Skólavarðan - 01.06.2009, Blaðsíða 5

5
GESTASKRIF: SILjA BÁRA ÓMARSdÓTTIR
SKÓLAVARÐAN 4.TBL. 9. ÁRG. 2009
Ég hef lengi velt því fyrir mér hvert hlutverk
kennara sé. Er það að koma staðreyndum
inn í kollinn á nemendum? Að kenna þeim
að tjá sig? Að kenna gagnrýna hugsun?
Sem háskólakennari tel ég að allt þetta
skipti máli, og þótt nokkur áhersla sé
lögð á staðreyndir í mínu fagi þá reyni ég
að sannfæra nemendur mína um að stað-
reyndirnar séu eingöngu forsenda þess að
þeir geti tjáð sig um skoðanir sínar sem
þeir eiga að móta á grundvelli gagnrýninnar
hugsunar. Til þess að geta sett fram skoðun,
hins vegar, þurfa þeir að ráða yfir vissum
tækjum. Það mikilvægasta að mínu mati er
að geta sett skoðun sína skýrt fram í ræðu
og riti.
Þegar ég var sex ára skilst mér að ég hafi
ætlað að verða kennari. Ári seinna datt
mér ekki annað í hug en að verða geimfari.
Það rjátlaðist af mér á öðru ári. Árið 1979
var ár barnsins hjá Sameinuðu þjóðunum
og Æskan birti bréf frá börnum um allan
heim sem lýstu aðstæðum þeirra. Ég var
átta ára og allt í einu áttaði ég mig á því
að ég vildi læra alþjóðasamskipti. Ég vissi
reyndar ekki hvað námið hét og hefði ekki
getað útskýrt hvað fólst í því. Það var heldur
ekkert í skólakerfinu sem aðstoðaði mig við
að komast að því hvað það væri. Þegar ég
var komin í menntaskóla hafði ég komist að
þeirri niðurstöðu að ég hlyti að þurfa að læra
lögfræði og svo þjóðarétt. Sem betur fer var
það ekki rétt, en ég þurfti að fara af landi
brott til að komast að því að til væri sérstök
fræðigrein sem hét alþjóðasamskipti. Ég
velti því enn fyrir mér hvernig fólk velur sér
nám og kemst að því hvað það vill gera því
það var ekkert í skólaumhverfinu sem gerði
mér kleift að þroska þennan áhuga minn eða
undirbúa mig markvisst fyrir háskólanám á
þessu sviði. Ég notaði því aldrei tækifærið til
að tengja verkefni sem ég vann í menntaskóla
við áhugasvið mitt, enda voru verkefni oftast
mjög afmörkuð og lítill sveigjanleiki í boði
hvað efnistök varðaði.
Þegar ég fann mína hillu í lífinu fór ég í
lítinn háskóla í norðvesturhluta Banda-
ríkjanna. Eitt af því sem ég skoðaði sérstak-
lega við val á námi var fjöldi nemenda á
hvern kennara við skólann, en þarna voru um
tíu nemendur á hvern kennara. Mikil áhersla
var lögð á þátttöku í tímum. Kennarar hvöttu
nemendur til að tjá sig, leiðréttu rangfærslur
kurteislega og með virðingu fyrir skoðunum.
Það var einkum þrennt sem vakti athygli
mína þarna, hversu fámennir tímar voru í
samanburði við lögfræðina sem var eina
háskólanámið sem ég hafði reynslu af að
heiman, hversu mikið frelsi við höfðum
til að velja okkur viðfangsefni innan hvers
námskeiðs fyrir sig og hversu auðveldlega
bandarísk skólasystkin mín settu fram
skoðanir sínar, sama hversu kjánalegar
manni fannst þær stundum. Nokkur fjöldi
erlendra nemenda var í hverjum áfanga og
það var augljóst hversu mikill munur var
á okkur og þeim bandarísku hvað þetta
varðaði. Eftir nokkra umhugsun og þegar ég
fór að ræða þetta við samnemendur mína
komst ég að því að þau bandarísku voru alin
upp við að „sýna og segja frá“ (show and tell)
tjáningarkennslu í skólum. Í staðinn fyrir
að sitja þögul í tíma og gleypa í sig fróðleik
þurftu þau allt frá sex ára aldri að koma
með einhvern hlut að heiman og standa upp
fyrir framan bekkinn til að segja frá honum.
Hlutirnir gátu auðvitað verið misáhugaverðir
en þjálfunin skilaði sér greinilega.
Að segja sína skoðun
Samanburðurinn á þessari upplifun – að
komast stundum ekki að í tíma af því allir
þurftu að tjá sig – og því þegar ég fór sjálf
að kenna fannst mér ótrúlegur. Ég hef
varpað fram spurningum til nemenda og
tekið tímann á því hvað ég get þagað lengi
meðan ég bíð eftir svari – og það í tímum
með meistaranemum sem eru gjarnan um
og yfir þrítugt – og hef þurft að bíða í allt
að þrjár mínútur. BA-nemarnir mínir hafa
ekki taugar í að bíða svo lengi. Þetta held
ég að endurspegli tvennt, annars vegar að
bekkir eru of stórir og nemendur eiga því
ekki að venjast að geta talað saman. Um leið
er hlutfall nemenda á kennara allt of hátt.
Hins vegar að nemendur skortir þjálfun í
að tjá sig. Ég hef meira að segja heyrt það
frá nemendum að þau hafi engan áhuga á
að vera með umræður í tímum því þau séu
komin í nám til að hlusta á sérfræðingana
sem kenna þeim. Þetta finnst mér meingölluð
afstaða til náms því að mínu mati felst að
minnsta kosti jafn mikill lærdómur í því að
tjá sig um viðfangsefnið og í að hlusta á og
lesa það.
Ég heyrði fólk oft segja um mig og við
mig þegar ég var á táningsaldri að ég yrði
örugglega kennari. Mig hryllti sannast sagna
við tilhugsuninni á þeim tíma. Sá alltaf fyrir
mér að það væri ekkert nema puð að reyna
að troða óáhugaverðum staðreyndum inn í
kollinn á krökkum. Það skrýtna er að um leið
og ég hafði lokið námi varð ég að kennara
og um leið og ég byrjaði að kenna var ég
Lj
ós
m
yn
d
ar
i:
B
ár
a
K
ri
st
in
sd
ót
ti
r
Að finna sér farveg
Árið 1979 var ár barnsins hjá Sameinuðu þjóðunum og
Æskan birti bréf frá börnum um allan heim sem lýstu
aðstæðum þeirra. Ég var átta ára og allt í einu áttaði ég
mig á því að ég vildi læra alþjóðasamskipti.
Í staðinn fyrir að sitja þögul í tíma og gleypa í sig fróðleik
þurftu þau allt frá sex ára aldri að koma með einhvern
hlut að heiman og standa upp fyrir framan bekkinn
til að segja frá honum. Hlutirnir gátu auðvitað verið
misáhugaverðir en þjálfunin skilaði sér greinilega.
Silja Bára Ómarsdóttir