Birtingur - 01.01.1956, Blaðsíða 7

II
n
Það er margt í bókunum
Viðtal við ekkju alþýðuskálds
eftir GUÐGEIR MAGNÚSSON
A árunum 1873-1916 var uppi á Vestfjörðum alþýðuskáld að nafni Magnús
Hjaltason - eða Magnús Hj. Magnússon eins og hann skrifaði sig - löngum á hrakn-
• ngi frá einum afkima til annars cyðilegri, um vesturhjara íslands: munaðarleys-
ingi, fátækur farkennari, heilsutæpur erfiðismaður með ódrepandi skáldhneigð. Þó
Magnús mætti heita óþekktur í lifanda lífi, er nafn hans allþekkt nú orðið, enda
órjúfanlega tengt sögu íslenzkra bókmennta. Meðal ritverka hans eru dagbækur,
ðeysimiklar að vöxtum, og vafalaust eitthvert trúverðugasta mannlegt heimilda-
safn, sem fært hefur verið í letur. Fyrir einhverja guðsmildi tókst að bjarga þess-
um fjársjóðum rá glötun, og eru þoir nú varðveittir í Landsbókasafni.
Mörgum er kunnugt að Halldór Kiljan Laxness notaði dagbækur þessa vestfirzka
skáldbróður síns sem uppistöðu í hinn mikla sagnabálk um íslcnzka alþýðuskáldið,
Ljósvíkinginn og upphóf þannig hið vestfirzka þjóðlagsstef til eins fegursta sin-
fóns heimsbókmenntanna. Hitt vita trúlega færri að Guðrún Anna Magnúsdóttir,
unnusta Magnúsar og raunveruleg eiginkona hans og lífsförunautur um 18 ára
skeið ((þó að þau gætu ekki gengið í hjónaband vegna sveitaskuldar að upphæð kr.
347, sem á Magnúsi hvíldi frá bernsku í Álftafjarðarhrcppi) er enn á lífi og furðu
ern, þó að komin sé fast að áttræðu. Að minnsta kosti varð ég heldur en ekki hissa,
begar vinur minn laumaði því út úr sér einu sinni í vetur, að hún væri búsett hér
á næstu grösum, og bauð mér að koma með sér í heimsókn til hennar.
Daginn eftir tókum við okkur fari með strætisvagninum suður í Hafnarfjörð.
Skammt frá biðstöðinni er lágreist hús. Yfir aðaldyrum stendur máðum stöfum
Hjálpræðishcrinn. Þetta er gamli Herkastalinn. Brakandi stigi liggur upp
í stóran gang á efri hæð. Þar eru margar hurðir, en af hendingu drepum við á rétt-
ar dyr. Efti drykklanga stund kemur lítil hvíthærð kona fram í gættina, grönn og
keik og unglingslega nett, fínleg f andlitsdráttum með merkilega tindrandi augu
sem horfa á okkur í spurn, er breytist smám saman í alúðlegt afsökunarbros: Hvað
0r ég að hugsa að láta ykkur standa svona úti, gjörið svo vel að koma inn - fáið
Vkkur sæti - ætla að snerpa undir könnunni.
Við litumst um í kamesinu. Á vegg fyrir ofan rúmið hangir stækkuð mynd af
Magnúsi. Ég bað Guðrúnu áður en við fórum að lána mér myndina til að taka eft-
,r henni myndamót. - Eg get það ekki, vinur minn, svaraði hún - á hvað ætti ég
frá að horfa, þegar ég vakna á morgnana? Við slíkri spurningu átti ég ekkert svar
°9 fékk því mynd lánaða hjá dóttur þeirra hjóna, Ásdfsi Þórkötlu.
Við sátum og spjölluðum saman lengi dags, og fer frásögn gömlu konunnar hér
Á eftir. Ég hef reynt að víkja hvergi að nauðsynjalausu frá orðalagi hennar sjálfr-
aðeins fært atburði í rétta tímaröð og tengt þá lauslega saman. Sonur þeirra
Guðrúnar og Magnúsar, Einar Skarphéðinn, hefur sýnt mér þá vinsemd að fara
yf«r viðtalið í próförk og gefa mér ýmsar gagnlegar ráðleggingar. Kann ég þeim
systkinum, Asdfsi Þórkötlu og honum beztu þakkir fyrir skilning þeirra og hjálp-
fpsi.
A kortinu sjást helztu staðir, sem þau Magnús
Hjaltason og Guðrún Anna Magnúsdóttir dvöld-
ust á eða við sögu koma í viðtalinu, og eru þeir
tölusettir þannig á niyndinni: 1) Horn í Arnarfirði
2) Bær eða Langhóll f Súgandafirði - 3) Botn f
Súgandafirði - 4) Grænigarður, Stakkanes og Úlfsá
hjá Skutulseyri - 5) Súðavfk í Álftafirði - 6) ísa-
fjarðarkaupstaður - 7) Hnífsdalur 8) Bolungavík -
9) Minni-Bakki í Skálavík - 10) Suðureyri við
Súgandafjörð - 11) Auðkúla f Arnarfirði - 12)
Þingeyri (þar dvaldist Guðrún 1919-28 og fluttist
þaðan til Hafnarfjarðar) - 13) Tröð í Álftafirði
(fæðingarstaður Magnúsar) - 14) Hestur undir
Hestfjalli f Onundarfirði (bernskustöðvar Magnús-
ar) - Álftafjarðarheiði (sem Magnús var borinn
yfir í skinnstakki þegar hann var kornbarn).
1