Tíminn - 11.10.1941, Side 4

404
TÍMIM, langardagiiin 11. okt. 1941
101. blað
Sundlaugarnar
Á mánudögum, þriðjudögum, miðvikudögum og fimmtu-
dögum frá kl. 12—17, verða laugarnar aðeins opnar fyrir vel
synda karlmenn.
Ráðstöfun þessi er gerð vegna Laugarnesskóla og gildir frá
12. þessa mánaðar.
tJ R BÆNUM
Útvarp til Bandaríkjanna.
Síðastliðinn fimmtudag var útvarpað
í fyrsta sinn héðan til Bandaríkjanna,
á vegum National Broadcasting Com-
any, en það er stofnunin, sem Björn
Björnsson starfar fyrir. Útsendingin
hófst kl. 11,24 e. h., eða 7,24 Eastem
Standard Time, og stóð í tvær minútur.
Björn talaði um herinn og dvöl hans
hér. Eftirleiðis verða útsendingar á
sama tima á fimmtudögum.
Bráðabirgðaíbúðirnar.
í gærmorgun var hafin vinna við
byggingu húsa þeirra, sem bærinn læt-
ur reisa yfir húsnæðislaust fólk. Samn-
ingar um verkið voru imdirritaðir í
gærmorgun. Húsameistararnir gáfu
sameiginlegt tilboð að upphæð kr.
19800,00 í hverja húsasamstæðu, en
hver húsasamstæða samanstendur af 6
íbúðum. Alls verða þessi hús 8, og á
smíði þeirra að vera lokið innan 7
vikna.
Kirkjufundurinn.
Á morgun kl. 11 hefst hinn almenni
kirkjufundur með guðsþjónustu í dóm.
kirkjunni. Sr. Árni Sigurðsson prédikar
en vígslubiskuparnir Priðrik Rafnar og
Bjarni Jónsson þjóna fyrir altarinu. Kl.
2 verður fundurinn settur af Gísla
Sveinssyni alþm., en dómkirkjukórinn
syngur á undan og eftir. Setningunni
verður útvarpað.
Alþingi kemur saman á
mánudaginn.
Á fundi ríkisráðs í Alþingishúsinu 9.
október var gefið út opið bréf, sem
stefnir Alþingi saman til aukafundar
mánudaginn 13. október, kl. 2 e. h.
Sjö skáldkonur.
Á morgun kl. 1,30 e. h„ ætla skáld-
konur, búsettar í Hallgrímssókn, að
láta til sín heyra í Nýja Bíó. Allur á-
góði af þessari samkomu rennur til
byggingar Hallgrímskirkju. Ættu því
þeir, sem vilja leggja kirkjubyggingar-
málinu lið, að koma í Nýja Bíó á morg-
un, því vafalaust þykir mörgum
skemmtilegt að hlusta á skáldkonurnar.
Aðgöngumiðar fást í Bókaverzlun ísa-
foldar og Bókaverzlun Sigfúsar Ey-
mundssonar og kosta kr. 2.00.
4 krossgötum
(Framh. af 1. siðu)
mun uppskeran vera 200—300 tunnur.
Húsmæðraskólinn á Laugalandi er tek-
inn til starfa. Er aðsókn að honum svo
mikil, að árlega verður að vísa frá
fjölda umsækjenda. Sláturtíð var í
haust lokið með fyrra móti, þvi margt
var keypt í Eyjafirði af lífgimbrum,
sem flytja átti á þau svæði í Þingeyjar-
og Skagafjarðarsýslum, sem niður-
skurður var framkvæmdur á, sakir fjár-
pestar. Dilkar reyndust í haust nokkru
rýrari en undanfarin tvö ár.
r t t
Samkvæmt fregnum frá Akureyri,
veiddu sjómenn frá Grenivík við Eyja-
fjörð töluvert af sild í lagnet nú á
dögunum. Sildin var spikfeit haust-
síld og telja kunnugir, að hún sé nú
á göngu inn fjörðinn.
4 vítSavpngi.
(Framh. af 1. siOu)
og fremst í þágu fylgismanna
Sjálfstæðisflokksins. Þó mætti
það ekki meiri skilningi íhalds-
forkólfanna en það, að 8 af 17
þingmönnum flokksins voru á
mófti hjálpinni, er útgerðinni
var veitt. Mbl. gerir því flokki
sínum mestan skaða með því að
rifja þetta upp.
Land hinna frjálsu
(Framh. af 3. síðu)
lendingar hafa kosið sér aðrar
leiðir til valda og áhrifa í Síam
og komið ár sinni betur fyrir
borð. Þeir hafa náð miklum í-
tökum í ýmsum framleiðslu-
greinum og ráða mjög yfir fjár-
magninu. Gúmmíekrur, tin^
námur og brúnviðarskógar eru
eign þeirra og viðskiptin við út-
lönd liggja að mestu leyti: í
þeirra höndum. Verzlunin
heima fyrir er hins vegar að
mestu leyti í höndum Kínverja,
sem eru slyngari í viðskiptum
og skapfastari menn heldur en
hinir hjartahreinu og refja-
lausu Síamsmenn. Á síðustu
áratugum hafa Japanir eflzt að
áhrifum í landinu, og eiga veru-
leg ítök meðal æðstu manna
landsins, þótt djarflega hafi
verið haldið á rétti landsins
gegn þeim seinustu mánuðina.
Þannig má, í hinu síamska
þjóðfélagi, rekja spor hinna er-
lendu þjóða, sem átt hafa sam-
skipti við þjóðina, friðsamleg
og fjandsamleg, á liðnum tím-
um. En því merkilegra er það,
að þessi litla þjóð skuli enn í
dag halda sjálfstæði sínu og
jafnvel á slæmum tímum eygja
þá von, að sjá frelsi sitt styrkj-
ast og eflast.
V.
Seinasta áratuginn hefir
merkileg nýskipun farið fram
um stj órnarhætti í Síam.
Landið er konungsríki frá
gamalli tíð og sama ættin hafði
farið með völd síðan á 18. öld,
eins og frá var skýrt. Konung-
urinn var einvaldur í landi sínu,
og var það síðasta ríkið er við
slíka stjórnarhætti bjó. Porrétt-
indastéttin í landinu, prinsar
og konungbornir menn, réðu í
rauninni lofum og lögum. Og
konungsættin var mjög fjöl-
menn. Chulalongkom, sá er
ríkti frá 1869—1910 og ruddi
vestrænum háttum braut í ríki
sínu, átti 48 konur og gat við
þær 362 börn. Þrjár af konum
hans voru hálfsystur hans. En í
löndum, þar sem svo kyn-
sælir konungar ríkja, verður
öll þjóðin fljótlega kynborin.
Því er talið í Síam, að kon-
ungsblóðið þynnist fljótt í æð-
um manna og verði eigi greint
frá því, sem streymir um lík-
ama venjulegra alþýðumanna,
þegar komið er í fjórða lið.
Samt voru hinir síömsku
prinsar og aðalsmenn harla
margir og frekir til fjár. Þess
vegna kom til byltingar í land-
inu árið 1932, og áttu liðsfor-
ingjar og stúdentar mestan þátt
í henni. En þessi bylting er ein-
stök í sinni röð, því að engu
skoti var hleypt úr byssu og
engum manni fjörráð búin.
Valdi prinsanna og forréttind-
um var hnekkt, en konungur
fékk að halda tign sinni. Ári
síðar efndu jarðeigendur og
aöalsmenn til gagnbyltingar,
sem brátt var kæfð, vegna þess
að þeir vildu ekki stofna til
styrjaldar, þegar þeir sáu, að
byltingu varð eigi komið á bar-
dagalaust. Þá lét konungurinn
af embætti, en í stað hans varð
bróðursonur hans, Ananda,
barn að aldri, tekinn fyrir
konung, en konungsvaldið selt
í hendur þriggja manna ríkis-
ráði. Ananda er nú 17 ára gam-
all.
Völdin í landinu eru í hör\d-
um þjóðlegs umbótaflokks.
Bæði konungurinn og þegnarn-
ir velja menn á löggjafarsam-
kundu þjóðarinnar. En það er
aðeins til bráðabirgða, einskon-
ar námsbraut, er síamska þjóð-
in verður að ganga, áður en
henni verður endanlega skipað
til sætis á bekk meðal fullkom-
inna lýðræðisþjóða. Að fáum
árum liðnum hverfa fulltrúar
konungs af þingi, en í þeirra
stað koma kjörnir fulltrúar
fólksins. Svo hratt snýst hjól
tímans i síðasta einvaldsríkinu.
Öll viðleitni stjórnmálaleið-
toganna miðar að því að hefja
þjóðina á hærra'stig um verk-
lega menningu, og færa mál
hennar í nútímahorf að vest-
rænum hætti. Skólaskylda
barna, allt til 14 ára aldurs,
var tekin í lög 1921, og metra-
mál tekið upp 1923. Skattar og
tollar hafa verið teknir í lög.
Síðan stjórnarbyltingin varð
hefir obbanum af tekjum ríkis-
ins verið varið til áveitufram-
kvæmda og samgöngubóta. í
beztu akuryrkjuhéruðunum er
jarðræktin á mjög háu stigi, en
járnbrautirnar eru harla strjál-
ar enn sem komið er. En í þess
stað hefir mikið verið lagt af
bifreiðavegum. En erfiðleikarn-
ir, sem við er að etja, eru miklir:
Fjöll og firnindi, frumskógar og
stórfljót. Hér við bætist, að Sí-
am er á sumum árstíðum eitt
af heitustu löndum jarðarinnar.
Meðalhitinn í desember, kald-
asta mánuði ársins, er 23,8 stig.
Hér á landi er meðalhiti í júlí
heitasta mánuði ársins, 10,9 stig.
Erfiðisvinna er því ákaflega
torveld, og enginn afber til
lengdar neitt viðlíka áreynslu
á þessum stöðum sem í kaldari
löndum. í fenjaskógunum er
og margt banvænna flugna, er
hafa átt drjúgan þátt í þvi
mannfalli, sem verið hefir í liði
þeirra síömsku hersveita, er
barizt hafa fyrir þjóð sína í
skógum og villimörkum með
axir, haka og skóflur að vopn-
um og rutt kynslóðum framtíð-
arinnar greiðar brautir.
Síambúar hafa og leitast við
að efla her sinn og hervarnir.
Þeir eiga nokkur lítil herskip,
allvel þúinn landher, og dálít-
inn flugher, er stofnsettur var
1914. En smátt er það lið og
vanbúið andspænis herjum
stórveldanna, japönskum, brezk-
um og amerískum, sem á þess-
Tónlístarfélagið og
Leikfélag Reykjavíkur
NIT0UCHE
Sýning kl. 2.30 á morgun.
Aðgöngumiðar seldir frá kl.
4—7 í dag.
Ath. Frá kl. 4—5 verður ekki
svarað í síma.
Þormóður
hleffur til Drangsness og
Hólmavíkur á mánudag. Vörum
sé skilaff fyrir hádegi sama dag.
Skípaútgerð ríkísíns
um slóðum vaka yfir rétti þess
sterka til þess að auðga sig á
því, sem dregið verður úr greip-
um hinna varnarlitlu, fjöl-
mennu þjóða í Asíulöndum. Sí-
ambúar þurfa því að beita
stjórnkænsku og halda fast á
sinu, ef frelsið skal varðveitt og
losað um ránsklærnar útlendu,
sem hafa teygt sig inn í þjóð-
félag þeirra, þar sem mest fjár-
fengs er von, og ekkert tækifæri
látið ónotað til þess að ná æ
traustari tökum. J. H.
Upplausn . . .
(Framh. af 1. síðu)
fangelsa um 1000 forystumenn
verkalýðssamtakanna í Oslo.
Nokkrum tókst þó að flýja úr
borginni, m. a. til Svíþjóðar.
Mál þessara manna voru öll
dæmd, án rannsóknar. Auk
Hansteen og Wikström voru
fimm aðrir dæmdir til dauða,
en síðan náðaðir. Margir fengu
æfilangt fangelsi og megin-
þorrinn lengri eða styttri fang-
elsisvist.
Þann 10. sept. var birt tilskip-
un þess efnis, að Odd Fossum
hefði verið falin yfirstjórn Al-
þýðusambandsins norska og
gæti hann skipað hinum sér-
stöku deildum þess forystu-
menn. Sjóðir verkalýðssamtak-
anna voru einnig settir undir
stjórn hans. Eftir 10. sept. voru
því ekki lengur til raunveruleg
verkalýðssamtök í Noregi.
En þrátt fyrir allt hafa norsk-
ir verkamenn ekki gefist upp,
segir „Göteborgs Handels och
Sjöfartstidning.“ í röðum þeirra
ríkir ekki örvænting og upp-
gjafarhugur, heldur festa og
niðurbælt hatur, sem mun brjót-
ast út, þegar kallið kemur.
Verkamenn hafa nær undan-
tekningarlaust ekki brugðizt
málstað sínum og samtökum,en
því miður hafa nokkrir af for-
ystumönnum þeirra gert það.
Þjóðverjar notuðu þetta tæki-
færi ekki aðeins til að brjóta
verkalýðssamtökin á bak aftur.
Þeir notuðu það einnig til að
leggja undir sig eða Quisling
ýms önnur merkileg félög, m. a.
Stúdentafélagið. Margir þekkt-
ir menn, sem aldrei höfðu haft
samband við verkalýðssamtök-
in, voru handsamaðir. Þar á
meðal var Seip háskólarektor
og Gjerlöw ritstjóri „Morgen-
bladet“, sem var dæmdur í 15
ára fangelsi.
íbúar Osloborgar sýndu
verkamönnum fulla samúð sina
í þessum sorgarleik. Andrúms-
loftið í borginni var svo ugg-
vænlegt og kvíðaþrungið dag-
ana, sem handtökurnar stóðu
yfir, að flestir þóttust ekki
hafa lifað verri daga. Enginn
vissi hver næstur yrði í röðinni.
Þann 15. sept. var hernaðar-
ástandinu aflétt. Nazistablað-
inu „Fritt Folk“ fannst þá við-
eigandi, að þakka Terboven
fyrir þá miklu velvild, sem
hann sýndi með þeirri ráðstöf-
un.
Mikla ánægju vakti í Noregi
hin djarfmannlega samúð, sem
þing sænsku verkalýðssamtak-
anna vottaði norskum stéttar-
bræðrum sinum í tilefni af
-----GAMLA BÍÓ ___
HUCKLEBERRY
FIM
Hin heimsfræga skáld-
saga eftir Mark Twain.
Aðalhlutverkin leika:
MICKEY ROONEY,
WALTHER CONNOLLY,
o. fl.
Sýnd kl. 7 og 9
ÁFRAMHALDSSÝNING
klukkan 3%—6%
l»Ö\Cl LHALSAR
þessum atburðum. í ályktun
þingsins var sagt, að Hansteen
og Wikström hefðu fallið í bar-
áttunni fyrir frelsi Noregs og
minning þeirra myndi varð-
veitt, sem nýr tengiliður milli
hinna norrænu þjóða.
Vaxandi áhugi . .
(Framh. af 1. siðu)
breytingu á rennsli Jökulsár,
hafa engjalönd beggja . megin
árinnar gengið mjög úr sér og
liggja nú undir eyðileggingu af
völdum ofþornunar og uppblást-
urs. Liggur mikið við að unnt
reynist að ráða bót á þessu með
áveitu.
Grímsey.
Að tilhlutun ríkisstjórnarinn-
ar mældi ég alla Grimsey, en
ríkið á 9 jarðir af 11, sem eru
á eyjunni. Er það skemmst af að
segja, að ég tel, að miklir og
glæsilegir möguleikar séu þar
ónytjaðir, bæði til lands og
sjávar. En það yrði of langt mál
að fara út í það.
Selá.
í landi jarðarinnar Selá á Ár-
skógsströnd hefir myndazt dá-
lítið þorp, vegna hinna góðu út-
ræðisskilyrða, sem þar eru. Nú
hefir land Selár verið mælt og
var tekin nokkuð stór spilda
-------NÝJA BÍÓ ---
Eígínmanni
oiaukid
(Too many Husbands)
Amerísk skemmtimynd.
Aðalhlutv. leika:
JEAN ARTHUR,
MELWYN DOUGLAS,
og
FRED MAC MURRY.
Sýnd kl. 5, 7 og 9
undan jörðinni og hún fengin
þeim fjölskyldum til ræktunar,
sem þar hafa reist sér bú. En
áður höfðu þorpsbúar ræktað
töluvert stóra landræmu, enda
eru ræktunarskilyrði mjög góð
á þessum stað.
Höfðahverfi.
í Höfðahverfi mældi ég
engi og nokkuð af heimalandi
á bæjunum Grund, Lómátjörn,
Nesi og Hléskógum, með þaff
fyrir augum að unnt verði að
þurrka þetta land og auka með
því ræktunina á þessum jörðum.
Nú þegar er búið að reisa ný-
býli í landi Grundar og ef allt
gengur að óskum með
þurrkun þessa lands, sem ég
gat um áðan, þá skapast skilyrði
fyrir skiptingu jarðanna Ness
og Lómatjarnar.
Landbrot í Hjaltadal.
Að síðustu mældi ég fyrir
breytingu á farvegi Hjaltadals-
ár rétt við Hóla. En undanfar-
ið hefir engi Hólastaðar legið
undir skemmdum af völdum ár-
innar og hið mikla tún jarðar-
innar er í hættu af landbroti
frá ánni. Byrjað verður á fram-
kvæmdum þarna strax í haust.
Síðasta Alþingi veitti 5000 kr.
til þess að flytja ána, en búast
má við, að verkið í heild kosti
aldrei minna en 17—18 þús. kr.
210 Victor Hugo:
að maður stóð uppi á norðurturninum,
er vissi út að Greifatorginu, og hallað-
ist fram á handriðið. Hann bar
prestsskrúða. Klæðnaður hans og and-
litsfall varð glögglega greint, þar sem
hann studdist fram á hendur sínar.
Hann stóð þarna kyrrlátur og hreyf-
ingarlaus eins og líkneski. Hann beindi
hvössum sjónum niður á torgið.
— Þetta er djákninn af Josas, mælti
Fleur de Lys.
— Þér eruð ekki sjóndaprar, ef þér
berið kennsl á hann héðan, mælti ung-
frú Gaillefontaine.
— Hví starir hann svona á ungu
dansmærina? spurði ungfrú Christ-
euil.
— Tatarastelpan má gæta sin, mælti
Fleur de Lys. — Hann er svarinn ó-
vinur Tataranna.
Það er illa farið, að maðurinn skuli
líta hana óvildaraugum, því að hún
dansar dásamlega, mælti Amelotta de
Montmikel ennfremur.
— Elsku Föbus, mælti Fleur de Lys
allt í einu með óvæntum hætti. —
Fyrst þú þekkir Tataratelpuna, ættir
þú að gefa henni merki um að koma
hingað til okkar. Það væri svo gaman.
— Ó, gerið þér það, mæltu hinar
stúlkurnar einum rómi og klöppuðu
hugfangnar saman lófunum.
Esmeralda 211
— En þetta nær engri átt, mælti
liðsforinginn. — Hún hefir efalaust
gleymt mér, og ég veit ekki einu sinni,
hvað hún heitir. En ef þér óskið þessa,
ungfrúr, skal ég reyna að freista gæf-
unnar.
Hann laut fram af svölunum og hróp-
aði:
— Heyrðu mig, þú þarna.
II. KAFLI.
Öfund.
Þannig vildi til, að dansmærin hafði
tekið sér hvíld frá trumbuslættinum,
er hér var komið sögu, og greindi því
orð liðsforingjans. Hún sneri sér undr-
andi í þá átt, sem rödd hans barst úr.
Hún starði undrandi á Föbus og nam
staðar í dansinum.
— Heyrðu, þú þarna, endurtók Föbus
og benti henni að koma.
Dansmeynni varð litið upp til hans
öðru sinni — og roðnaði. Síðan tók
hún trumbuna undir arm sér og gekk
að húsdyrunum 1 augsýn hins undrandi
mannfjölda. Hún gekk hægum skrefum
og var reikul í spori.
Að andartaki liðnu var dyrunum
lokið upp. — Tatarastúlkan stóð kyrr 1
sömu sporum undrandi og niðurlút og
áræddi ekki að halda förinni áfram að
(Lækkaff verff kl. 5)
Aðvörun
til
eigenda veðdeildarbréfa (bankavaxfa-
bréfa) Landsbankans.
Athygli skal vakin á því, að vextir, sem kunna að vera greidd-
ir af útdregnum veðdeildarbréfum (bankavaxtabréfum) fyrir
tímabil eftir gjalddaga þeirra, verða dregnir frá höfuðstólnum
um leið og bréfin eru innleyst. Eigendur slíkra bréfa eru þvi á-
minntir um að athuga gaumgæfilega lista þann yfir útdregin
veðdeildarbréf (bankavaxtabréf), sem auglýstur er í Lögbirt-
ingablaðinu ár hvert, í febrúar eða marz og fæst einnig sér-
prentaður hjá oss og útibúum vorum.
LMDSBANKI ÍSLAIVDS.
Reykvíkingar.
Hallgrímssóknarfólk.
Sunnudaginn 12. október 1941 kl. iy2 e. h. verður upplestur í
Nýja Bíó. Nafnkenndar og vinsælar skáldkonur (búsettar í Hall-
grímssókn) lesa upp frumsamin ljóð og sögur.
Allur ágóffinn rennur til Hallgrímskirkju f Reykjavlk.
Aðgöngumiðar seldir í bókabúðum Sigfúsar Eymundssonar
og ísafoldar. Kosta 2 krónur.
Höfum fyrirliggjandi
I. flokks Æðardún
í V4> Yz og 1 kíló umbúffum.
Gefjun - 10iiiiii
Aðalstræti 6.
HandíOaskélínn
Þeir, sem sótt hafa um kennslu á námskeiðum skólans 1 vet-
ur, eru beðnir að greiða skólagjöld sln á skrifstofu Hjartar Hans-
sonar umboðssala, Bankastræti 11, n. k. mánudag, þriðjudag
eða miðvikudag kl. 5—7 síðdegis, Verður þeim þá tilkynnt
hvaða dag kennslan hefst.
Skólastjórinn.