Rödd samtakanna - 15.12.1939, Blaðsíða 1

r
ROOO SflMTBKJUMB
1. TÖLUBLAJÐ
FÖSTUDAGUR 15. DES. 1939.
1. ARGANGur
a
Forsœtísráðherra vekur upp gamlan draug.
1925.
1932.
1939.
Hermann Jónasson forsætisráð-
herra ber fram frumvarp á Al-
þingi, til breytinga á lögum um
lögreglumenn frá 19. júní 1933.
Samkvæmt þessu frumvarpi fær
dómsmálaráðherra algert einræð-
isvald yfir allri lögreglu.
1 fyrsta lagi getur hann einn á-
kveðið ótakmarkaða fjölgun
varalögreglumanna.
I öðru lagi, ræður hann einn laun-
um þeirra.
1 þriðja lagi, getur hann einn sent
bæjarlögreglu Reykjavíkur
hvert á land sem er, gegn vilja
lögreglustjóra og bæjarstjórnar.
í fjórða lagi, ræður hann einn
hver stjórnar liðinu.
I fimmta lagi, ræður hann einn
hvaða vopn lögreglan notar.
1 sjötta lagi ræður dómsmálaráð-
herrann einn greiðslum úr rík-
issjóði, vegna þessa einræðis
síns yfir ótakmarkaðri ríkislög-
reglu og vopnum til hennar.
Þar sem það er vitað, að Her-
mann Jónasson forsætisráðherra
er einnig dómsmálaráðherra, þá
halda sumir að hann vilji tryggja
völd sín í landinu með hernaðar-
legu einræði, þótt meirihluti þjóð-
arinnar vildi láta hann víkja úr
æðsta sæti.
Það eitt er víst, að misbeiting
rUks valds, er þetta frumvarp ger
ráð fyrir, getur orðið hættu-
lýðræðinu í landinu.
ilefni það sem Hermann Jón-
>n mun nota fyrir nauðsyn rík
iögreglu mun vera hin margum-
talaða Hafnarfjarðardeila, er or-
sakaðist af klofning Verkamanna-
félagsins „Hlíf”, sem hefur verið
eina stéttarfélag verkamanna þar
í bæ um aldarfjórðung. Átökin
sem urðu í Hafnarfirði voru um
það,- hvort „Hlíf” skyldi halda
rétti sínum til ákvörðunar um
kaup og kjör allra verkamanna í
bænum. Félagsdómur úrskurðaði í
þessari deilu réttindin til handa
Hlíf. Þessi Hafnarfjarðardeila er
því engin frambærileg ástæða til
myndunar ríkislögreglu, með öll-
urr þeim óumflýjanlega kostn tði
sem af henni mundi leiða.
Það skal viðurkennt, að betra
hefði verið að þessi deila hefði
aldrei átt sér stað, og er það sldl-
yrðislaus skylda allra sannra
verkamanna og allra forustu-
manna verklýðssamtakanna að
fyrirbyggja það með heiðarlegu
samkomulagi, án tillits til póli-
tískra skoðana, en með tilliti til
liagsmuna allra meðlima stéttar-
félaganna, að slíkar deilur sundri
hagsmunasamtökum alþýðunnar.
Fyrir um 15 árum flutti Jón
heitinn Magnússon frumvarp um
ríkislögreglu. Ástæðan var sú að
'ögreglan í Reykjavík var send eft
ir ákvörðun Jóns heitins til þess
að vernda verkfallsbrjóta í vinnu-
deilu, er Dagsbrún átti í vegna
hækkunar á kaupi. Lögreglan beið
algeran ósigur, sem vonlegt var
þar <?em þúsundir verkamanna og
annarra bæjarbúa fordæmdu af-
skipti lögreglunnar af kaupgjalds-
málum verkamanna.
Öll verkalýðsfélög landsins risu
gegn ríltislögreglufrumvarpinu
svo og f jöldi annarra frjálslyndra
borgara fordæmdu ofbeldisleg af
skipti ríkisvaldsins af deilum laun
þega og atvinnurekenda, enda
varð ríkislögreglufrumvarp þetta
aldrei að lögum.
Ályktnn
Samþykkt á stoínþíngi Landssambands ís-
lenzkra stéttarfélaga í nóvember siðastlídnumí
Stofnþing Landssambands íslenzkra stéttarfélaga samþykkir
eftirfarandi ályktun:
Þingið lítur svo á, að það sé lífsskilyrði fyrir hmar vmnandi
stéttir Islands að sameinast í ElNU landssambandi stettarfelaga
seir sé óháð öllum stjórnmálaflokkum, og vill þmgið skora a þau
stéttarfélög, sem enn eru ekki orðin meðlimir Landssambands is-
lenzkra stéttarfélaga, að gerast það hið allra fyrsta. Þmgið sam-
þykkir að fela sambandsstjórn að vinna sleitulaust að þvi, að ta
félög til þess að gerast meðlimir sambandsins.
Ennfremur lítur þingið svo á, að það hafi verið rétt hja Varn-
arbandalaginu, að leita samvinnu við stjórn Alþýðusambands Is-
lands, um það, að sameina stéttarfélögin í emu ohaðu stettarfelaga-
sambandi, enda álítur þingið, að sambandsstjórn megi ekki lata
neitt tækifæri ónotað, sem gæti orðið til þess, að samvmna mætt.
takast við önnur verkalýðssamtök um baráttu fynr þv. að endur-
heimta samningsfrelsi verkalýðsfélaganna og um ofluga barattu
fyrir bættum kjörum og að sameining mætt. takast v.ð Alþyðu-
samband íslands eða önnur sambönd stettarfelaga, þo aðemsa
beim lýðfrjálsa grundvelli, sem Landssamband islenzkra stettarfe-
laga byggir tilveru sína á, þannig að allir meðlimir hafi sama rett
og sömu skyldur innan samtakauna”.
Kaupgjaldsmálin.
Aðeins einu sinni í sögu Islands
hefur ríkislögregla verið sett á
fót, en það gerði Ólafur Thors
meðan hann sat á ráðherrastól í
forföllum Magnúsar heitins Guð-
mundssonar. Ríkislögregla þessi
kostaði ríkissjóð um y2 milljón
króna.
Tilefni til þessara örþrifaráða
Ölafs Thors voru atburðfr er gerð
ust hér í bænum 9. nóv. 1932. Að-
dragandi var sá að bæjarstjórn
hafði við fyrri umræðu ákveðið
launalækkun verkamanna í at-
vinnubótavinnu úr kr. 1.51 um
tirnann í kr. 1.00, eða um rúmlega
% án minnstu umræðna við stétt-
arfélag verkamanna, „Dagsbrún”
9. nóvember fór fram síðari um-
ræða í bæjarstjóminni og var vit-
að fyrirfram að þessi gífurlega
launalækkun ætti að samþykkjast
þar, og koma í framkvæmd dag-
inn eftir. Sem mótmæli gegn
þeirri frelsisskerðingu og árás á
lífsmöguleika fátækustu heimil-
anna í bænum, lögðu allir verka-
mennirnir í atvinnubótavinnunni
niður vinnu, og fjölmenntu á bæj-
arstjómarfundinn. Mikil mann-
þröng var við dyrnar á meðan
ræðuhöld fóru fram og krafðist
fjöldinn inngöngu, og þrýsti hann
þeim fremstu inn. Greip þá lög-
reglan til barefla og urðu æsingar
miklar meðal áheyrenda er Sig.
Ölafsson starfsmaður Sjómanna-
félags Reykjavíkur kom alblóð-
ugur á höfði í dyr fundarsalarins
en það var á meðan Jakob Möller
talaði fyrir láunalækkuninni. Varð
þá hlé, og síðan slitið fundi. Þau
tíðindi er síðan gerðust ber að J
skrifa á reikning lögreglustjórans
er skipaði að ryðja salinn eftir að
nær allir bæjarfulltrúarnir voru
farnir, og voru það blóðugar að-
farir er lögreglan barði alsaklausa
verkamenn með kylfum sínum.
Þegar hún síðar kom fylktu liði
með kylfur á lofti með lögreglu-
stjóra út á götu, varð hinn marg-
umtalaði bardagi milli verka-
manna og lögregluliðsins, sem þús
undir áhorfenda saka lögregluna
um að hafa hafið að ástæðulausu.
Alþýðuflokkurinn og Framsókn
arflokkurinn unnu glæsilegan
kosningasigur 1933 með afnám
ríkislögreglu Ölafs Thors sem höf
uðkjörorði og voru höfuðrökin:
Réttlát ríkisstjórn þarfnast ekki
ríkislögreglu, og fé því er til henn
ar er varið, tryggir betur friðinn
í landinu, ef því er varið til at-
vinnuaukningar fyrir sveitandi
menn.
Reykvískir verkamenn, iðnaðar
menn og öll alþýða! Sýnið að þið
standið saman gegn stofnun ríkis-
Jögreglu, sem notuð yrði til þess
að berja niður með valdi kröfur
hinna fátæku, um atvinnu og
brauð!
Verkalýðurinn mun vernda lýð-
ræðið.
Guðm. Ó. Guðmundsson.
Senn er Alþingi á enda og ekki
sést enn að það ætli að rétta hlut
verkalýðsins í kaupgjalds-
málunum, og afnema þau
ranglátu ákvæði, sem þjóð-
stjórnarflokkarnir þrír settu
með gengislögunum. Þá var ekki
einungis gengið lækkað á íslenzkri
krónu um 22%, heldur tekinn af
verklýðssamtökum landsins réttur
þeirra til að ákveða kaup meðlima
sinna og semja við atvinnurekend-
ur um það, réttur sem félögin
byggjast á og hafa haft frá því
þau voru stofnuð, undirstaða allr-
ar verklýðsstarfsemi. Verkafólkið
var sett „utan garðs” í þjóðfélag-
inu, ekki einungis i raun og veru
heldur líka að lögum. I stað þess
var ákveðið að kaup verkamanna
og sjómanna — þó ekki iðnlærðra
— skyldi ’ ^kka eftir dýrtíð
löngu eftir á, og aðeins um hluta
þess sem dýrtíðin hækkaði, um
helming til tvo þriðjuhluta dýrtíð-
araukningarinnar. Kaupgjaldið
var þannig raunverulega lækkað
með lögum, eftir því sem dýrtíðin
hækkaði, kaupgeta verkalýðsins
minnkaði án þess að nokkuð kæmi
í staðinn. Þessari löggjöf hafa svo
fylgt önnur frumvörp og lög til
að skerða rétt verkalýðsins á öðr-
um sviðum, allt með það fyrir aug
um, að vsrkafólkið gæti ?kki sam-
einast í samtökum sínum, um hags
munamál stéttar sinnar. Timinn
er kominn til þess að verkalýður-
inn vakiii. án tillits tii póliíísks
ágreinings og standi saman um
rétt samtaka siiuia og kröfur um
jafnrétti í þjóðfélaginu, á móts iið
aðrar stéttir, um að krefjast
fuiira launa fyrir vinnu sína, en
ekki nokkurs hluta.
Á Alþingi höfum við þrír þing-
menn borið fram frumvarp og
breytingartillögur við gengislögm
í þá átt, að endurheimta rétt verk-
lýðssamtakanna og meðlima þeirra
Aðal innhald þessara breytinga er
að bannið gegn samningafrelsi
verklýðsfélaganna verði atiumið
þegar í stað, að í þeim tilf.llum
sem ekki er sagt upp samnng-um
eða á annan hátt ákveðið uu nýtt
kaupgjald, skuli kaupgjaldsaxtar
verkafólks og iðnlærðra mama og
starfsfólks hækka að fullu eftir
dýrtíðaraukningu, og komi hekk-
unin til framkvæmda mámðar-
lega, með öðrum orðum lágmæks-
kauphækkun fari þá að fullu eyti
eftir dýrtíðinni, svo að kaupjeta
verkalýðs og starfsfólks haldis: ó-
breytt, að bætur samkvæmt al-
þýðutryggingalögum og barnsmeð
lög hækki að fullu eftir dýrtíðinni,
Þetta eru þær lágmarkskröfur
sem verklýðssamtökin verða að
gera, að félagsréttindi hinna
frjálsu verklýðssamtaka verði að
fullu viðurkennd, og að tryggt sé
ef samtökin ganga ekki til samn-
inga eða í vinnudeilur, að kaup^
gjaldið hækki að fullu cftir dýr-
tíðinni. Síðustu mánuði ársins hef-
ur borið flóð verðhækkunar, vegna
gengisfalls og dýrtíðar yfir land-
Framhald á 4. síðu.

verður haldínn sunnudagínn 17. desember kl. 1
efiír hádegí í ,
Nýja Bíó
FUNDAREFNI:
Verkalýðsmálín á Alþíngí
Aívínnuleysíð í bænum
Raeðumenn: SigurSur Guðnason.
Guðjón Benediklsson.
héðinn Yaldimarsson.
ESvarS SigurSsson.
Laufey Valdimarsdóttir.
Þorsteinn Pétórsson.
Alþýðufólk! Fíölmenníð.
landssamband isL sféffarfélaga
Fullfrúaráðíð f Reykjavik