Neytendablaðið - 01.09.2011, Blaðsíða 13

Jóhannes Gunnarsson
forma›ur Neytendasamtakanna
Neytendasamtökin hafa lengi barist fyrir því að erfðabreytt matvæli
séu merkt sem slík. Slíkar merkingar eru grundvöllur þess að neyt­
endur geti valið á upplýstan hátt hvort sem þeir vilja slíka vöru
eður ei. Um árabil hafa slíkar reglur verið í gildi í öllum öðrum
lönd um á Evrópska efnahagssvæðinu eins og raunar víða annars
staðar.
Alþjóðleg líftæknifyrirtæki hafa ásamt bandarískum stjórnvöldum
lengi barist gegn merkingum af þessum toga og reynt með öllum
ráðum að koma í veg fyrir þær. Þetta hefur m.a. verið gert með
hótunum um málaferli í gegnum Alþjóðaviðskiptastofnunina og
jafnvel með viðskiptaþvingunum. Rökin hafa verið þau að hér
sé sé um tæknilegar viðskiptahindranir að ræða en það hljómar
vægast sagt undarlega að eðlileg upplýsingagjöf til neytenda geti
fallið undir slíka skilgreiningu. Nú hefur Codex Alementarius
(Alþjóða matvælastaðlaráðið), sem er undirstofnun FAO og WHO
og fjallar um merkingar á matvælum, gefið út reglur sem heimilar
aðildarlöndunum að merkja erfðabreytt matvæli. Þessu hafa neyt­
enda samtök um allan heim fagnað.
Eftir langa bið hérlendis gaf sjávarútvegs­ og landbúnaðarráðherra
út reglugerð í lok síðasta árs um merkingar á erfðabreyttum
mat vælum og fóðri og átti hún að taka gildi 1. september síðast­
liðinn. Margir fögnuðu þessum áfanga enda kominn tími til að
íslenskir neytendur sætu við sama borð og neytendur í öðrum
Evrópu löndum.
En Adam var ekki lengi í Paradís. Fjórum dögum áður en reglugerðin
átti að ganga í gildi gaf sjávarútvegs­ og landbúnaðarráðherra út
nýja reglugerð þar sem frestað var til áramóta að reglurnar tækju
gildi gagnvart erfðabreyttum matvælum. Ekki var þó talin ástæða
til að fresta gildistökunni gagnvart erfðabreyttu fóðri. Lögfræðingur
ráðuneytisins var svo sem ekkert að fela það í viðtali við fjölmiðla
að þetta væri gert að ósk innflytjenda matvæla frá Bandaríkjunum.
Enn sannaðist hið fornkveðna, að sérhagsmunir eiga meira undir
sér hjá ráðamönnum en almannahagsmunir. Það hefur jafnframt
komið fram hjá upplýsingafulltrúa ráðuneytisins að búast megi við
einhverjum breytingum á reglugerðinni áður en hún tekur gildi
um áramót. Það er því eðlilegt að ráðuneytið skýri betur hvaða
breytingar það hyggst gera. Á ef til vill að ganga til móts við kröfur
innflytjenda á kostnað eðlilegra upplýsinga til neytenda?
Neytendasamtökin hafa í gegnum árin kallað eftir því að
Evrópureglur um merkingar á erfðabreyttum vörum væru teknar
upp hér á landi enda eru þær að flestu leyti mjög góðar. Einhverra
hluta vegna var ákveðið að taka meira mið af norskum reglum en
þær eru að nokkru frábugðnar þeim evrópsku. Ljóst er að Norðmenn
verða að breyta sínum reglum þegar Evrópulöggjöfin um merkingar
á erfðabreyttum mat verður tekin upp í EES­samninginn. Það sama
mun gilda hér á landi og það veit íslenskt ráðuneytisfólk. Það hefði
því betur gengið alla leið og miðað við Evrópureglur strax í upphafi.
Eða er það svo að mati ráðherra að allt sé svo slæmt sem frá Brussel
kemur að það sé útilokað að taka það upp hér á landi óbreytt?
Neytendasamtökin geta ekki fallist á rök ráðuneytisins um nauðsyn
þess að fresta gildistöku reglugerðarinnar. Nú gildir hún gagnvart
innfluttu fóðri. En hvers vegna var ekki hægt að láta hana gilda
frá 1. september gagnvart matvælum sem neytendum eru boðin
til sölu? Allavega hafa innflytjendur haft nægan tíma til að laga
sig að þessum reglum. Með ákvörðun sinni hefur sjávarútvegs­
og landbúnaðarráðherra enn frestað því að neytendur geti valið
á upplýstan hátt þegar kemur að erfðabreyttum matvælum. Það
er því ástæða til að minna á að Gallup gerði könnun um mitt
ár 2005 og þar kom fram að 91% aðspurðra vildi merkingar á
erfðabreyttar vörur en aðeins 6,4% töldu slíkar merkingar óþarfar.
Vilji almennings fer því ekki á milli mála.
Um frestun á merkingum
á erfðabreyttum matvælum
13 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2011