Líf og list - 01.12.1950, Blaðsíða 18

BERNARD SHAW
Eftir H. G. W E L L S
Ég hefi stundum spurt sjálfan
mig: Var þessi sjálfhverfa hégóma-
girni að einhverju leyti ásköpuð —
eða hafði hún læðzt inn í einstak-
lega errna (kverulant) sálgerð og
tekið hana herskildi?
ÉG hefi þekkt George Bernard
Shaw náið, síðan ég var um
stutt skeið leiklistargagnrýnandi
við Pall Mall Gazette fyrir fimmtíu
árum.
Fyrstu kynni mín af honum urðu
með þeim hætti, að ég varð honum
eitt sinn samferða úr leikhúsinu.
Við komum frá því að sjá leikinn
„The Importance of Being Earn-
est“ eftir Oscar Wilde.
Ég spurði hann hreinskilnislega,
hvað honum fyndist um leikritið,
og sagði honum jafnframt, hvers
vegna mér þætti það ekki nándar
nærri eins gott og ég hafði búizt
við af Oscar Wilde.
Hann svaraði því á töfrandi hátt
og deildi af kappi á gamanleikrit
samtíðarinnar, og svo var ræða
hans kjarnmikil, fersk, hnitmiðuð
og sannfærandi, að ég hafði öðlazt
töluverða þekking á viðfangsefn-
inu, þegar ég settist niður til þess
að skrifa um leikinn.
Þetta var ekki eina skiptið, sem
Shaw lagði eitthvað af mörkum til
menntunar minnar.
Hann átti síðar eftir að kenna
mér að hlýða á tónlist. Heimtaði
hann, að ég fengi mér píanólu, svo
að ég lærði að þekkja fyrirfr. form
og ti'lgang alls þess,sem ég ætlaði að
hlusta á, og gæti þess vegna hlustað
á tónverk, án þess að vanþekking
á hinni flóknu uppbyggingu tón-
tækninnar stæði mér fyrir þrifum.
En það leið langt á milli kennslu
hans í leiklistarrýni og píanólunn-
ar, og við höfðum á þeim tíma
komizt í skarpa andstöðu í skoð-
unum hvor við annan, sem raunar
batt okkur traustum vináttubönd-
um.Varð ekkert lát á þrefi og orða-
hnippingum millum okkar, en báð-
ir áttum við sammerkt í því að
vera einstaklega hneigðir til þess
að vera á öndverðum meið við
menn og málefni.
Ég var framar öllu öðru líffræð-
ingur, en Shaw hafði lífeðlisfræði-
legan viðbjóð á líffæralegri starf-
semi mannskepnunnar.
Hann snerist hatramur gegn
henni. Hann uppgötvaði þá kenn-
ingu, að undirrót allra kynferðis-
rnála væri grimmdin í manninum.
Þetta er ég blindur á.
Undir niðri var allt þetta við-
horf Shaws sprottið af knýjandi
þörf hans til að vera í andstöðu og
skapa ágreining, sem ég og tel, að
hafi verið grundvöllur persónu-
leika hans.
Hann fullnægði þessari æsingar-
þörf sinni með því að vekja ofsa-
fenginn ágreining og vinna síðan
bug á honum til fullnustu. í þess-
ari íþrótt, sem hann iðkaði megnið
af ævi sinni, var lionum enginn
fremri.
Og svo vikið sé að undraverðasta
misbresti í fari hans. Shaw var ó-
trúlega hégómagjarn. Hann var af-
dráttarlaust haldinn helberri hé-
gómagirni, sjálfhverfri og mann-
spillandi. Þess háttar hégómagirni
er sjaldgæft að rekast á í lífinu.
☆
Keppikefli hans.
^haw gat auðsjáanlcga aldrei hugs-
að sér aðra menn, en einkum
þó annað frægt mikilmenni, án
þess að verða um leið hugsað til
sjálfs sín.
Þó bar jafnvel enn meira á þeirri
ástríðu lians að rekja andlegan
skyldleika sinn við þessa menn.
„Shakespeare" er bersýnilega
samslungið verk gert af mörgum
H. G. Wells
H. G. W E L L S er af mörgum talinn eini rithöfundur sinnar kynslóðar, sem
stenzt einhvern samjöfnuð við Bemard Shaw. Þeir voru fornir vinir, en þeir
eltu oft og tíðum grátt silfur og höfðu ólíkar skoðanir í flestum cfnum. Wells var
fœddur 1866 og dó 1946. Hann ritaði minningargrein þcssa skömmu fyrir andlát
sitt. Birtist hún fyrir skemmstu í brezku blaði, sem hafði varðveitt hana allt
fram að þessu.
Sennilega er fátítt að skrifa eftirmæli um mann nokkmm árum áður en hann
deyr, og þó er cnn fáheyrðara, að cftirmælahöfundurinn deyi töluvert á undan
þeim, sem hann ritar minningargrcin um. Þessi berorða og forvitnilega grein hef-
ir vakið óhcmju athygli í hinum menntaða heimi.
14
LÍF og LIST