Litli Bergþór - 01.12.2012, Blaðsíða 20

20 Litli-Bergþór
Hveradala Höyer og kona hans
Hér verður fjallað um hjón, sitt af hvoru þjóðerni,
sem skolaði hér á land í umróti millistríðsáranna.
Þau voru ólík sem dagur og nótt en undu sér samt
vel saman og voru hér til dauðadags, með hléum þó.
Þau höfðu bæði reynt ýmislegt áður en þau settust
að á Íslandi og hér fóru þau heldur ekki troðnar
slóðir.
Sérstakt var að þau virtust sækjast eftir að búa
á hrjóstrugum jaðarsvæðum, þó þau væru engar
mannafælur. Þvert á móti. Þau tóku gjarnan á
móti ferðamönnum og voru vel liðin af þeim sem
höfðu við þau samskipti. Þau komu á sinn hátt að
tveimur starfsgreinum, sem voru að hasla sér völl
þegar þau voru á manndómsárum, ylrækt og svo
farþegaflugi innanlands, þar sem þau voru um-
sjónarmenn á flugvelli. Það gætu því þess vegna
hangið myndir af þeim bæði á Flugminjasafninu
og á tilvonandi Garðyrkjusafni.
„Var hún ekki rússnesk prinsessa?“ Þannig spurði
fullorðinn Akureyringur þegar ég nefndi við hann
hvort að hann myndi eftir Ericu Höyer og þeim
hjónum fyrir norðan. Já, það var ekki laust við að
nokkur ævintýrabragur þætti á þeim og margt höfðu
þau brallað á langri ævi. Það var fyrst að frétta af
Anders C. Höyer hér á landi að hann kom sem vinnu-
maður í Bræðratungu í Biskupstungum í maí 1926.
Þar var hann í fjóra mánuði, en eigandi jarðarinnar
þá var hinn danski ritstjóri Berlinske Tidende, Svend
Paulsen. Höyer kynnti sig hér sem garðyrkjumann og
var það sjálfsagt, en síðar kom á daginn að hann hafði
starfað sem blaðamaður í Danmörku og því ekki
ólíklegt að hann hafi þekkt til Sveins bónda, enda
höfðingjadjarfur og ófeiminn að koma sér í kynni við
mann og annan. Um haustið fór hann ekki heim til
Danmerkur heldur réði sig að Lágafelli í Mosfells-
sveit og var þar til vors. Hann sagði seinna (1953) í
grein í Garðyrkjuritinu, að hann hefði strax heyrt um
„vitlausa“ Danann, sem vildi byggja gróðurhús og
lifa af ylrækt. Því miður ruglar Höyer aðeins saman
gróðurhúsi sem byggt var á Reykjum í Mosfellssveit
1924, að vísu í umsjón Danans Jóhannesar Boeskov,
en í eigu máganna á Reykjum, Bjarna Ásgeirssonar
og Guðmundar skipstjóra, og svo aftur gróðurhúsi
sem Boeskov byggði á nýbýlinu Blómvangi 1926 og
telst fyrsta garðyrkjubýli á Íslandi þar sem eingöngu
var treyst á ylrækt. Höyer og Boeskov urðu vinir og
Höyer hjálpaði honum við byggingu gróðurhússins í
Blómvangi og vildi svo fara sjálfur út í ræktun.
Um sumarið var hann í Reykjavík og þá kom til
hans hingað til lands unnustan Erica, fædd Hartmann,
en hún var fimmtán árum yngri, aðeins 27 ára, en
Höyer 42. Erica var frá Lettlandi, þeim hluta sem
kallast Kúrland, og hafði ratað í ótrúlegustu hörm-
ungar í fyrra stríði og sagði frá því í skáldsöguformi
seinna. Það var bókin Anna Íwanowna, sem kom út í
Danmörku haustið 1939, um þann mund sem seinna
stríðið skall á og fékk góða dóma.
Skáldævisaga Kúrlendings
Bókin er svokölluð „skáldævisaga“ og segir sögu
fjölskyldu Ericu frá því að fyrri heimstyrjöld skell-
ur á, þegar Erica var fjórtan ára, og þangað til þau
snúa heim úr útlegð í Rússlandi og koma að öllu í
rúst í sveitinni sinni í Lettlandi í stríðslok. Rússar
og Þjóðverjar völtuðu til skiptis yfir þetta smáríki
og það stóð varla steinn yfir steini er yfir lauk. Þau
upplifðu stríðsátök, flótta, borgarastríð og rússnesku
byltinguna, svo það var engin furða að henni þætti
friðsamlegt á Íslandi þegar hún rifjaði upp ævi sína á
efri árum.
Texti: Ólafur Stefánsson,
Syðri-Reykjum
Erica og Anders Carl Höyer Johannesson fyrir framan
húsið í Hveradölum. Mynd í eigu Mjólkursamsölunnar
á Selfossi