Vera - 01.05.1994, Blaðsíða 40

ATHAFNAKONAN
AÐ TAKA
ÞORP í FÓSTUR
VERU barst til eyrna að á umhverfisráð-
stefnunni í Ríó de Janeiro hefði verið
indversk kona með fríðu föruneyti, sem
vinnur að umfangsmikilli þróunaraðstoð
í heimalandi sínu á eigin vegum. Og nú
var hún skyndilega komin til Islands, ein
á ferð.
Frú Sundaram tekur á móti mér í
sterklituðum indverskum sari og
ósjálfrátt hitnar mér innan um mig, og
ég bregð mér inn úr íslenskum vetrar-
kulda. Hún er hingað komin til að heitn-
sœkja Sudha dóttur sína sem býr hér á
landi ásamt íslenskum eiginmanni sínum
ogfósturbörnum þeirra hjóna.
Þœr mœðgur hafa yfir sér þennan
hæverska framandi þokka - og þó, þegar
talið berst að œvistarfi þeirra þá geisla
þœr og maður skynjar að verkin eru
stœrri á borði en í orði.
Frú Sundaram notaði tækifœrið
meðan á dvöl hennar stóð og hitti ýmsa
íslenska ráðamenn þ.á.m. ráðherra ut-
anríkis- og umhverfismála, stjórnmála-
menn sem hún kynntist í Ríó og fleiri.
Hún heimsótti einnig Þóru Einarsdóttur
sem starfað hefur að mannúðarmálum á
Indlandi eins og sjá mátti í nýlegum
sjónvarpsþætti.
En í hverju felst starf hennar á Ind-
landi?
„Eg starfa aðallega við ýmiss konar
félagslega aðstoð. Indland er gríðarlega
stórt og fjölbreytilegt og þar má finna
allt í bland hvað við annað, fátækt og
ríkidæmi, hamingju og hörmungar. Eg
vinn aðallega með konum í sveitunum
víðsvegar og hef haft tækifæri til að
vinna í flestum landshlutum Indlands
vegna þess að maðurinn minn er í þjón-
ustu ríkisins og við þurftum að færa okk-
ur um set á u.þ.b. tveggja ára fresti. Það
gerði mér kleift að kynnast aðstæðum
vel á hverjum stað. Ég hef unnið mikið
með Lionshreyfíngunni, samtökum St.
John's Ambulance, Rauða krossinum,
Móður Theresu og fleiri staðbundnum
samtökum. Og árið 1986 stofnaði ég eig-
in samtök, Centre for Environmental and
Management Studies, sem hafa aðsetur í
Dehli, Rajasthan og bráðlega í Bombay
og starfa m.a. að margháttuðum um-
hverfísverkefnum á ýmsum svæðum.
Samtökin hafa t.d. nýlega tekið ljögur
þorp, skammt fyrir utan Dehli, „í fóstur“
ef svo má segja.“
í hverju felst það og hvemig kom
það til?
„Þetta starf kom þannig til að ég
vann að rannsókn á landeyðingu, mennt-
un og íjarskiptum á þessu svæði fyrir Al-
þjóða heilbrigðismálastofnunina. Hrein-
lætismálum er mjög ábótavant í þessum
þorpum, allt frárennsli og skólp rann eft-
ir opnu holræsi, í leðjunni milli húsanna,
og mjög margir em smitaðir af malaríu
enda em moskítóflugumar hrein plága
þarna. Skjótra úrlausna var þvi þörf og
ég gat alls ekki sætt mig við að fara og
leggja ekkert af mörkum til að breyta
ástandinu til hins betra, það er ekki nóg
að kanna einungis aðstæður. Brotala-
mirnar eru svo margar þannig að við
ákváðum að taka þessi þorp í fóstur.
Menntunarskortur er mikill því skóla-
kerfið, sem er á ábyrgð ríkisins, virkar
ekki sem skyldi. Sömu sögu er að segja
af heilsugæslunni. Ég sá það einnig mjög
skýrt að þama eru það konumar sem
þjást mest.
Við byrjuðum á að aðstoða þorpsbúa
við að koma holræsum í viðunandi
ástand, komum síðar á fót heilsugæslu-
stöðvum, ijölskylduráðgjöf og marghátt-
aðri fullorðinsfræðslu sem við starfrækj-
um sjálf, en reynum einnig að berjast
fyrir því að rikisvaldið taki á þeim mál-
um sem þeim ber.“
Frú Sundaram er komin af ríkum og
valdamiklum landeigendaættum frá Ma-
dras. Afi hennar tók virkan þátt í sjálf-
stæðisbaráttu Indverja og Nehm. Ma-
hatma Gandhi og Shri Rajagopalachari,
sem tók við landstjóraembætti af Mount-
batten lávarði, vom heimagangar á
heimili þeirra.
„Ég man eftir mér sem smástelpu
sitjandi á hnjám afa míns þegar þeir vom
að ræða um stjómmál. Svo þú sérð að
umræðuna um framtíð Indlands fékk ég
svo að segja beint í æð og fékk því
snemma áhuga á þjóðfélagsmálum og
fylgdist vel með.“
Síðar fékk hún sjálf tækifæri til að
vinna með Kasturba Gandhi, eiginkonu
Mahatma Gandhi, sem var fyrsta konan
til að gegna ráðherraembætti á Indlandi
og var stofnandi fyrstu hjálparsamtak-
anna sem unnu sérstaklega að málefnum
kvenna.
Bamaskólinn, sem Sundaram gekk í,
var rekinn af nunnum og það var hluti
skólastarfsins að fara út og aðstoða hina
fátæku. Seinna, eftir að hún hafði mennt-
að sig og ferðast mikið um Indland, fór
hún að vinna með ýmsum hjálparsam-
tökum, m.a. við neyðarhjálp og aðstoð á
náttúrahamfarasvæðum.
Umhverfisvernd og kvenfrelsi
haldast í hendur
Við snúum okkur aftur að samtökum
hennar og miðstöðvunum, sem berjast
m.a. gegn mengun af völdum iðnaðar, en
vinna einkum að viðhaldi vistræns jafn-
vægis.
„Það er sérstaklega brýnt á svæðum
eins og Assam í norðausturhluta lnd-
lands. Vegna loftslagsins, langvarandi
þurrka og mikils skógarhöggs er jarð-
vegseyðing gífurleg. Það leiðir til þess
að það er ekkert sem bindur vatnið i jarð-
veginum og þess vegna rennur það litla
rigningarvatn sem kemur beint í sjóinn.
Skortur á drykkjarvatni er mikill og það
bitnar mjög á konunum sem þurfa að
sækja það mjög langt að, sem og eldivið
þar sem skógarjaðarinn færist sífellt
íjær. Það er erfitt að ímynda sér hvílíka
erfiðisvinnu þær inna af hendi. Þess utan
eiga þær að sjá um búpenínginn, naut-
gripina, annast börnin og vinna fyrir
daglegu brauði. Aðstæður þeirra era því
hrikalegar og mikilvægt að þær komist
til áhrifa til að geta haft eitthvað að segja
um þróun mála. Þannig að samtökin
beina sjónum sínum að konum og vinna
markvisst að því að bæta stöðu þeirra. Þó
er langt frá því að einungis þær njóti
góðs af starfi okkar en það gengur þó
ekki þrautalaust að sannfæra karlana um
ágæti framfara ef þeir eru ekki sjálfir í
sviðsljósinu.
Ég veit ekki hvemig ástandið er ná-
kvæmlega í öðrum heimshlutum en ég
held það láti nærri að við lifum í karl-
stýrðum heimi og það er ekki réttlátt.
Það sjáum við í sveitum Indlands þar
sem karlarnir eru allsráðandi og standa
gegn því að konur komist til áhrifa.
Konur eru beinlínis aldar upp til að vera
dætur, systur, eiginkonur, tengdadætur
og eru alltaf neðar settar en bræður
þeirra og eiginmenn. Þó að stúlka hafi