Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1965, Blaðsíða 24

80
TlMARIT VPl 1965
Dr. Þorbergur Þorvaldsson
f. 24. 8. 1883, d. 4. 10. 1965
„ÞaÖ gerist stöku sinnum á hverju sviði mannlegrar
viðleitni, að fram koma menn, sem verða miklir. Þeir
vcrða hinir vísu menn, sem við lítum upp til með virð-
ingu og hlýhug. Slikir menn voru Le Chatelier og
Michaelis. Prófessor Þorbergur Þorvaldsson hefir helgað
líf sitt rannsóknum á sementi og steinsteypu. Hann er
betur þekktur en nokkur annar í heiminum fyrir afrek
sín á sviði rannsókna á varanleika steinsteypu, sérstak-
lega í sulfatmenguðu vatni. Persónueiginleiki hans er
þannig, að enginn getur kynnzt honum, án þess að bera
til hans hlýhug1)".
Þetta er hluti af ávarpi, er Dr. R. H. Bogue flutti á
þriðja alþjóðaþingi um sementsefnafræði, sem haldið
var í London 1952. Með þessu ávarpi hefst 900 bls.
skýrsla urn störf þingsins, og ber fyrirsögnina:
Tribute to Professor Thorvaldsson. 1 þessari bók einni
er vitnað I verk hans á 25 stöðum.
Dr. Þorbergur Þorvaldsson var fæddur að Ytri-Hof-
dölum í Blönduhlíð 24. ágúst 1883, sonur Þorvaldar Þor-
valössonar, smiðs og bónda þar, og konu hans, Þuríðar
Þorbergsdóttur. Þau fluttu til Kanada árið 1887 og sett-
ust að í Árnesbyggð í Nýja-lslandi.
Þorbergur var þvi aðeins 4 vetra, er hann fluttist af
landi brott. Hann bar þó alla tíð mjög íslenzkt svip-
mót, var lesinn í íslenzkum fræðum og talaði ágæta ís-
lenzku2).
Þegar Dr. Þorbergur kom síðast til Islands siðsumars
1959 flutti hann erindi í VFl, er hann nefndi „Vísinda-
legar rannsóknir í Saskatchewan". Það er gott fyrir þá
mörgu verkfræðinga, sem þann fund sóttu, og raunar
alla íslenzka verkfræðinga, að geta yljað sér við endur-
minningarnar um þennan mikla hógværa persónuleika,
sem með vísindalegum störfum sínum auðnaðist að láta
svo mikið gott af sér leiða.
Dr. Þorbergur naut mikillar virðingar á æviferli sínum,
og nú þegar hann er allur, er hans minnzt á margvís-
legan hátt, eins og m.a. kemur fram i eftirfarandi grein
Dr. R. P. Leggets, forstjóra byggingadeildar rannsókna-
ráðs Kanada:
,,Dr. Þorbergur Þorvaldsson, heiðursforseti æðra náms
við Saskatchewan háskólann, lézt í Saskatoon hinn 4.
október 1965 á áttugasta og þriðja aldursári. Við lát
hans hefir vísindaheimurinn misst einn af fremstu sem-
entssérfræðingum sínum, — háskóli hans einn af mestu
leiðtogum sínum, sem hafði þjónað honum vel í meira
en fjörutíu ár, — Byggingadeild rannsóknaráðs Kanada
einn af sínum beztu vinum, mann, sem gat talizt vis-
indalegur fóstri deildarinnar, — og ótalinn fjöldi víða
um heim, en þó sérstaklega í Kanada, hefir misst mik-
inn og virtan vin.
Dr. Þorbergur var fæddur á Islandi, en flutti með for-
eldrum sínum til Kanada á unga aldri. Eftir að hafa
lokið háskólaprófi með viðurkenningu í efnafræði 1906
við Manitoba háskólann, hélt hann áfram og tók meist-
\
I
N
ara- og doktorsgráðu við Harvard háskólann. Árið
1914, eftir að hafa stundað nám í Evrópu um tveggja
ára skeið, var hann útnefndur í starfslið Manitoba-
háskólans, þar sem hann, árið 1946, varð hinn fyrsti
forseti æðra náms (Dean of Graduate Studies).
Hann lét opinberlega af störfum árið 1949, en hélt
áfram eigin rannsóknum, án þess að draga af sér. Hið
merka starf hans var í sambandi við skemmdir á
steinsteypu vegna súlfatáhrifa. Hann fann upp og um-
bætti súlfatþolið sement, sem nú er mikið notað um
allan heim. Þetta starf hans var í samræmi við hinn
mikla áhuga hans á sementsefnafræði, en fyrir hana
varð hann heimsþekktur, og hinn langi listi af ritum
hans skarar fram úr á þessu sviði. Höfundur þessarar
greinar (PRL) minnist ánægju sinnar, en mikillar undr-
unar Dr. Þorbergs, þegar þingheimur, á alþjóðaþingi
um sementsefnafræði í Washington D.C. árið 1960, reis
upp sem einn maður til þess að hylla hann, þegar hani'.
ltom fram til þess að fiytja eina af sínum Ijósu, að því
er virtist einföldu, samt efnisþrungnu skýrslum. Hann
var ávallt hinn hæverskasti meðal manna.
Hann fylgdist af lifandi áhuga með þróun Bygginga-
deildar Rannsóknaráðs Kanada (DBR/NRC) frá stofnun.
Sem félagi í Rannsóknaráði samþykkti hann með hlé-
drægni að vera forseti ráðgjafanefndarinnar fyrir bygg-
ingarannsóknir, en í henni sat hann frá 1953 þar til
1963, er hin langa ferð frá Saskatoon varð honum of
erfið til þess að mæta reglulega. En áhuginn dofnaði
ekki, og allir félagar Byggingadeildarinnar, sem heim-
sót.tu Saskatoon, höfðu ánægju af að kynna honum fram-
farirnar. Síðasta tækifærið, sem undirritaður hafði, var
í hádegisboði 4. apríl 1965, þar sem Dr. Þorbergur var
staddur.
Byggingadeild kanadiska rannsóknaráðsins, ásamt
öðrum vinum Þorbergs (aðallega i PFRA) höfðu ákveð-
ið að heiðra hinn merka vin sinn, og viðurkenna opin-
berlega hin miklu störf hans á sviði sementsfræða, með
því að skipuleggja ráðstefnu um hegðun steinsteypu,
með sérstöku tilliti til sulfatskemmda I Kanada. Til
allrar hamingju hafði verkefnið verið rætt við hann
og það fengið hæverska blessun hans. Sum af síðustu
ritum hans, skrifuð i spítalarúmi, munu birtast 1967,
þegar skýrslum hefir verið safnað saman fyrir ráð-
stefnuna, og þær gefnar út i riti, sem verður minning-
arrit til þess að heiðra þennan mikla mann.“
■) R. H. Bogue, Proceedings of the Third International i
Symposium on the Chemistry of Cement, London
1952, bls. XXX.
-) Vestur-íslenzkar æviskrár, 1. bindi, bls. 341—342.
3) R. F. Legget, Building Research News, No. 17, DBR/ ^
NRC, Ottawa, Kanada, jan. 1966.
H. Á.
) j sG/IÆvCcIa.