Teningur - 01.05.1990, Blaðsíða 41

BRETASÖGUR / 39
SNÆBJÖRN ARNGRÍMSSON
KAZUO ISfflGURO
Sá enski rithöfundur sem hvað mesta
alþjóðlega athygli hefur vakið undan-
farin tvö til þrjú ár er Kazuo Ishiguro.
Hann er fæddur árið 1954 í japön-
sku borginni Nagasagi, þeirri sömu
og fékk himnasendinguna amerísku í
lok heimstyrjaldarinnar síðari. Þegar
Ishiguro var sex ára gamall fluttist
hann með japönskum foreldrum
sínum frá Japan til Englands. Ishi-
guro hefur búið í Englandi síðan.
Hann lítur því á sig sig sem enskan
rithöfund enda menntaður í Englandi
og hefur gleymt móðurmáli sínu jap-
önsku. Hann hefur ekki komið til
Japans frá því hann flutti. Ishiguro er
þó enn undir sterkum áhrifum af jap-
anskri menningu og örlögum japön-
sku þjóðarinnar eftir heimstyrjöld.
Skáldsögur hans fjalla oft um það
hvað felst í því að vera Japani. Meira
að segja í nýjustu bók sinni þar sem
enginn Japani kemur við sögu er
þetta viðfangsefni tekið fyrir. Hann
fjallar um þá sekt og skömm sem er
innbyggð í þjónustulundina, hollust-
una og í hefðina. Persónur hans sem
leggja of mikla áherslu á þessa þætti
líða skömm og þjást af sektarkennd.
En hvaðan koma þessi japönsku
áhrif inn í skrif skáldsins? Uppeldi
Ishiguros hjá japönskum foreldrum
hefur þar mikið að segja, en Ishiguro
sjálfur segir að áhrifin komi nærri ein-
göngu frá japönskum kvikmyndum,
sérstaklega myndum Kurosawa og
Yasujiro Ozu. Hann segir „Ég hef
ekki hugmynd um það hvernig það er
að vera Japani." Þrátt fyrir það lifa
enn með honum lifandi myndir frá
æsku hans í Japan. „Ég finn að Japan
vekur upp myndir, minningar og hug-
myndir sem skrif um London vekja
ekki. Þegar ég horfi á sumar þessara
japönsku kvikmynda, þá er eins og ég
sé kominn aftur til baka.“ Ishiguro
hefur því heimsótt æskuslóðir með
hjálp kvikmyndanna, en á sama tíma
haldið sér fjarri Japan eins og það er
í dag. „Ég hef ekki áhuga á að endur-
skapa raunverulega mynd af Japan,
ég skapa bara Japan sem hentar mér.
Ég set Japan saman úr brotum -
minningum, ímyndun og því sem
hentar sögum mínum.“
I skáldsögum sínum notar Ishiguro
sögusvið sem hann þekkir ekki af
eigin raun. Japan rétt eftir fyrri heim-
styrjöld er honum hugleikið sögusvið.
í nýjustu bók sinni fjallar hann um
England á fyrstu áratugum aldarinnar
eða tímabil áður en hann fæddist.
Ishiguro er einn þeirra ungu bresku
rithöfunda sem standa í framvarðar-
sveit enskra nútímabókmennta ásamt
þeim Ian McEwan, Angelu Carter,
Graham Swift, Salman Rushdie og
Timothy Mo. Það vekur athygli að
þrír þessara höfunda eiga rætur sínar
að rekja utan Englands: Mörg verka
þessara skálda eiga það sammerkt að
sögusvið eða söguefni er Englend-
ingum fjarlæg og framandi. Salman
Rushdie á ættir að rekja til Indlands,
Ishiguro til Japans og notar Japan
sem sögusvið. Timothy Mo er af kín-
versku bergi brotinn og er
umfjöllunarefni hans oft tengt Kína
og kínverskri inenningu.
Nú hefur Ishiguro gefið út þrjú
skáldverk. Fyrri skáldsögur hans tvær
gerast í Japan eftir að Sprengjan
hefur fallið.
Fyrsta skáldverk Ishiguro Pale view
of Hills vakti þegar mikla athygli á
höfundi sínum. Þar koma strax fram
höfuðeiginleikar Ishiguros sem
skálds, þ.e. nær fullkomið vald á
tungumálinu og frásagnartækninni.
Stíllinn einkennist af ofur nákvæmni
og vandfýsni í orðavali. Yfir text-
anum verður þokuhjúpuð kyrrð, sem
minnir á dæmigert japanskt málverk.
Sögumaðurinn Etsuko, miðaldra jap-
önsk kona býr í Englandi. Það eru
u.þ.b. 30 ár frá heimstyrjöldinni síð-
ari og þrjú ár liðin frá sjálfsvígi eldri
dóttur hennar. Sagan hefst á því að
yngri dóttir hennar, Niki kemur í
heimsókn. Heimsókn hennar veldur
móðurinni óþægindum. Hún fer að
rifja upp minningar sínar frá því hún
bjó í Nagasagi í rústum eftir seinni
heimstyrjöld.
Næsta skáldverk Ishiguro An Artist
of the Floating World kom út árið
1986 og hlaut hún mikið lof gagnrýn-
enda og var valin til Whitebread-
verðlauna sama ár. Sú bók gerist í
Japan eftir seinni heimstyrjöld eins
og fyrsta bók hans. Hún er sögð af
öldruðum japönskum listmálara, sem
lítur til baka. Hann segir frá því
hvernig hann hafnaði sjálfstæðri list-
sköpun sinni til að þjóna hagsmunum
valdamanna.
Árið 1989 kom út nýjasta bók Ishi-
guro The Remains of the Day, eða
Það sem eftir lifir dags. Bókin þótti