Tíminn - 09.09.1941, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRirSTOTUR :
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
Síml 2323.
Símar 3948 og 3720.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
25. ár.
Reykjavílc, þriðjudagmn 9. sept. 1941
90. bla«
Heyiu ycrða mikil
og góð í liausl
Kartöfluuppskeran verður með mesta móti
Fuudur sjávarúf-
vegsmanna um
físksölusamniug -
inn
Æsmgatilraunir kom-
únista og nazista
misheppnast
í gær var haldinn hér í bæn-
um fundur sjómanna og smáút-
vegsmanna til að ræða fisk-
sölusamninginn. pafa nazistar
og kommúnistar reynt að vekja
óánægju hjá þessum aðilum út
af samningnum. Var' boðað til
svipaðs fundar fyrir nokkrum
vikum, en í það sinn reyndist
ókleift að stofna til æsinga. Nú
hafa orðið þau mistök hjá
Bretum, að undanfarið hafa
þeir ekki haft hér fisktökuskip
og hugðu nazistar og kommún-
istar því gott til glóðarinnar á
fundinum í gær.
Fundurinn var dável sóttur.
Af hálfu þeirra, sem deildu á
samninginn, létu þeir Jósef
Thorlacius íasteignasali og
Finnbogi Guðmundsson í Gerð-
um mest til sín taka. Þegar leið
á fundinn og þessir menn voru
kveðnir í kútinn, kom Jóhann
Þ. Jósefsson alþm. til sögunnar
og reyndi að rétta hlut þeirra.
Fór hann þó langtum vægar í
sakirnar.
Ólafur Thors atvinnumála-
ráöherra, Magnús Sigurðsson
bankastjóri, Jón Árnason fram-
kvæmdastjóri og Haraldur Guð-
mundsson forstjóri svöruðu
fyrirspurnum og ádeilum á
samninginn.
í umræðunum upplýsti Jón
Árnason, að í aprílmánuði síð-
astliðnum hefðu íslenzk fiski-
skip farið 5 ferðir til Bretlands,
í maí 7 ferðir, í júní 14 ferðir, í
júlí 18 ferðir og í ágúst 20 ferð-
ir. Flest skipin, sem voru í för-
um, voru línuveiðarar. Er ljóst
af þessu, að fiskflutningum til
Bretlands hefði verið stefnt í
óefni, ef ekki hefði tekizt að fá
ensk skip til að annast flutn-
ingana.
í lok fundarins voru sam-
þykktar nokkrar tillögur. Að-
eins ein tillagan fjallaði um
beina breytingu á samningnum
(Framh. á 4. síöu)
Síldveíðum lokíð
norðanlands
Miklu ininui síldarafli
en í fyrra
Síldveiðinni er nú lokið norð-
an lands. Var allri herpinóta-
veiði þar lokið fyrir seinustu
helgi. Hafði sama og engin síld
veiðst seinustu dagana. All-
margir bátar stunda nú rek-
netaveiðar á Faxaflóa og hafa
þær gengið sæmilega.
Um seinustu helgi var búið
að salta 37,747 tunnur af síld á
Norðurlandi. En á sama tíma í
fyrra var saltsíldaraflinn norð-
an lands 87,523 tunnur eða 49,-
776 tunnum meiri en nú. Heild-
armagn bræðslusíldar í ár nem-
ur 978,610 hl. en í fyrra varð
bræðslusíldin alls 2,427,984 hl.
Er það 1,449,374 hl. meira en
bræðslusíldarafli þessa árs.
Auk síldar, sem söltuð var á
Norðurlandi í sumar, hafa um
10,000 tunnur verið saltaðar við
Faxaflóa. En í fyrra nam Faxa-
flóasíld 600 tunnum alls.
Nú líður óðum á sumarið
og víða er slætti að verða
lokið. Uppskurðarvinna í
görðum, ásamt margskonar
haustönnum, er að hefjast
fyrir alvöru þessa dagana.
Tíðindamaður blaðsins náði
tali af Steingrími Steinþórssyni
búnaðarmálastjóra og leitáði
frétta hjá honum um horfur
með heyfeng og kartöfluupp-
skeru bænda.
— Bændur hætta nú óðum
að slá, segir Steingrímur. Ann-
ars er það breytilegt eftir lands-
hlutum, hvenær slætti er lokið.
Yfirleitt má segja, að heyskap-
urinn hafi gengið vel í sumar.
Lengst af hafa verið þurkar og
bezta tíð. Þó hafa komið ó-
þurkakaflar í einstökum lands-
hlutum. Munu einna mest brögð
hafa orðiö að því á Suðaustur-
landi og í austustu sýslunum
norðan lands. Hvergi hefir þó
þurkleysi valdið verulegu tjóni
á heyjum, svo vitað sé, og hér
á Suðurlandi hefir nýtingin
verið sérstaklega góð. Það er
vafalaust óhætt að gera ráð
fyrir miklum og góðum heyjum
almennt í haust.
Um garðræktina er það að
segja, að sjaldan hefir verið
jafn gott útlit fyrir mikla upp-
skeru úr görðum og nú. Var þó
tæplega sett eins mikið niður
af kartöflum síðastliðið vor og
vorin þar á undan, en sprettan
er yfirleitt miklum mun betri
nú en hún varð árin 1939 og
1940. Nokkuð hefir orðið vart
við jurtasjúkdóma í görðum,
einkum stöngulsýki og kartöflu-
myglu, en tjón af þeim orsök-
um hefir þó ekki orðið mjög til-
íinnanlegt. Mikill áhugi er nú
að verða fyrir fjölbreyttari
garðrækt, enda tekur sú grein
ræktunarstarfsins miklum
framförum frá ári til árs.
Ennþá hafa engar skýrslur
borizt um jarðabætur, en það
má telja víst, að þær verði til
muna minni í ár en undanfar-
ið. Er það einkum vegna þess,
hve erfitt er að-fá verkafólk til
þess að vinna landbúnaðar-
störf.
Auknar víðsjár milli
Bandaríkjanna og
Þýskalands
Viðareign amerísks
fimdnrsplllis og þýzks
kafbáts 220 sjómílur
frá Reykjavík.
Síðastl. föstudag birti flota-
málaráðuneyti Bandaríkj anna
tilkynningu þess efnis, að
amerískur tundurspillir, ,Greer‘,
sem var á leið til íslands með
póst, hefði orðið fyrir kafbáts-
árás. Hefði kafbáturinn skotið
að honum nokkrum tundur-
skeytum, en ekki hæft. Tundur-
spillirinn hefði svarað með
skothríð og síðan varpað djúp-
sprengjum.
Á blaðamannafundi nokkru
siðar skýrði Roosevelt forseti
frá því, að hami heföi gefið
fyrirskipun um, að kafbátnum
yrði sökkt, ef unnt væri. Ame-
rísk herskip væru að elta hann.
Fregn þessi vakti strax mikla
athygli og umtal í Bandaríkj-
unum og var því spáð af ýms-
um, að þetta gæti orðið orsök
styrjaldar milli Bandaríkjanna
og Þýzkalands, því að fullvist
þótti, að kafbáturinn hefði ver-
ið þýzkur.
Á laugardaginn var það við-
urkennt í þýzka útvarpinu, að
þýzkur kafbátur hefði skotið
tundurskeyti á tundurspilli 220
sjómílur frá Reykjavík. Hafi
tundurspillirinn fyrst hafið
skothríð á kafbátinn og hann
því skotið tundurskeytunum í
sjálfsvarnarskyni. Ennfremur
sagði þýzka útvarpið, að kaf-
báturinn hefði haft fullan rétt
til þess að gera þetta, þar sem
tundurspillirinn hefði verið
staddur á svæði, er Þjóðverjar
hafa lýst í siglingabann.
Tilkynnt hafði verið í
Bandaríkjunum, að Roosevelt
forseti myndi flytja ræðu síð-
astliðið mánudagskvöld, þar
sem hann myndi birta þjóðinni
mikilvæg tíðindi í utanríkis-
málum. Var gert ráð fyrir, að
hann myndi þar einkum víkja
að þessu máli. Roosevelt hefir
frestað ræðunni til fimmtudags,
sökum andláts móður sinnar.
Amerísk blöð fara mjög hörð-
um orðum um kafbátsárásina
og segja, að Bandaríkjastjórn
verði að gera sitt ítrasta til að
halda uppi ótrufluðum sigling-
Orustan mn Leningrad
Sókn Þjóðverja til Leningrad
er nú helzta umræðuefni
heimsblaðanna, enda munu úr-
slit hennar vafalaust verða
þýðingarmikil fyrir Rússlands-
styrjöldina. Þjóðverjar leggja
auðsjáanlega alla orku sína í
það að ná borginni sem fyrst,
enda byrjar vetrarveðrátta fyrr
á þessum slóðum en annarsstað-
ar á austurvígstöðvunum. Það
er talið, að eftir lok september
geti illviðri tímum saman
hindrað allar stærri hernaðar-
aðgerðir á þessum slóðúm. Um-
sát um borgina í vetur myndi
líka valda Þjóðverjum geisi-
miklum erfiðleikum, því að
flutningar á landi geta orðið
erfiðir um háveturinn og erfitt
verður að tryggja hernum við-
unandi húsnæði. Þessvegna eru
Þjóðverjar neyddir til að reyna
að ná borginni sem fyrst, þótt
það kosti þá miklar fórnir.
Samkvæmt seinustu fregn-
um Þjóðverja telja þeir sig nú
hafa umkringí borgina, ásamt
Finnum. Rússar bera þetta
hins vegar til baka og segja, að
borgin sé enn í sambandi við
aðra landshluta. Verður enn
ekki séð, hvað rétt er í þessum
efnum. En í enskum blöðum
hefir jafnan verið gert ráð fyr-
ir, að Þjóðverjum gæti heppn-
ast að umkringja borgina, en
með því væri enganveginn sagt,
að þeir væru búnir að ná henni
á vald sitt. Varnarsvæði borg-
arinnar, sem er frá 20—30
mílna breitt, er aðallega mýr-
lendi og skógar og því erfitt
yfirferðar. Varnarkerfi Rússa
er talið mjög fullkomið. Telja
Bretar hana aðra bezt víggirta
borg í heimi, næst á eftir
Singapore. í varnarliði borgar-
innar eru a. m. k. 25 herfylki
eða 400—500 þús. manns og
ætti það að vera nægur her-
afli til aö verja borgina. Auk
þess eru svo íbúar borgarinnar,
sem eru um 3 millj. Meðal
þeirra er sagður mikill áhugi
fyrir vörnum borgarinnar og
muni flestir þeírra, sem vettl-
ingi geta valdið, taka þátt í
vörninni.

um til Islands. Sama hafa ýms-
ir þekktir stjórnmálamenn sagt,
t. d. Willkie.
Greer kom hingað til Reykja-
víkur á fcstudag og er nú far-
inn héðan.
A. KROSSGÖTUM
Bráðabirgðalög vegna húsnæðisvandræðanna. — Verðlag á mjólkurafurðum.
— Veiting læknisembætta. — Fleki úr Pétursey. — Útgerð frá Djúpavogi. —
Ríkisstjórnin hefir sett bráðabirgða-
lög í tilefni af húsnæðisvandræðunum
í Reykjavík. Aðalefni bráðabirgðalag-
anna er á þessa leið: Leigusala er
óheimilt að segja upp húsnæði, nema
hann sé íbúöarlaus og hafi verið orð-
inn eigandi hússins áður en lög þessi
voru sett. Uppsagnir á húsnæðí, sem
fram hafa farið fyrir gildistöku lag-
anna og ekki voru komnar til fram-
kvæmda, skulu vera ógildar, nema hús-
eigandi sé sjálfur húsnæðislaus. Leigu-
samningar, sem hafa veriö gerðir fyrir
setningu laganna og ekki samrýmast
framangreindum ákvæðum, eru ógild-
ir. Húseiganda er óheimilt að leigja
öðrum en heimilisföstum innanhéraðs-
mönnum húsnæði. Heimilt er þó húsa-
leigunefnd að veita undanþágu frá
þessu ákvæði, ef brýn nauðsyn krefur.
Ef íbúðarhúsnæði er tekið heimildar-
laust til annarar notkunar en íbúðar,
hefir húsaleigunefnd rétt til að skylda
húseiganda að viðlögðum allt að 100
kr. dagsektum að taka upp fyrri notk-
un húsnæöisins.
t t r
Á fundi mjólkurverðlagsnefndar síð-
astliðinn föstudag var ákveðið eftir-
farandi verö á mjólkurafurðum í
Reykjavík: Nýmjólk í lausu máli 80
aurar líterinn, var áður 72 aurar. Ný-
mjólk í flöskum 84 aurar. Rjómi kr.
5,50 líterinn, var áður kr. 4,95. Skyr
kr. 1,50 kg., var áður kr. 1,30. Smjör í
smásölu kr. 9,95 kg., var áður kr. 8,95.
t t r
Ríkisstjórnin hefir nýlega veitt þrjú
læknisembætti: í Álafosslæknishérað:
Daníel Fjeldsted. í Keflavíkurlæknis-
hérað: Karl Magnússon, héraðslæknir
á Hólmavík. í Borgarneslæknishérað:
Eggert Briem Einarsson héraðslæknir
í þistilfirði.
r r t
SíðastL fimmtudag fann vélbáturinn
Svanur frá Keflavík, sem var staddur
18 sjómílur út af Garðskaga, fleka á
reki, er reyndist að vera þak af skips-
brú og skipstjóraklefa. Við nánari
rannsókn, sem framkvæmd var af
Guðmundi Péturssyni, kom í ljós, að
flakið myndi vera af línuveiðaranum
Pétursey, en Guðmundur var vélstjóri
á skipinu þangað t.il það lagði upp í
síöustu ferð sína. Flekinn er 3 metrar
að lengd, en 1,80 m. að breidd. Er hann
allur sundurtættur eftir sprengikúlur
og vélbyssuskot. Þeir Friðrik Ólafsson,
skólastjóri Stýrimannaskólans og
Sveinn Sæmundsson yfirlögregluþjónn,
rannsökuðu flekann samkvæmt til-
mælum dómsmálaráðuneytisins. Meðal
annars fannst botn úr sprengikúlu við
rannsóknina. Á botninum sjást greini-
lega stafir. Má vel vera að unnt verði
að leiða í ljós eftir þeim frá hvaða
ófriðaraðila hið bannvæna skeyti hefir
verið, sem sökkti Pétursey. — Pétursey
fór frá ísafirði 8. april síðastl., með ís-
fisk áleiðis til Englands. Síðast kom
skipið við í Vestmannaeyjum og tók
þar kol og aðrar nauðsynjar. Að því
búnu lét þaö í haf, en kom aldrei fram
úi' þeirri för. Var augljóst að skipið
hefði farizt með einhverjum hætti, án
nokkurrar mannbjargar. Með fundi
þessa flaks úr Pétursey er nokkurn-
veginn fullsannað, að skipinu hefir
verið sökkt af stríðsaðila í hafi.
r t t
Tíðindamaður blaðsins hefir náð tali
af Jóni Sigurðssyni kaupfélagsstjóra á
Djúpavogi, og spurt hann um fréttir
þaðan að austan. Á Djúpavogi, sagði
Jón, hefir allt gengið með svipuðum
hætti og undanfarin ár. Bátarnir hafa
fiskaö fremur vel í sumar. Þeir eru
alls tólf. Flestir vélbátar, án dekks, og
einstaklingseign. Fiskinn verður að
sækja um þriggja tíma leið út af Beru-
firði, og allt vestur að Austur-Horni,
(Framli. á 4. sí3u)
Vorosjiloff marskálkur,
sem stjórnar vörn Leningrad.
Þaö væri mikill sigur fyrir
Þjóðverja, ef þeim heppnaðist
að taka Leningrad. Hún er
önnur stærsta borg landsins og
hefir oft verið höfuðborg þess.
Þar er mikill og margvíslegur
iðnaður. Eystrasaltsfloti Rússa
ætti ekki undankomu auðið, ef
borgin verður tekin, en hann
vinnur Þjóðverjum stöðugt
mikið tjón. Með töku Leningrad
væri sóknin til Moskva gerð
stórum auðveldari, en ekki er
taliö að Þjóðverjar reyni héðan
af að taka Moskva fyrr en
næsta vor. Myndu Þjóðverjar
þá geta flutt lið og birgðir um
Leningrad og sótt þaðan til
Moskva, en flutningaörðugleik
arnir hafa verið Þjóðverjum
einna erfiðastir. Fyrir Rússa
væri fall Leningrad geisilega
mikill siðferðilegur og hernað-
arlegur hnekkir.
Það mun því sennilega verða
barizt um Leningrad af meiri
harðneskju og grimmd en dæmi
eru til í þessari styrjöld. Ef
Þjóðverjum heppnast ekki að
taka borgina á næstu vikum, er
það mesta áfallið, sem her-
frægð þeirra hefir hlotið enn í
þessu stríði, og mun sennilega
hafa slæm áhrif á almennings-
álitið í Þýzkalandi.
Aðrsar fréttir.
Sameiginlegur her Breta,
Bandaríkjamanna og Kanada
manna hefir hernumið Sval-
barða (Spitzbergen) og flutt
þaðan allar norskar fjölskyldur.
Var þetta tiíkynnt í London í
gær. Óvíst er þó, hvort Banda
menn munu hafa herlið þar,
enda mun aðaltilgangur þess-
arar herfarar vera sá, að eyði-
leggja kolanámurnar á eyjun
um, svo Þjóðverjar geti ekki
haft not þeirra.
Sara Delano Roosevelt, móðir
Roosevelt forseta, andaðist síð
astliðinn sunnudag. Hún var
87 ára. Hún var gáfuð kona og
lét allmikið til sín taka í opin-
berum málum.
Aðfaranótt síðastl. mánudags
var liðið ár síðan Þjóðverjar
gerðu fyrstu stóru árásina á
London. í tilefni af því gerðu
Bretar þessa nótt stærri loftá-
rás á Berlín en nokkuru sinni
fyrr og varð tjón mjög mikið.
Á Miðjarðarhafi hafa Bretar
undanfarið grandað allmörg-
um ítölskum skipum, sumum
stórum. Þykir líklegt, að ítalir
séu nú að flytja aukið lið og
vistir til Libyu og sé ætlun öx-
ulríkjanna að hefja þar sókn á
næstunni.
Bretar gerðu loftárás á höfn-
ina í Oslo aðfaranótt laugar-
dagsins síðastliðins. Fljúgandi
virkin svonefndu gerðu árásina.
Á víSavangi
HÚSNÆÐISVANDRÆÐIN
REYKJAVÍK.
Á öðrum stað í blaðinu er
getið bráöabirgðalaga, sem rík-
isstjórnin hefir sett í tilefni
af húsnæðisvandræðunum í
Reykjavík. Ásamt hinum 100
bráðabirgðaíbúðum, sem bæj-
arstjórnin hefir fyrirhugað að
láta reisa, verða þau væntan-
lega nokkur bót á þessum
vandræðum. En hvenær verð-
ur þessum bráðabirgðaíbúðum
komið upp? Því verður ekki
neitað, að bæjarstjórn Reykja-
víkur hefst nokkuð seint handa
í þessum málum, þar sem langt
er síðan þessir örðugleikar
voru fyrirsjáanlegir. Er það
gott dæmi um seinlæti íhalds-
flokka í opinberum málum. Lítt
tjáir það líka ýmsum íhalds-
mönnum, eins og Helga. H. Ei-
ríkssyni á seinasta bæjar-
stjórnarfundi, að vera að reyna
að bera sakir af bæjarstjórn-
inni með því að kenna þessi
vandræði innflutningshöftum á
undanförnum árum. Ef inn-
flutningshöft hefðu ekki verið
á árunum 1934—38, hefði orð-
ið minna um byggingar en ella,
því að gjaldeyrinum hefði ver-
ið variö til annarra innkaupa,
sem kaupmenn sóttust meira
eftir. Þá var líka byggt það
mikið, að húsnæðisvandræði
komu ekki til sögunnar. Á sein-
asta ári verður innflutnings-
höftum heldur ekki gert að sök,
þótt eitthvað drægi úr bygg-
ingum, því að öll innflutnings-
leyfi fyrir byggingarefni voru
þá hvergi nærri notuð. Helgi
H. Eiríksson og aðrir íhalds-
menn gerðu það heiðarlegast, að
játa seinlæti bæjarstjórnarinn-
ar og reyna síðan að gera sitt
bezta í þessum málum.
MBL. OG SIÐFERÐISMÁLIN.
Mbl. ræðst hatramlega gegn
lokun áfengisbúðanna. Segir
blaðið, að hún neyði menn til
að gerast bruggarar eða smygl-
arar eða til þess að hafa um-
gengni við setuliðið. Heil-
skyggnum mönnum finnst að
lokunin neyði menn ekki til
neins á þessu sviði, því að bezti
kosturinn er eftir, að vera bind-
indismaður. En von er að sið-
ferðisástandið sé ekki gott í
landinu, þegar aðalblað stærsta
stjórnmálaflokksins telur það
óumflýjanlegt, að menn gerist
lögbrjótar eða handbendi út-
lendinga, ef þeir fá ekki áfengi
með öðrum móti. Mbl. gerir
vissulega sitt til að ýta undir
ósómann með slíkum skrifum.
— Mbl. telur það ennfremur ó-
sæmilegt, að draga annað kven-
fólk inn í umræöur „ástands-
málanna" en það, sem sé staðið
að einhverjum afbrotum. Þetta
er einn háskasamlegasti mis-
skilningurinn. Karlmaður eða
kvenmaður, sem hefir ónauð-
synleg samskipti við setuliðið,
þótt ekkert ósiðsamlegt eigi sér
stað, skapar fordæmi, er getur
orðiö öðrum hættulegt. Heldra
fólkið, sem hefir Bretaboðin,
verður að fá sinn dóm, engu
síður en þeir vesalingar, sem í
mestu raunirnar rata. Það er
ekki nema til að gera illt verra,
ef almenningsálit dæmir ekki
öll óþörf afskipti af setuliðinu
ósæmileg og hættuleg, hverjir,
sem í hlut eiga, og með hvaða
hætti, sem þau eru.
IÐRUN SYNDARANS.
í Mbl. 2. þ. m. birtist for-
ystugrein um Quisling hinn
norska. Þar segir m. a.: „Hve
margir eru þeir, sem „í ógáti“
hafa aðhyilst nazismann, hafa
álitið, að óreyndu, að í skjóli
hans dafnaði framtíðarskipu-
lag siðaðra þjóða, en sem í dag
hafa séð og reynt, að þar sem
nazistar ráða, er réttlætið fót-
um troðið, mannúð bannfærð
og frelsið ekki til.“ Því verður
ekki neitað, að þessi ummæli
(Framh. á 4. stíSu)