Skólavarðan - 01.03.2001, Blaðsíða 6

Nú er æ meira rætt um mikilvægi þess að
ala upp einstaklinga sem eru sveigjanlegir
og tilbúnir að takast á við þær hröðu breyt-
ingar sem eiga sér stað í þjóðfélaginu. Rætt
er um gildi þess að þroska ímyndunarafl,
efla sjálfsmyndina og auka hæfni einstak-
lingsins í samskiptum við aðra. Í aðal-
námskrá er vísað til ögrandi verkefna sem
efla frumkvæði, sjálfstæð vinnubrögð,
greiningarhæfni, samstarfshæfni og hæfi-
leika til tjáskipta, bæði í mæltu og rituðu
máli. Að mati höfundar eru aðferðir leik-
rænnar tjáningar og leiklistar leiðir sem
stuðla að eflingu þessara þátta í þroskaferl-
inu.
Leiklist/leikræn tjáning getur tengst
skólastarfi á mismunandi vegu. Í fyrsta lagi
sem sjálfstæð námsgrein, leikmennt þar
sem sérmenntaðir kennarar sjá um kennsl-
una, einnig í tengslum við listasmiðjur af
ýmsu tagi. Í öðru lagi er leikræn tjáning
kennd í tengslum við aðrar listgreinar en
líka á eigin forsendum. Sérmenntaðir kenn-
arar kenna undirstöðuatriðin en starfa að
öðru leyti með öðrum listgreinakennurum
og bekkjarkennurum. Í þriðja lagi, eins og
aðalnámskrá 1999 gerir ráð fyrir, sem að-
ferð eða leið við kennslu annarra þátta og
almennir kennarar annast kennsluna. Leik-
ræn tjáning á að vera þverfagleg grein í ís-
lensku grunnskólastarfi nú á dögum. Mikil-
vægt er að gera sér grein fyrir að í leikrænni
tjáningu og leiklist fær hver einstaklingur
að njóta sín á eigin forsendum sem styrkir
hann bæði gagnvart sjálfum sér og öðrum.
Leikræn tjáning opnar alls konar möguleika
á samskiptamynstri og samfélagsmenntun
þar sem barnið getur notið sín og heppnast
það sem það er að fást við. Lykillinn að
leikrænni tjáningu er að nemendur eru sett-
ir í spor annarra um stundarsakir, þeir taka
að sér hlutverk og gangast undir þær skuld-
bindingar sem hlutverkið krefst af þeim.
Nám eða skilningur á sér stað vegna þeirrar
kröfu sem þessar aðstæður gera til þátttak-
enda.
Engin skýr mörk eru á milli leiklistar og
leikrænnar tjáningar, í leiklist er stefnt
markvisst að sýningu fyrir áhorfendur en í
leikrænni tjáningu er reynsla þátttakenda
meginmarkmiðið. Engu að síður er byggt á
sömu grunnhugmynd, að setja sig í spor
annarra.
Í daglegu skólastarfi
Þegar aðferðir leikrænnar tjáningar eru
notaðar í kennslu er grunnhugmyndin sú
að byggja á vissu námsefni en láta ímynd-
unarafl og sköpunarhæfni nemenda njóta
sín. Kennari notar leikrænar leiðir til að ná
settum markmiðum og koma til móts við
sem flest greindarsvið. Leikræn tjáning er
þannig hluti af almennri kennslu án þess að
sýning sé lokatakmark. Kennarar geta líka
notað það námsefni sem nemendur eru að
fjalla um og útbúið einhvers konar dagskrá
eða sýningu, sem er þá skil á þemavinnu,
þar sem samþættar eru til dæmis samfélags-
fræði, íslenska og leikræn tjáning.
Kennari sem notar aðferðir leikrænnar
tjáningar við kennslu verður að tileinka sér
vissa tækni, að flestu leyti er hún sú sama
og hann notar daglega en hann þarf átta sig
á mikilvægi líkamstjáningar, raddbeitingar
og spurningatækni.
Staðan nú og framtíðarsýn
Ný námsgrein, falleg orð en ekkert
námsefni og engar leiðbeiningar enn í und-
irbúningi. Námsgagnastofnun hefur ekki
peninga. Fyrst og fremst þarf að gefa út
leiðbeiningar fyrir kennara. Best væri að
gefa út hefti sem væri skrifað fyrir bekkjar-
kennara og annað sem væri meira fyrir þá
sem vilja setja upp sýningar, jafnvel mætti
gera það þannig úr garði að það gæti nýst
ungu fólki sem ætlar að setja upp eigin leik-
sýningar.
Í KHÍ fá allir nemar í staðbundnu námi í
grunnskólaskor tveggja tíma kynningu á
leikrænni tjáningu í skólastarfi og síðar er
boðið upp á nokkur valnámskeið. Breyting-
ar eiga sér nú stað á skipulagi kennara-
námsins og óséð er hversu mikið rúm
kennslufræði leiklistar fær, að mati höfund-
ar væri best að tengja hana á einhvern hátt
sem flestum greinum.
Framhaldsnám í þessum fræðum væri
verðugt samstarfsverkefni KHÍ og listahá-
skóla og gæti að hluta til verið fjarnám.
Kennarar fengju kennslu í kennslufræðum
Leikræn t ján ing
8
,,Að vera eða vera ekki.” Hin fleygu
orð Shakespeares eiga við þegar fjall-
að er um leiklist eða leikræna tján-
ingu í skólastarfi. Reynslan hefur
sýnt að margir minnast þess helst úr
skólagöngunni þegar þeir komu fram
fyrir félaga sína í hlutverki og fengu
að ,,leika eða vera einhver annar en
þeir sjálfir”.
Margir minnast þess
helst úr skólagöngunni
þegar þeir komu fram
fyrir félaga sína í hlut-
verki og fengu að ,,leika
eða vera einhver annar
en þeir sjálfir“.
Anna Jeppesen: „Leikræn tjáning á að vera
þverfagleg grein í íslensku grunnskólastarfi
nú á dögum.”
Leiklist í
grunnskóla