Tíminn - 11.10.1941, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. :
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: \
JÓNAS JÓNSSON. :
ÚTGEFANDI: \
FRAMSÓKNARFLOKKURINN. ;
RITSTJÓRNARSKRirSTOFUR
Lindargötu
AFGREIÐSLA
INNHEIMTA
AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
Lindargötu 9A.
25. ár.
Reykjavík, laugardagiun 11. okt. 1941
101. blað
Vaxandi áhugí bænda tyrir
aukínni engjarækt
Frásögn Pálma Eínarssonar um undír-
búníng nýrra áveituiramkvæmda
Pálmi Einarsson ráðu-
nautur hefir undanfarið
verið á ferðalagi um Norð-
urland á vegum Búnðarfé-
lags íslands, 1 því skyni að
mæla fyrir og gera kostn-
aðaráætlanir um nýjar á-
veituframkvæmdir.
Tíðindamaður blaðsins hitti
Pálma að máli og innti hann
frétta af ferðalaginu og þessum
fyrirhuguðu framkvæmdum, og
er frásögn hans á þessa leið:
— Áhugi bænda fyrir engja-
xæktinni er nú mun meiri en
undanfarin 10 ár. Má það telj-
ast eðlilegt miðað við það,
hversu erfitt er nú að fá rækt-
unarvörur til túnræktar. Ein-
stakir bændur leggja nú hart að
sér til þess að ná áveitum á
engi sín, jafnvel þótt ekki sé
um annað en litlar lækja^ytrur
að ræða til þess að veita yfir
slægjulöndin. Hingað til hafa
ibændur lítið lagt upp úr þess-
háttar framkvæmdum og áveit-
ur ekki verið gerðar nema um
stór landssvæði háfi verið að
ræða og þá margir bændur h
félagi um verkið.
í Skagafirði og Langadal
mældí ég fyrir áveitum á all-
mörgum eínstökum jörðum og
fyrír flóðgörðum og skurðum á
engjalöndum, sem þegar er
komin áyeita á.
Hólsfótur.
í Köldukinn í Suður-Þingeyj -
arsýslu var í fyrra unnið að því
að ger.a uppistöður á svonefnd-
um Hólsfæti og engi nærliggj-
andi jarða, en þetta land er
500—600 ha, að stærð. í bili er
vatn til þessarar áveitu tekið
úr Eangá en verður síðar tekið
úr Skjálfandafljóti, þegar
framkvæmdum við áveituna
er lokið. Á þessum slóöum
mæidi ég fyrir allmiklu af
flóðgörðum og framræslu-
skurðum, svo að unnt yrði að
hefja framkvæmdir i stórum
stíl. Væntaniega er hafin vinna
vlð áveituna nú þegar og er á-
formað að vinna fyrir 7500 kr.
j haust, Vona ég að það nægi
ítíl þess að koma 250 hektörum
af þessu landi undir áveftu
næsta vor.
Markmiðið með þessum
framkvæmdum er að bæta engi
þeírra 9 jarða, sem eiga land
'þarna að. Mest af landinu til-
heyrír jörðinni Hól, sem er eign
Ljósavatnshrepps. í landi þess-
arar jarðar hefir þegar verið
reíst eitt nýbýli, en þar að auki
er fyrirhugað, að tvær engja-
litlar jarðir í nágrenni við Hól
njótí góðs af þessum aðgerðum
í framtíðinni,
Staðarbyggðarmýrar
í Eyjafirði.
Þá rannsakaði ég möguleika á
áveitu úr Eyjafjarðará á engja-
land, sem iiggur meðfram ánni
að austanverðu, milli Munka-
þverár að sunnan og Ytri-Þver-
ár að norðan, og nefnt er Stað-
arbyggðarmýrar.Tel ég það verk
framkvæmanlegt. Þetta land er
um 700 hektarar að flatarmáli.
Auk þeirra mælinga, sem ég
gerði við ána, mældi ég fyrir
6 km. löngum aðalframræslu-
skurðí.
Þetta svæði samanstendur af
engjum 20 bænda og hafa þeir
myndað með sér félagsskap um
áveituframkvæmdirnar. Verður
vinna hafin þegar skurðgrafa,
sem ríkið kaupir, er fengin, en
nú þegar hafa verið gerðar ráð-
stafanir til þess að hún yrði
keypt. Áætlað var fyrir styrj-
öldina, að þessar framkvæmdir
myndu kosta um 80 þúsund kr.,
en hætt er við, að áveitan kosti
nokkuð meira, miðað við núgild-
andi verðlag.
í Axarfirði.
Á jörðinni Syðsti-Bakki, í Ax-
arfirði, sem er félagseign Kaup-
félags Norður-Þingeyinga og
nokkurra bænda í héraðinu,
rannsakaði ég hitasvæði, sem
er í landareign jarðarinnar.
Svæði þetta er um 30 ha. að
stærð og er jarðhiti í því öllu,
um og fyrir innan meter frá
yfirborði jarðar. Vafalaust er
jarðhiti þarna víðar, en ég hafði
ekki tæki til að mæla lengra en
meter niður. Yfirleitt reyndist
hitinn á þessu landssvæði vera
20—60 stig. Liggur aðalhitaæð-
in í sprungu frá norðvestri til
suðausturs og aðal hitaupp-
sprettan er undir núverandi
farvegi Jökulsár, í svonefndu
Bakkahlaupi.
Bændur í héraðinu hafa und-
anfarið ræktað kartöflur á
þessu landi í samvinnu við
Kaupfélag N.-Þingeyinga. Fyr-
irhugað er að hagnýta þetta
land í framtíðinni til garðrækt-
ar.
Þá mældi ég fyrir upptöku
Jökulsár í Axarfirði til áveitu
á engjalönd bænda beggja meg-
in við árfarveginn. Fyrir nokkru
fluttist Jökulsá að mestu úr
gamla farveginum í nýjan far-
veg, er nefnist Bakkahlaup,
vestar í héraðinu. Við þessia
(Framh. á 4. síffuj
Dýrtíðarmálið
F r amsóknar Slokkur-
finn hefir lagt fram
ákveðnar tillögur
Undanfarna daga hefir dýr-
tíðarmálið verið rætt á fund-
um þingmanna og miðstjórnar
Framsóknarflokksins. Þeim um-
ræðum er nú lokið, því að orð-
ið hefir fullkomið samkomu-
lag um ákveðnar tillögur til
lausnar málinu. Tillögur þess-
ar munu verða lagðar fyrir
fund rikisstjórnarinnar í dag.
Tímanum er ekki kunnugt
um, hver niðurstaðan hefir orð-
ið á fundum hinna stjórnar-
flokkanna. En sennilega hefir
enn ekki náðst þar samkomu-
lag um að benda á ákveðnar
leiðir í málinu.
Enn verður ekki um þaö sagt,
hvernig málið verður lagt fyrir
Alþingi. Fer það vitanlega eftir
þeim undirtektum, sem tillög-
ur Framsóknarflokksins fá hjá
hinum flokkunum.
Ástæðulaust virðist að láta
aukaþingið verða langt og eyða
tímanum í þref og þjark um
þetta mál, líkt og gert var á
seinasta þingi. Málið liggur nú
líka svo ljóst fyrir, að auðvelt á
að vera fyrir þingmenn að velja
og hafna. Síðan er að taka af-
leiðingunum af þeirri niður-
stöðu, sem þannig fæst.
Morgunblaðið er með bolla-
leggingar um það, að mál þetta
kunni að leiða til breytinga á
samstarfi flokkanna. Virðist
blaðið jafnvel þeirrar skoðun-
ar, að betra sé að gera ekki
neitt en að láta koma til slíkra
breytinga. Það kann vel að
vera, að einhverjir séu þessarar
skoðunar, en Framsóknar-
flokkurinn mun sjá lítinn á-
vinning við þjóðstjórn, ef
grundvöllur hennar á að vera
sá, að vanrækja stærstu málin.
Önnur helztu mál þingsins
verða „ástands“-málið og lok-
un áfengisbúðanna.
Upplausn verklýðssamtak-
anna í Noregi
Ognardagarnir í Osló 10.—15. sept. síðastl.
Nánari fregnir hafa nú bor-
izt um hiná geigvænlegu at-
burði, sem gerðust i Oslo fyrstu
daga september. Fer hér á eft-
ir útdráttur úr frásögnum er-
lendra blaða af atburðum þess-
um.
Atburðir þessir áttu sér lang-
an aðdraganda. Kjör verka-
manna hafa stórum versnað
síðan Noregur var hernuminn.
Þeir menn, sem mestu réðu í
verkalýðssamtökum, eftir her-
námið, töldu það ráð vænlegast
að reyna að hafá samvinnu við
þýzku hernaðaryfirvöldin. Þetta
reyndist þó fljótt árangurslítið.
Óskir verkalýðssamtakanna
voru að litlu hafðar. Verkalýðs-
f oringj arnir reyndu þó að
hindra, að verkamenn gripu til
örþrifaráða. Þann 30. júní síð-
astliðinn settu verkalýðssam-
tökin fram ákveðnar kröfur, en
þeim var aldrei ansað. Þann 31.
júlí áttu tveir verkalýðsforingj-
ar, Tangen og Hansteen,x við-
tal við landstjóra Þjóðverja,
Terboven. Hansteen var maður
óvenjulega vel gefinn. Hann var
'iögfræðingur að menntun og
hafði verið málafærslumaður
verkalýðsfélaganna Eftir þenn-
an fund mun Terboven hafa
álitið Hansteen hættulegan
mann og gert ráðstafanir til að
ganga á milli bols og höfuðs á
verkalýðssamtökunum, þegar
æskilegt tækifæri gæfist.
Verkamenn biðu enn góðan
tíma, án þess að sýna nokkurn
beinan mótþróa. En gremja
þeirra fór vaxandi. Dýrtíðin óx
og mörg matvæli urðu ófáan-
leg, en þýzku hermennirnir virt-
ust hafa nóg af öllu, ekki sízt
norskum framleiðsluvörum, sem
Oslobúar fengu af mjög skorn-
um skammti. Aðfaranætur 6. og
7. september gerðu Bretar loft-
árásir á Oslo og var þessum
árásum vel tekið af borgarbú-
um. Þetta gerði Þjóðverjum
mjög gramt í geði og munu
þeir því hafa ákveðið að láta til
skarar skriða. Þegar verkamenn
komu til vinnu sinnar að morgni
A.
Fréttir af Austurlandi.
Páll Hermannsson alþm. hefir skýrt
blaðinu svo frá: í vor og sumar fram
til 10. ágúst, var ágæt tíð á Fljótsdals-
héraði. En þá breyttisjt veðurfar mikið
til hins.verra. Um mánaðartlma skipt-
ust stöðugt á úrhellisrigningar og
stormar. Flóð kom í öll vatnsföll. Olli
það töluverðu tjóni á heyjum bænda,
einkum í Hjaltastaðaþinghá. Vegir
urðu mjög biautir og sums staðar ó-
færir um skeið. Kúm var gefið inni
nokkra sólarhringa á meðan að mestu
ósköpin dundu yfir. Um 10. september
brá aftur til þurrviðris og má kalla að
mjög góð tíð hafi síðan verið eystra.
Frost kom aldrei til muna, að minnsta
kosti ekki það mikið að neitt tjón hlyt-
ist á matjurtagörðum af þess völdum.
Grasspretta • var yfirleitt mjög góð
einkum á túnum. Vilja margir þakka
hinn góða grasvöxt óvenjulega fljót-
virkri og góðri áburðartegund, sem
flutt var til landsins frá Ameriku í
vor og töluvert var notuð á tún Hér-
aðsbúa. — Fram til þess 10. ágúst
náðu bændur upp miklu af góðum
heyjum. En þá hófst óþurrkakafl-
inn, eins og áður er sagt, og urðu
heyin bæði lítil og slæm meðan hann
stóð yfir. En í heild mun þá heyfeng-
ur bænda á Héraði vera í meðallagi,
bæði að vöxtum og gæðum. Eins og
víða annarsstaðar á landinu er upp-
skera garðávaxta með langmesta móti.
Mun hún víða vera 15—20 föld. Meðal
annars er það því að þakka, að aldrei
kom neitt verulegt frost, er spillti
Frá skrifstofu biskups.
Frá Grenivík.
vexti garðávaxta. — Hvergi bar á
kartöflumyglu eða annarri sýki í görð-
um, svo að ég viti til. Göngur hófust
að þessu sinni á venjulegum tíma.
Sauðfjárslátrun stendur yfir ennþá.
Eru dilkar, og reyndar allt fé, með
rýrasta móti, einkum þó í útsveítunum
austan Jökulsár. Um skeið horfði til
vandræða með það hve fátt fólk
fékkst til þess að vinna að slátrunar-
störfum hjá Kaupfélagi Héraðsbúa, en
þó mun hafa rætzt úr því um síðir.
Undanfarið hefir verið unnið að
stækkun á frystihúsi kaupfélagsins.
Var bætt ofan á það einni hæð, en við
þá aðgerð stækkaði húsið um helming.
Efnisskortur olli miklum erfiðleikum
við þessar byggingarframkvæmdir.
Fjalviður var ófáanlegur. Varð að
fletta sundur trjám til þess að fá efni
í nauðsynlegustu klæðningu innanhúss.
En rekaviður var notaður í máttarviðu.
Byggingarframkvæmdir voru engar á
Héraði, en rnikið unnið að vegabótum.
Er það álit manna.að þær framkvæmd-
ir hafi tekið allt of margt fólk frá
landbúnaðarvinnu og öðrum störfum.
Fólksekla var yfirleitt mikil hjá bænd-
um og alls ekki unnt að fá fólk til
landbúnaðarvinnu frá því í fyrravetur.
í haust rak 35 álna langan hval á
Borgarfjarðarfjörum. Hafði hann far-
izt á rekdufli. Var hann óskemmdur
og því hin mesta búbót. Héraðsskól-
inn á Eiðum og Húsmæðraskólinn á
Hallormsstað eru fullskipaðir og í þann
veginn að taka til starfa. — Síðast 1
Fréttir úr Eyjafirði.
september gekk mikið hvassviðri yfir
Austurland. Olli það viða nokkrum
skemmdum, meðal annars í Loðmund-
arfirði.
t t t
Biskup íslands, herra Sigurgeir Sig-
urðsson, hefir skýrt blaðinu frá því, að
séra Jón Ólafsson, prestur að Holti í
Önundarfirði, hafi nýlega verið skip-
aður prófastur í prófastsdæmi Vestur-
ísafjarðarsýslu. Ennfremur að reist
hafi verið nýtt prestseturshús að Kol-
freyjustað í Fáskrúðsfirði eystra.
t t r
Einar Ámason alþm. á Eyrarlandi
hefir tjáð blaðinu eftirfarandi: í Eyja-
firði hefir árferði verið gott til iands
og sjávar. Veturinn óvenju snjóléttur.
Vorið hagstætt, og fjárhöld góð. Gras
spretta á túnum ágæt og einnig víðast
á engjum. Heyskapur byrjaði i júní og
var óvenju snemma lokið. Heyfengur
víðast mikill og nýting ágæt. Þennan
mikla heyafla má eingöngu þakka á-
gætri sprettu, hagstæðri tíð og notkun
heyvinnuvéla, því verkafólksskortur í
sveitum var mjög tilfinnanlegur. Allt
fór í Bretavinnu og vegagerðir. Haust-
ið hefir verið einmuna gott, óslitin
blíða og aldrei frostnætur og munu
þess tæpast dæmi, þegar septemberlok
eru komin. Þessi ágæta hausttið var
fólksfáum heimilum ómetanlegt hjálp-
ræði við kartöfluuppskeruna. Er kart-
öflurækt mikil í mörgum sveitum við
Eyjafjörð, svo að á sumum jörðum
(Framh. á 4. síðu)
9. sept. var þeim tilkynnt, að
engin mjólk yrði afgreidd til
vinnustöðvanna, eins og áður
hafði tíðkast. Þetta töldu verka-
menn óþolandi til viðbótar öllu
öðru. Niðurstaðan varð því sú,
að mikill fjöldi þeirra lagði nið-
ur vinnu í mótmælaskyni. Vinna
stöðvaðist alveg við allan járn-
iðnað borgarinnar og alls munu
35—40 þús. verkamenn hafa
tekð þátt í verkföllunum. Um
kvöldið voru haldnir mótmæla-
fundir og hvöttu margir forvíg-
ismannanna verkamenn til að
taka upp vinnu á ný. Var það
líka samþykkt á flestum fund-
unum. Verkamannaforingjun-
um varð tæpast kennt um
verkfall þetta, þar sem verka-
menn höfðu byrjað það, án
þess að ráðgast við þá.
Þjóðverjum þótti nú komið
heppilegt tækifæri. Kl. 5 að
morgni 10. sept. var tilkynnt,
að Oslo væri lýst i hernaðar-
ástand og herdómstóll myndi
dæma þá, sem brotlegir hefðu
gerzt með því að reyna að
eyðileggja vinnufriðinn. Um
sama leyti byrjuðu bílar þýzku
leynilögreglunnar að þjóta um
borgina og taka hina ákærðu
fáklædda úr rúmum sínum. Lög-
reglan framkvæmdi þetta verk
með svo miklum kunnugleik, að
auðséð var að þetta hafði verið
lengi og vandlega undirbúið.
Handtökum á forystumönn-
um og trúnaðarmönnum verka-
lýðsfélaganna hélt áfram allan
þennan dag. Kl. 3 var Hansteen
tekinn og fluttur til stöðva
þýzku leynilögreglunnar. Tveim-
ur tímum síðar var hann skot-
inn, ásamt Rolf Wikström. Að-
standendur þeirra fengu að
vita um aftökurnar með þeim
hætti, að fötin, sem þeir höfðu
verið í, voru send þeim. Út-
varpið sagði frá aftökunum um
kvöldið, þegar útgöngubannið
var komið í gildi.
Aftökurnar vöktu hrylling um
allan Noreg. En verkamenn
tóku þeim samt með þeim skiln-
ingi, að þeim myndi ver farn-
ast að grípa til gagnráðstafana.
Vinna hófst næsta dag, Ijíkt
og lítið hefði ískorizt. En vél
þýzku leynilögreglunnar snerist
áfram með öllu meiri hraða.
Strax þegar birta tók næstu
morgna byrjuðu bílar hennar
að þjóta um borgina og safna
nýjum fórnardýrum. Eftir þrjá
daga var álitið að búið væri að
(Framh. á 4. síðuj
Erlendar fréttir
Þjóðverjar segjast hafa um-
kringt f j ölmenna rússneska
herflokka við Vyazma, Bryansk
og Melitopol við Asovshaf. Telja
þeir að herjum þessum verði
ekki undankomu auðið, og sé
hér um svo fjölmennt lið að
ræða, að raunverulega sé mót
staða Rússa úr sögunni, þegar
búið sé að sigra það. Rússar
segja hins vegar, að nokkuð af
innikróaða hernum við Bry
ansk hafi þegar komizt undan,
og mótstaða þeirra sé syo hörð
á Moskvavigstöðvunum, að
Þjóðverjar hafi ekkert sótt
fram tvö seinustu dægrin.
Sókn Kínverja í Mið-Kína
heldur áfram og hafa Japanir
orðið að yfirgefa þýðingarmikla
borg, Ichang. Það voru Japanir,
sem byrjuðu sókn á þessum
slóðum, en hún hefir snúizt í
undanhald.
Þýzk-tyrkneskur viðskipta-
samningur hefir verið undirrit-
aður. Gerir hann ráð fyrir
auknum viðskiptum milli land-
anna, en Bretar fá þó eftir sem
áður helztu hernaðarhráefni
Tyrklands, sem út eru flutt,
næsta 1 y2 ár.
w
A víðavangi
DRENGSKAPUR
MBL.-MANNA.
Morgunblaðið er mjög gramt
yfir því, að Tíminn skyldi birta
tvær forystugreinar þess um á-
fengismálin hlið við hlið. í til-
efni af því bregður blaðið
Framsóknarmönnum um ó-
drerígskap í stjómaxsamvinn-
unni, en gleymir hins vegar að
benda á rökin fyrir þeirri stað-
hæfingu, líkt og endranær. En
Framsóknarmenn eru reiðu-
búnir til rökræðna um þetta
efni. Vísir hefir alla tið
stj órnarsamvinnunnar ofsótt
Eystein Jónsson. Mbl. hefir ráð-
izt á Hermann Jónasson fyrir
hlutdrægni í embættaveiting-
um og andúð á sérþekkingu,
þótt störf ráðherrans sanni hið
gagnstæða. Bæði blöðin hafa
iðulega valið formanni Fram-
sóknarfl. hin hraklegustu orð.
Verst er þó,að þau hafa margoft
ráðizt á Framsóknarflokkinn
og ráðherra hans fyrir verk,
sem þeirra eigin flokkur hefir
ráðið mestu um. Þannig
skamma þau t. d. viðskipta-
málaráðherra fyrir tillögur í
dýrtiðarmálinu, sem eru
byggðar á löggjöf, er Sjálfstæð-
isflokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn settu í sameiningu. For-
sætisráðherra skamma þau eins
og hann sé einn ábyrgur fyrir
kosningafrestuninni og þeim
samningum, sem stjórnarflokk-
arnir gerðu þá um framboð.
Það má heita óbrigðult, að í-
haldsblöðin reyni að kenna
ráðherrum Framsóknarflokks-
ins um þau verk Sjálfstæðis-
flokksins, sem geta bakað
flokknum andúð. Og ráðherrar
Sjálfstæðisílokksins sýna ekki
meiri drengskap en það, að þeir
láta blöðum sínum haldast uppi
þessi skrif um samstarfsmenn-
ina. Ólafur Thors leyfir til
dæmis Morgunblaðinu að bera
forsætisráðherra hinum verstu
brigslum í kosningafrestunar-
málinu og telja hann rangfæra
samninga flokkanna um þetta
mál. Ef Ólafur væri dreng-
lyndur ætti hann að leiðrétta
frásögn blaðs síns undir slík-
um kringumstæðum. Svo þykj-
ast þessir menn, sem þannig
haga sér, geta gert drengskap-
arkröfu til þess að Tíminn þegi
um tvísöng þeirra og lofi þeim
að blekkja landslýðinn óá-
reittum.
Ameríkupósturinn.
Nýlega hefir verið skýrt frá
því,. að nokkrir póstpokar, sem
hafi átt að koma hingað frá
Ameríku, hafi glatazt á leið-
inni milli Ameriku og fslands.
Þetta minnir á það óhæfilega
fyrirkomulag, sem enn er á
þessum málum. Það veldur ekki
aðeins stórum og óþægilegum
töfum, heldur er þá mun meiri
hætta á því, að pósturinn
glatist. Þá kröfu verður að
gera hiklaust til Bandaríkja-
stjórnar, að hún láti Bretum
ekki haldast það ofríki uppi, að
allur póstur frá Amerku til ís-
lands eða frá íslandi til Ame-
rku verði að fara um Bretland.
Það má vel skoða póstinn hér-
lendis eða vestra og myndi slíkt
bæði verða öruggara og greið-
ara. Það væri líka meira en
kynlegt, ef Bretar spornuðu
gegn slíkri breytingu.
ÞEGAR 8 ÍHALDSÞINGMENN
VORU Á MÓTI ÚTGERÐINNI.
Mbl. er nú byrjað að rifja
upp gömlu ósannindin, að Fram-
sóknarflokkurinn hafi kallað
Sjálfstæðisflokkinn til sam-
starfs, því að allt hafi verið
komið í óefni. Framsóknar-
flokkurinn gekkst fyrir sam-
starfinu til að bjarga útgerð-
inni, sem komin var á heljar-
þröm, sökum markaðstapa og
lélegrar stjórnar íhaldsforkólf-
anna. Björgunarstarfið, ef Mbl.
vill kalla það svo, var þvi fyrst
(Framh. á 4. siffu)