Ægir - 01.08.2007, Blaðsíða 24

24
Því miður hefur gríðarlega
mikið af sögu íslenskrar
skipa- og bátaútgerðar glatast
með öllu vegna þess einfald-
lega að bátunum hefur verið
fargað – annað hvort kveikt í
þeim á áramótabálum eða
þeim einfaldlega sökkt. Ef til
vill hefur hugsunarleysi fyrst
og fremst ráðið för og fólk
almennt ekki áttað sig á
hvaða verðmæti eru fólgin í
íslenska bátaflotanum.
Sem betur fer hafa nokkrir
bátar frá síðustu öld varðveist,
en því miður alltof fáir. Vissu-
lega er íslenska trébáta, bæði
árabáta og vélbáta, að finna á
nokkrum sjávarminjasöfnum
vítt og breitt um landið, en
sannast sagna alltof fáa. Ekki
þarf að hafa um það mörg
orð að þessi fley lögðu
grunninn að þeim öfluga sjáv-
arútvegi sem við Íslendingar
rekum í dag.
Einn af þeim mönnum sem
lengi hafa haft brennandi
áhuga á að varðveita íslenska
fiskibáta og sýna þeim verð-
ugan sóma er Jón Páll Hall-
dórsson á Ísafirði. Hann ritaði
nýverið athyglisverða grein í
Morgunblaðið þar sem hann
hvatti stjórnmálamenn til þess
að einhenda sér í það á Al-
þingi að stofna til sérstaks
skipafriðunarsjóðs, í líkingu
við húsafriðunarsjóðs, og
veita honum fjármuni til þess
að ráðast í endurbætur fjöl-
margra fiskibáta sem eru að
grotna niður víða um land.
Verkþekking sem er að
glatast
„Bátar voru með töluvert mis-
munandi lag eftir byggðarlög-
um. Sem dæmi voru allt öðru-
vísi bátar smíðaðir á Ísafirði
en í Bolungarvík. Sem betur
fer hefur Breiðafjarðarlaginu
svokallaða verið bjargað.
Fyrsti plankabyggði báturinn,
Emma VE 219, var smíðaður
hér á Ísafirði árið 1919 en
endaði daga sína í Hafnarfirði
6. janúar 1968. Það tímabil
sem um ræðir er frá ca. 1920
og þangað til farið var að
smíða stálbátana um 1980. Á
þessum tíma smíðuðum við
Íslendingarar okkar báta sjálf-
ir og formuðum það lag sem
var þekkt á bátunum. Í sam-
anburði við sænsku bátana,
sem fluttir voru til landsins
eftir stríð og kallaðir blöðr-
urnar, var lag íslensku
bátanna allt öðruvísi. Þeir
sænsku voru miklu breiðari
og ekki eins gangmiklir og ís-
lensku bátarnir,“ segir Jón
Páll í samtali við Ægi.
Jón Páll nefnir að sú þekk-
ing að smíða báta sé einfald-
lega að glatast hér á landi,
sem sé afar miður. „Hins veg-
ar eru ennþá á lífi menn sem
gætu miðlað þekkingu sinni
til handlaginna manna og
þannig varðveitt þessa verk-
þekkingu. Hún má einfald-
lega ekki hverfa með þeim
mönnum sem nú eru komnir
á efri ár. Núna er María Júlía,
fyrsta björgunarskúta Vest-
fjarða, komin hingað, en því
miður er engir peningar til til
þess að ráðast í viðgerð og
endurbætur,“ segir Jón Páll.
Bátafriðunarsjóður eins og
Húsafriðunarsjóður
Jón Páll segir að vissulega
hafi menn víða gert vel í
þessum efnum og nefnir hann
sem dæmi hvalaskoðunar-
S J Ó M I N J A R
Átaks er þörf í varð-
veislu íslenskra báta
- segir Jón Páll Halldórsson á Ísafirði og leggur til að stofnaður verði bátafriðunarsjóður
Frá upphafi hefur það verið meðvituð stefna hvalaskoðunarfyrirtækisins Norður-Siglingar á Húsavík að bjarga og endurgera íslenska eikarbáta. Þessi bátur, Bjössi Sör, er
einn báta Norður-Siglingar.
Í mörgum sjóminjasöfnum víða um
land er að finna nokkra báta sem vitna
um liðna tíð. Þessi mynd var tekin í
Sjóminjasafni Safnahússins á Húsavík.