Peningamál - 04.11.2015, Blaðsíða 56

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
4
56
Rammagrein 4
Forsendur um
þróun launa í spám
Seðlabankans
Við gerð þjóðhagsspáa Seðlabankans eru notaðar tölur úr fram-
leiðsluuppgjöri þjóðhagsreikninga Hagstofu Íslands fyrir laun og
launatengd gjöld. Þar sem þessar tölur birtast með nokkurri töf er
einnig byggt á mati sérfræðinga bankans á nýlegri þróun launa þar
sem notast er við margvíslega mælikvarða á innlendri launaþróun,
m.a. launavísitölu Hagstofunnar. Mat sérfræðinga bankans á launa-
þróun á spátímanum byggist síðan á áætlunum um kostnað vegna
kjarasamninga á öllum vinnumarkaðnum og forsendum um almennt
launaskrið. Reynslan hefur sýnt að það eru einkum tveir þættir sem
valda skekkjum í áætlunum bankans á sögulegri launaþróun: annars
vegar endurskoðun á þjóðhagsreikningum Hagstofunnar sem hafa
verið endurskoðaðir bæði til lækkunar og hækkunar og því leitt til
bæði of- og vanmats á launaþróun og hins vegar hefur launaskrið
verið vanmetið.
Tölur þjóðhagsreikninga
Við mat á heildarlaunakostnaði byggir bankinn á gögnum Hag-
stofunnar um þróun launakostnaðar í framleiðsluuppgjöri þjóðhags-
reikninga. Þar sem þessar tölur endurspegla heildarlaunakostnað að
meðtöldum launatengdum gjöldum eru laun án launatengdra gjalda
fundin með því að leiðrétta tölur Hagstofunnar með áætlun sem
bankinn gerir um þróun launatengdra gjalda (fyrst og fremst þróun
lífeyrissjóðsframlags atvinnurekenda og tryggingargjalds). Til að fá
laun sem verð á vinnueiningu eru þau síðan umreiknuð yfir í árs-
verk með gögnum um fjölda starfandi og meðalvinnutíma úr vinnu-
markaðskönnun Hagstofunnar. Þar sem framleiðsluuppgjör Hag-
stofunnar er einungis til á ársgrundvelli er launaröðinni síðan skipt
upp á ársfjórðunga með tölfræðiaðferðum sem tryggja að ársþróun
launa stemmi við ársgögn Hagstofunnar en að þróunin innan ársins
verði sem næst breytingum á launavísitölunni.1
Seðlabankinn notar launagögn úr framleiðsluuppgjöri Hag-
stofunnar fremur en að nota launavísitölu Hagstofunnar beint við
mat á innlendri launaþróun. Ástæðan er sú að launavísitalan sýnir
einungis breytingar á reglulegum launum (grunndagvinnulaunum,
vaktaálagi, álagsgreiðslum, kostnaðargreiðslum og afkastatengdum
bónusgreiðslum sem gerðar eru upp á hverju útborgunartímabili)
þeirra einstaklinga sem eru í sama starfi, hjá sama fyrirtæki og í sömu
atvinnugrein en tekur ekki tillit til mikilvægra þátta sem hafa einn-
ig áhrif á launakostnað fyrirtækja (eins og yfirvinnugreiðslur, upp-
mælingar, ákvæðisgreiðslur og ýmsar aðrar greiðslur sem ekki eru
gerðar upp á hverju útborgunartímabili) auk breytinga í samsetningu
vinnuaflsins. Eins og sjá má á mynd 1 getur munað nokkru á milli
þessara mælikvarða á innlendri launaþróun, enda eru þeir að mæla
ólíka hluti.
Einn galli við að byggja á framleiðsluuppgjöri þjóðhagsreikn-
inga er að sögulegar tölur þjóðhagsreikninga geta breyst í hvert
skipti sem ný endurskoðun liggur fyrir enda aðeins bráðabirgðatölur
í byrjun, og liggja þessar tölur jafnan ekki fyrir í endanlegri mynd
fyrr en eftir nokkur ár. Hagstofan birtir nýjar tölur um laun og launa-
tengd gjöld í mars á hverju ári, við birtingu fyrstu talna fyrir liðið ár.
Í fyrra voru þær hins vegar uppfærðar í september þegar nokkuð
umfangsmikil staðlabreyting þjóðhagsreikninga tók gildi og einnig í
ár vegna nýrra gagna. Nýjasta endurskoðun Hagstofunnar sýnir að
laun og launatengd gjöld voru 1,6% hærri í fyrra en áður birtar tölur
sýndu (mynd 2).
Endurskoðun sögulegra talna er ýmist til hækkunar eða lækk-
unar og sýnir enga augljósa kerfisbundna hegðun. Sem dæmi má
1. Útkoman er launaröð sem ætíð má finna í gagnagrunni þjóðhagslíkans Seðlabankans
sem birtur er með Peningamálum hverju sinni.
Mynd 1
Mismunandi mælikvarðar á þróun launa
Laun á ársverk
Laun og launatengd gjöld
Launavísitala
Breyting frá fyrra ári (%)
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
20142013201220112010200920082007
Mynd 2
Laun á ársverk
September 2015
Mars 2015
Bil sem tölur Hagstofu Íslands hafa legið á
Breyting frá fyrra ári (%)
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
-2
0
2
4
6
8
2014201320122011201020092008
10