Tíminn - 08.11.1941, Síða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARIN8SON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÓTOEFANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
25. ár.
Reykjavík, langardagiim 8. nóv. 1941
114. blað
Falsanir Sjálistæðismanna
í skattamálinu
Ríkisstjórnin hefir
fengið lausn
DýrtíðarSrumvarpid
var fellt með 16 :11
atkvœðum
Á ríkisráðsfundl, sem hald-
inn var kl. 4 e. h. í gær, veitti
ríkisstjóri ráðuneyti Hermanns
Jónassonar lausn frá störfum.
Ríkisstjóri fór jafnframt fram
á það við ráðuneytið, að gegna
stjórnarstörfum fyrst um sinn
þar til nýtt ráðuneyti sé mynd-
að. Tók ráðuneytið það að sér.
Ríkisstjórinn tók lausnar-
beiðnina til greina eftir að frv.
viðskiptamálaráðherra um ráð-
stafanir gegn dýrtíðinni hafðl
verið fellt i neðri deild. Um að-
algreín frv., kaupfestingará-
kvæðið, féllu atkvæði þannig:
Já sögffu: Jörundur Brynjólfs-
son, Bjarni Ásgeirsson, Bjarni
Bjarnason, Eysteinn Jónsson,
Gísli Guðmundsson, Helgi Jón-
asson, Jón ívarsson. Pálmi
Hannesson, Skúli Guðmunds-
son, Steingrímur Steinþórsson
og Sveinbjörn Högnason. Nei
sögffu: Einar Olgeirsson, Eirík-
ur Einarsson, Emil Jónsson,
Finnur Jónsson, Haraldur Guð-
mundsson, Héðinn Valdimars-
son, ísleifur' Högnason, Jakob
Möller, Jóhann Möller, Jón
Pálmason, Ólafur Thors, Pétur
Otteseri, SigurðUr Kristjánsson,
Sigurður Hlíðar, Stefán Stef-
ánsson, Þorsteinn Briem. At-
kvæffi greiddu ekki: Garðar Þor-
steinsson og Gísli Sveinsson.
Fjarverandi voru: Bergur Jóns-
son (veikur) og Ásgeir Ás-
geirsson (erlendis).
Mynda f lokkarnir, sem
fcldu frv., nýja stjórn?
Ríkisstjóri mun nú vafalaust
hraða eftirgrennslun sinni um
möguleika fyrir myndun nýrr-
ar stjórnar. Verður það vafa-
laust reynt fyrst, hvort flokk-
ar þeir, sem stóðu að þvi að
fella írv., geta komlð sér sam-
an um stjórnarmyndun. Væri
það hin þingræðislega rétta
lausn málsins.
Samkomulagið í fyrra gílti aðeíns fyrir
skattaálagnínguna á tekjur ársins 1940
- Fró nmræðuDum um skattaSrv. i neðri deild -
Verndun íslenzkra
fornríta
Menntamálanefnd neðri
deildar flytur frv. um viðauka
við lög um rithöfundarétt og
prentfrelsi. Aðalatriðin eru
þessi:
Við útgáfu íslenzkra fornrlta
skal fylgt samræmdri fornri
stafsetningu, nema fom hand-
rit séu gefin út stafsett.
Þó liðin séu meira en 50 ár
frá dauða höfundar má ekki
birta rit hans breytt að efni,
meðferð eða málblæ, ef það
raskar gildi ritsins og má telj-
ast menningarhagsmunum til
tjóns.
Sé sleppt kafla eða köflum úr
riti skal þess greinilega getið
á forsiðu og 1 auglýsingum um
ritið.
Frv. er flutt samkvæmt beiðni
dóms- og kennslumálaráðherra
og segir svo I greinargerðinni:
„Þar eð skýrt hefir verið op-
inberlega frá ráðagerð um að
gefa fornrit vor út með nú-
tímastafsetningu, stytt og jafn-
vel umrituð, en slíkt verður að
teljast viðsjárvert, ef engar
takmarkanir verða settar, þyk-
ir rétt, að sett verði lög, sem
komi í veg fyrir, að þeim miklu
bókmenntaverðmætum, sem
(Framh. á 4. siSu)
Frumvarp Framsóknar-
flokksins um breytingu á
skattalögunum, var til
fyrstu umræðu í neðri deild
í gær. í umræðunum vakti
það sérstaka athygli, að
Sjálfstæðismenn virtust
ætla að reyna að telja það
brot á bráðabirgðasam-
komulaginu um skattamál-
in í fyrra, að þetta frv. sé
flutt.
Viðskiptamálaráðherra fylgdi
frv. úr hlaði með ítarlegri ræðu.
Sagði hann, að frv. væri einn
þátturinn í tillögum Fram-
sóknarflokksins í dýrtíðarmál-
inu. Þvi væri ætlað að tak-
marka verðbólguna með því að
draga úr kaupgetunni, þar sem
hún væri mest, en jafnframt
væri tryggt með þvi, að allmiklu
fé yrði safnað til hörðu áranna.
Ráðherrann sýndi elnnig fram
á, hversu óréttmætt hið svo-
kallaða „frádráttarfyrirkomu-
lag“ værl, þar sem mestallur
striðsgróði þessa árs myndi
sleppa undan sköttum, ef það
væri látið haldast.
Fjármálaráffherra talaði næst-
ur. Taldi hann, að frv. væri brot
á samkomulagi flokkanna um
skattamálin í fyrra og vitnaði
m. a. því til sönnunar i fjárlög-
in, þvi að við áætlun skatttekn-
anna hefði verið byggt á nú-
gildandi lögum.
Annars lýsti ráðherrann engri
endanlegri afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins til málsins.
Viffskiptamálaráffherra svar-
aði þegar og nefndi m. a. eftir-
farandi atriði til sönnunar þvi,
að þessi skoðun fjármálaráð-
herra væri byggð á íullum mis-
skilningi:
1. Á flokksþingi Framsóknar-
manna í fyrra var því yfirlýst
sem stefnu flokksins, að fá frá-
dráttarfyrirkomulagið afnumið,
en það er aðalatriði þessa frv.
Af því má vera ljóst, að ílokk-
urinn muni nota öll tækifæri
til að koma málinu fram.
2. í samningunum um skatta
málin á þingi í fyrra var það
skýrt tekið fram af fulltrúum
Framsóknarflokksins, að flokk-
urinn vildi, að frádráttarfyrir-
komulagið yrði afnumið þá
þegar. Það var rætt um þetta
fram og aftur 1 samninga-
nefndinni. Sjálfstæðisflokkur-
inn kvaðst alls ekki geta fall-
izt á það, og Alþýðuflokkurinn
kvaðst ekki geta verið með þvi,
að svo stöddu.
Við fulltrúar Framsóknar-
flokksins lýstum þá yfir því
margsinnis, að þótt við féllumst
á að gera þetta ekki að þingmáli
að því sinni, vegna þeirra ský-
lausu yfirlýsinga, sem lægju
fyrir frá hinum flokkunum, um
að það yrði ekki samþykkt á því
þingi, þá myndi Framsóknar-
flokkurinn berjast áfram fyrir
þessari breytingu og koma
henni fram hvenær, sem hann
gæti fengið nægilegt þingfylgi
til þess. Þetta tókum við alveg
sérstaklega fram til þess, að
samstarfsmenn okkar gætu ekki
vera í neinum vafa um aðstöðu
Framsóknarflokksins.
3. Þetta kom líka skýrt
fram hjá mér i þingræðu um
þessi mál í fyrra. Ég lýsti af-
námi írádráttarfyrirkomulags-
(Framh. á 4. siOu)
Ráðast Japanír á Rússa?
- Alit Hore-Belisha, fyrv. hermálaráðherra. —
Allar fregnir, sem berast frá
Japan, benda til þess, að þar séu
í undirbúningi víðtækar hern-
aðarfyrirætlanir. Sumir telja,
að næsta takmark Japana sé
Thailand og Burmabrautin, en
ílestra álit er þó, að árás á Sí-
beríu sé þeim efst 1 huga. Þess
vegna hafl stjórnarskiptin orð-
ið þar um það leyti, þegar
horfur voru á, að sókn Þjóð-
verja til Moskva myndi bera
skjótan árangur. Hernaðar-
sinnarnir tóku þá völdin í sín-
ar hendur, en fráfarandi stjórn
hafði bæði verð skipuð hern-
aðarsinnum og hægfara mönn-
um. Hún var mynduð, þegar
þýzk-rússneska styrjöldin hófst,
og mun hafa verið skipuð með
það fyrir augum, að möguleik-
arnir væru opnir 1 báðar áttir.
Hinir miklu sigrar Þjóðverja
hafa gefið hernaðarsinnunum
byr í seglin.
Tvennt hefir vakið sérstaka
*athygli í þessum málum að
undanförnu. Japanir hafa dreg-
ið lið frá Mið-Kína, þar sem
þeir hafa haldið uppl einna
mestri sókn, og þeir hafa reynt
að ná samningum við Banda-
víkln. Nýlega hefir hin nýja
stjórn sent þekktan stjórnmála-
mann sem sérstakan erindreka
til Washington. Ýmsir telja það
erindi hans, að Japanir bjóð-
ast til að draga úr sókn sinni í
suðurátt, ef Bandaríkin láta þá
fá óbundnar hendur að norðan,
þ. e. í Síberíu.
Hore-Belisha, fyrv. hermála-
ráðherra, hefir nýlega vikið að
þessum málum í blaðagrein.
Verða hér rakin nokkur atriði
hennar:
— Ef Þjóðverjar gætu hrak-
ið rússneska herinn alla leið yf-
ir Volgu, væri þörfum þeirra í
raun og veru fullnægt. Að vísu
hefðu þeir ekki náð nema >4
hluta af hinu víðáttumikla
Rússaveldi. En þeir hefðu náð
auðugustu héruðunum. Þeir
hefðu fengið nýtt Ruhrhérað
og Rínarland. Þeir hefðu bætt
við 133 milj manna til að vinna
í þjónustu hinnar miklu víg-
vélar sinnar.
A.
Síldveiðin í Faxaflóa,
Snjókoma nyrðra. — Brú á Geirlandsá.
Landspítalans.
Úr skýrslu
Préttaritari blaðsins i Keflavík sím-
ar: Undanfarið hefir veiðzt mikil síld
héðan í reknet og komu bátamir inn
með mikla sild í morgun. í fyrrakvöld
kom samvinnubáturinn Keflvíkingur
hingað með um 300 tunnur. Aðrir bát-
ar fengu nokkru minna, en þó allgóða
veíði. Síldln hefir aðallega veiðzt út
af Höfnum og Grindavík. Sildin er
söltuð hér, en vöntun á söltunarstúlk-
um veldur töluverðum erfiðleikum. Þá
er einnig saltað mikið, bæði á Akra-
nesi og I Sandgerði. í dag er óhagstætt
veiðiveður, suðaustanstormur og slæmt
sjóveður. Er sennilegt, að bátarnir fari
ekki á veiðar I dag.
III
Samkvæmt símtali við Húsavik i
gærmorgun gerði þriggja sólarhringa
kulda og snjókomu þar nyrðra fyrir
stuttu síðan. En nú hefir aftur brugðið
til þurviðris. Bifrelðar ganga ennþá
hindrunarlítið milli Akureyrar og
Húsavíkur, en Reykjaheiði hefir verið
illfær bifreiðum um skeið. Þlngeyska
ijársýkin virðist breiðast út á hinu
sýkta svæði. Varð hennar vart fyrir
stuttu síðan I sauðfé frá Geitafelli í
Reykjahverfi. Undanfarið hefir aflazt
töluvert af fiski á handfæri frá Flatey.
í haust veiddist nokkuð af kolkrabba
á innanverðum Skjálfandaflóa. Var
krabblnn frystur og kemur nú i góðar
þarfir sem beita.
III
Þessa dagana er hafinn undlrbún-
ingur að byggingu brúar yíir Geir-
landsá á Síðu. Verður brúin jámbita-
brú á steyptum stöplum. Lengd brúar-
innar verður 150 metrar. Gólfið ofan
á jámbitunum verður að miklu leyti
úr timbri, sem rekið hefir á svæðinu
austan Mýrdalssands. Var nýlega flutt
vélsög þangað austur, til þess að vinna
þetta timbur. Pyrri partinn í vetur
verður unnið að undirbúningi, en sjálf
brúin verður ekkl reist fyrr en næsta
vor. Með því að fá brú á Geirlandsá,
verður bílfært alla leið að Teyginga-
læk, um 20 km. fyrir austan Kirkju-
bæjarklaustur.
III
Nýlega barst blaðlnu útdráttur úr
skýrslu Landspítalans fyrir árið 1940.
Segir þar meðal annars: Litlar breyt-
ingar urðu á starfsliði aðrar en þær,
sem eðlilega eiga sér stað, vegna þess
að aðstoðarlæknar em ráðnir um
ákveðið árabil og kandídatar til eins
árs. En að sjálfsögðu verða árlega
nemendaskipti á Hjúkrimarkvenna- og
Ljósmæðraskólanum. í lyflæknisdeild-
inni, undir stjóm prófessors Jóns Hj.
Slgurðssonar, lágu 58 sjúklingar í árs-
byrjun. En á árinu komu 380 nýir
sjúklingar. 355 útskrifuðust, en 27 dóu.
í húð- og kynsjúkdómadeildinni lá 81
sjúklingur. Þrjátíu og fimm þeirra
höfðu lekanda, en 21 syfilis, sem hefir
aukizt síðustu árin. Hannes Guð-
mundsson er sérfræðingur þessarar
deildar. Yfirlæknir handlæknisdeildar
er próf. Guðmundur Thoroddsen. í
ársbyrjun lágu 54 sjúklingar í deild-
innl, en 559 komu á árinu. Skurðað-
gerðir vom rétt neðan við 500, en auk
þess var gert að 632 slösuðum mönn-
um, sem ekki lágu i spítalan-
um. Sjúklingar vom svæfðir og
staðdeyfðir i 456 skipti. Deyfing á
mænunni var gerð 76 sinnum, og tíðk-
ast sú aðgerð nú æ meir. Alls létust
47 sjúklingar á deildinni. í fæðingar-
deildinni, sem líka er i umsjá próf. G.
Thoroddsens, fæddu 467 konur á árinu,
342 giftar, en 125 ógiftar. Fæðingar
vom alls 474; sjö sinnum tvíburafæð-
ingar. Tvær konur dóu. Önnur hafði
alið bam sitt 1 heimahúsum, en var
flutt í spítalann með blóðeitmn. Hin
konan dó úr hjartasjúkdómi 20 dögum
eftir bamsburð. Fæðandi konur vom
svæfðar I 445 skipti. Tangarfæðingar
voru 11, en keisaraskurður var gerður
tvisvar, og lifðu báðar konumar og
böm þeirra. Margar mlnni háttar að-
gerðir vom framkvæmdar. Bömin, sem
fæddust, vom 239 drengir og 235 stúlk-
ur. 17 fæddust andvana, eða dóu
skömmu eftir fæðingu. Yfirlæknirinn
getur þess, að 33 fæðandi konum hafi
þurft að vísa frá vegna rúmleysis.
Þetta er mjög alvarleg fregn. Hin si-
vaxandi aðsókn sýnir, að fæðingar-
deUdin nýtur mikUs trausts kvenþjóð-
arinnar. Enn fleiri rúm fyrir fæðandi
konur er aðkaliandi nauðsyn. Eins og
ástatt er nú, geta fæstar konur vænzt
þess að eiga kost á nægri hjálp I
heimahúsum meðan þær liggja á sæng,
(Framh. á 4. siSu)
Rússar hafa sýnt þá miklu
fyrirhyggju, aff reisa mikil
orku- og iðjuver austan Úral-
fjalla. Þar eru námuauðæfi
mikil, olía, kol, járn, zink, kop-
ar, króm o. s. frv. Hernaffar-
framleiffslan á þessum stöffum
getur þó aldrei komiff 1 staff
þeirrar, sem Rússar hafa misst.
Henni hefir heldur ekki veriff
komiff á fót með það fyrir aug-
um, að hún ættl aff fullnægja
þörfum hersins að vestanverðu.
Henni hefir verið ætlað að
fullnægja þörfum hersins að
austanverðu, þ. e. hersins, sem
verði Síberíu og berffist viff
Japani, ef til styrjaldar kæmi
milli þeirra og Rússa.
Japanir hafa vitanlega alltaf
haft mikinn augastað á þessum
hluta Rússaveldisins, þótt þeir
hafi beitt geiri sinum í aðrar
áttir meðan rauði herinn var
ólamaður. Nú gefa Þjóðverjar
þeim vitanlega undir fótinn og
lofa þeim fögru, ef þeir skerast
í leikinn með þýzka hernum.
Þaff myndi vitanlega létta mjög
undir meff Þjóðverjum, ef Rúss-
ar þyrftu einnig aff berjast við
Japani. Hernaðarframleiffsluna
austan Úralfjalla myndi þá
verða að fara til austurvíg-
stöffvanna I stað þess að Rússar
geta nú sent hana til vesturvíg-
stöðvanna.
Þjóffverjar virffast ætla Jap-
önum svipaff hlutverk og ítöl-
um. Japanir eiga aff ráðast á
Rússa, þegar þeim veitir verst,
eins og ítalir réffust á Banda-
menn, þegar þeim gegndi verst.
Nú er aðeins beffið eftir hentugu
tækifæri.
Það er sagt, aff Japanir treysti
sér ekki í styrjöld, sökum þess
aff þeir séu fjárhagslega illa
staddir og skorti hráefni og
fleiri nauffsynjar. En einræðis-
ríkin eiga auðvelt meff að hafa
slíkt taumhald á fjármálunum,
að þau verði ekki til trafala.
Japanska þjóðin hefir líka
veriff vanin á það á undanförn-
um árum aff herffa að sér sult-
arólina, sumpart af nauffsyn og
sumpart til aff safna varaforffa
og búa þjóffina undir þaff, sem
koma skal. Um hráefnin er það
aff segja, aff kunnugustu menn
telja, aff Japanir eigi birgffir af
járni, stáli, kopar og fleiri
málmum, er nægi til þess aff
hergagnaframleiðslan þurfi
(Framh. á 4. siSu)
Erlendar fréttir
Stórhríffar hafa mjög dregið
úr bardögum á Moskvavígstöffv
unum. Byltingarafmælið var
haldiff hátíðlegt i Moskva í gær
og var höfð stór hersýning á
Rauða torginu að vanda. For-
ráffamennirnir lýstu í tilefni
dagsins trú á sigri Rússa, þótt
en væru miklar þrautir fram
undan. Stalin lét í ljósi þá skoff
un, að Moskva og Leningrad
myndu geta varizt. — Á öffrum
viígstöðvum virðast ekkl hafa
orðið neinar verulegar breyt-
ingar, en taliff er aff Þjóffverjar
undirbúi nú lokaárás á Sevasto
pol.
Bandaríkjastjórn hefir veitt
Rússum 1000 milj. dollara lán,
sem verffur rentu- og afborgun
arlaust, þar til 5 árum eftir
styrjaldarlok.
Öldungadeild Bandaríkja-
þingsins hefir samþ. þá breyt-
ingu á hlutleysislögunum, að
vopna megi amerísk kaupför.
Fulltrúadeildin hefir áffur sam
þykkt þetta.
Bandaríkjastjórn hefir fyrir
nokkru sent finnsku stjórninni
þá orffsendingu, aff Finnar verffi
að hætta sóknarstríði gegn
Rússum, ef þeir ætli aff hafa
vinsamlega sambúð viff Banda-
ríkin. Jafnframt hefir hún kom-
A víðavangi
VIÐREISN REYKJAVÍKUR.
Þegar samstarf flokkanna
hófst, voru málefni Reykjavík-
ur I kalda koli. Fátækrafram-
færið óx ár frá ári. Sjálfstæð-
isflokkurinn reyndi að tryggja
sér atkvæði þurfamannanna og
þorði því ekki aff taka föstum
tökum á þessum málum. Inn-
heimta útsvaranna var einnig
í megnasta ólagi, því að Sjálf-
stæffisflokkurinn þorði ekki aff
ganga eftir útsvörunum hjá
vildarvinum sínum og skiptu því
vangoldin útsvör oft milj. kr.
á ári. Afleiðingarnar af
þessu voru þær, aff skulda-
söfnun Reykj avíkurbæj ar fór
hraðvaxandi. Framsóknarmenn
deildu hart á þetta ófremdar-
ástand og kröfðust þess, þegar
samstjórnin var mynduð, aff fá-
tækramál og útsvarsmál
Reykjavíkur yrðu tekin föstum
tökum. Niffurstaðan varð sú, aff
sett voru lög, sem stórum bættu
útsvarsinnheimtuna og sköp-
uðu aukið affhald í fátækra-
málunum. Þetta hefir, ásamt
ríkjandi stundarvelgengni, tals-
vert bætt afkomu Reykjavíkur-
bæjar í bili. Sú affstaffa, sem
samstarfið veitti Framsóknar-
flokknum til aff hafa holl og
gagnleg áhrif á málefni Reykja-
víkur, mun jafnan verffa talinn
einn mesti ávinningur þess.
Þótt samstarf flokkanna hafi
misheppnazt margt, verður því
ekki neitaff, að í þessum efnum
hefir náðst verulegur árangur.
Árangurinn hefði þó vitanlega
getaff orffiff meiri, ef forráffa-
menn Reykjavíkur hefðu haft
framsýni til að hagnýta sér
allar umbótatillögur Fram-
sóknarflokksins í fátækramál-
um og mun það bezt sjást, er
aftur harðnar í ári. Þau mál
munu nánar rakin síffar.
„HAGRÆNT SJÓNARMIГ.
Einhver B. E. skrifar nýlega í
Kaupsýslutíðindin og segir, að
frá „hagrænu sjónarmiði" sé
sé ekki til nein röksemd fyrir
þeirri ráðstöfun.aff láta bændur
fá brezku uppbótina. Frá „hinu
hagræna sjónarmiði“ þessa
manns virðist þannig æskilegt,
að landbúnaðurinn leggist niffur
og sveitafólkið gangi algerlega
í þjónustu setuliffsins, en sú
hefði afleiðingin orffiff, ef bænd-
ur hefðu ekki fengiff verðupp-
bótina. Landbúnaffurinn hefði
þá orðið langt frá því að vera
samkeppnisfær viff Bretavinn-
una og er það raunar ekki enn.
Menn munu geta dæmt um það
í stríðslok, hversu „hagrænt
sjónarmiff" þaff hefði veriff, aff
láta Bretavinnu koma alger-
lega í staff landbúnaffarins.
ið til þeirra skilaboffi frá Rúss-
um, um að þeir séu fúsir til aff
semja frið. — Hoover og fleirl
áhrifamenn vestra hafa mót-
mælt þessari orffsendingu
Bandaríkjanna til Finna.
Litvinoff hefir veriff skipaff-
ur sendiherra Sovét-Rússlands
í Washington. Litvinoff féll í ó-
náð hjá Stalin vorið 1939, því að
hann vildi þá semja við Banda-
menn, en var mótfallinn þýzk-
rússneska samningnum. Nú
hefir hann verið tekinn í fulla
sátt aftur.
Þýzkra kafbáta hefir tvíveg-
is orðið vart við Newfoundland
undanfarið.
Tassfréttastofan rússneska
segir, aff manntjón Rússa þaff,
sem af er styrjöldinni, sé eftir-
farandi: Fallnir 350 þús., horfn-
ir 371 þús., særðir og teknir til
fanga 1.020 þús. Samanlagt
manntjón Rússa er því um 2
milj. manna. Hins vegar sé hliff-
stætt manntjón Þjóffverja 4 y2
milj.
Landvinningar Þjóffverja i
Rússlandsstyrjöldinni eru orðn-
ir 1.530 þús. ferkm., segja þýzk-
(Framh. á 4. siSu)