekki
einungis vegna þess að hún
er kona í karlaheimi heldur einnig vegna fag-
legs bakgrunns hennar sem einkennist bæði af
rökvísi, skipulagi og köldum staðreyndum. Í því
síðarnefnda liggur styrkur Yrsu. Aldrei læðist
sá grunur að lesandanum, eins og oft vill verða
við lestur glæpasagna, að í fléttunni sé eyðu eða
rökleysu að finna. En segja má að í þessu liggi
einnig veikleiki Yrsu. Kaldranaleg frásagn-
artæknin og ofurskipulögð framvindan gerir
það að verkum að aðdragandinn að uppgjörinu
virkar seigfljótandi á lesandann.
Kaldrifjuð saga
SKÁLDSAGA | Auðnin
Eftir Yrsu Sigurðardóttur
bbbnn
Höskuldur Ólafsson
Það hefur löngum þótt ágæt
leið til að halda klassískum
perlum við, að færa þær í
annan búning. Reyna þann-
ig á þanþol þess lagaforms sem upphaflega perl-
an var samin innan og stundum – ef menn eru
nógu færir, – gerist það að lagið verður endur-
uppgötvað. Á plötunni sem um ræðir er þessi
tilraun gerð með bæði eldri og yngri lög sem all-
ir Íslendingar ættu að þekkja og hinn nýi bún-
ingur samanstendur af kúrekahatti, sporum og
stórri sylgju. En hér er eitthvað sem ekki geng-
ur upp. Vera má að það sé lagavalið og skortur á
heildarmynd eða einfaldlega furðu lítill metn-
aður Klaufa til að aðlaga lögin að þeim göldrum
sem fyrir finnast í kántrí-tónlistinni.
PLÖTUR
Veruleg vonbrigði
POPP | Klaufar – Síðasti
mjói kaninn bnnnn
Höskuldur Ólafsson
Þessi plata Alexanders Ar-
ons er einkar fagmannlega
unnin, hljómur góður og
hljóðfæraleikur til fyr-
irmyndar; sérstaklega er gítarleikur fínn.
Söngurinn er líka tæknilega góður en óneit-
anlega litlaus. Lögin eru og þokkaleg en textar
óþægilega klisjulegir. Vestan hafs myndu
menn kalla þetta MOR, Middle-of-the-Road,
sem snara má sem miðjumoð, og þar (og hér)
eru útvarpsstöðvar sem byggjast á því að spila
aðeins slíka tónlist. If You Believe er sniðin
fyrir slíkt, en þeir sem leita að lífsháska eða
jafnvel bara að lífi haldi sig fjarri.
Enginn lífsháski
POPP | Alexander Aron – If
You Believe bbnnn
Árni Matthíasson
Við fyrstu hlustun á annarri sólóplötu Geirs
Harðar datt mér í hug Megas og Bjartmar Guð-
laugsson.
Rödd Geirs er ekki sú fegursta en líkt og hin-
ir tveir ofangreindu hefur hann eitthvað við sig.
Geir er hvorki týndur né sauður þegar kemur
að laga- og textasmíðum. Hann er undir áhrif-
um frá þjóðlagapoppi, rokki og blús og þó platan
sé nokkuð einsleit eru grípandi lög inn á milli.
„Klettablóm“ er tvímælalaust besta lag plöt-
unnar en önnur góð eru „Krúttið“, „Syndarar“
og „Næsti bar“. Platan er vel unnin, hljóðfæra-
leikur til fyrirmyndar og umslagið flott. Það
hefur verið lögð natni við þennan grip.
Enginn sauður
POPP | Geir Harðar - Týndi sauðurinn  Ingveldur Geirsdóttir
Píanóleikarinn Liberace átti það til að koma
fljúgandi inn á sviðið. Hann notaði til þess búnað
sem hann hafði fengið að láni úr uppfærslu á
Pétri Pan. Ég man hinsvegar ekki eftir píanó-
leikara sem kom inn á sviðið upp úr gólfinu, en
það átti sér stað á sunnudagskvöldið í Íslensku
óperunni. Þá var Vetrarferðin eftir Schubert á
dagskránni, að þessu sinni í dramatískari um-
búðum en maður á að venjast. Schubert samdi
Vetrarferðina rétt áður en hann lést, og notaði
síðustu augnablikin á banabeði sínum til að fara
yfir handritið að seinni hluta verksins, en fyrri
hlutinn var gefinn út skömmu áður. Bæði Schu-
bert og ljóðskáldið Wilhelm Müller, sem orti
Vetrarferðina, voru kornungir þegar þeir létust,
og má telja víst að Schubert, sem var ekki beint
fæddur undir heillastjörnu hvað ástina varðaði,
hafi fundið sjálfan sig í ljóðunum. Þau eru tutt-
ugu og fjögur og eru ýmist minningar frá ljúfu
sumri þegar ástin blómstraði, eða lýsingar á
sorg og vonleysi vetrarins.
Jóhann Smári Sævarsson var í hlutverki
ferðalangsins sem gengur einn með brostið
hjarta yfir vetrarhjarnið. Hann var ekki í kjól-
fötum eins og venjulega þegar ljóðasöngur er á
dagskránni, heldur í þykkum vetrarfrakka. Pí-
anóleikarinn, Kurt Kopecky, var hinsvegar í
hvítum fötum og með aflitað hár; manni datt í
hug einhverskonar óvinur ofurhetju, Mr. Icem-
an, fulltrúi frosthörku vetrarins sem frystir alla í
kringum sig. Það kom dálítið kjánalega út. Kurt
líktist helst gamaldags poppara að taka þátt í
Eurovision, sem er synd, því píanóleikur hans
var í sjálfu sér afar vandaður og nákvæmur og
fylgdi söngnum fullkomlega.
Jóhann Smári hefur dökka rödd, dekkri en
maður heyrir vanalega í Vetrarferðinni. Alls-
konar blæbrigði töpuðust við að fara með tónlist-
ina svo djúpt, bæði úr söngnum og úr píanó-
leiknum. Hugsanlega hefði Kurt mátt hrókera af
og til á hljómborðinu, sleppa sumu úr bassanum
og fara með annað upp um áttund til að lýsa að-
eins sönginn og gera hann litríkari. Á móti kom
að bæði Jóhann Smári og Kurt túlkuðu tónlist-
ina af meiri ákafa en margir aðrir. Reiðin yfir
bitrum örlögum var óheftari og almennt var
verkið snarpara og spennuþrungnara. Tilfinn-
ingafuninn var þvílíkur að í rauninni var öll leik-
ræna umgjörðin óþarfi. Þeir félagar hefðu alveg
getað komið því sama til skila í venjulegri kons-
ertuppfærslu. Jóhann Smári hefur líka frábæra
rödd og það var unaður að hlýða á hann syngja.
Vonandi á hann eftir að gera sem mest af því í
framtíðinni – og þá ekki í vetrarfrakka.
TÓNLIST
JÓNAS SEN
ÍSLENSKA ÓPERAN | Söngtónleikar
Jóhann Smári Sævarsson og Kurt Kopecky fluttu
Vetrarferðina eftir Schubert. Sunnudagskvöld 23.
nóvember. bbbmn
Sá vonlausi og Mr. Iceman