Tíminn - 08.11.1941, Síða 2

452
TÍMM, langardaginm 8. nóv. 1941
114. blað
Gull og grávara
Ætla þeír beínt í vökina?
I.
Bjarni Benediktsson borgar-
stjóri hefir ritað alllanga grein
í Mbl. um íslenzk stjórnmál.
Kemur hann þar nokkuð við
sögu Framsóknarflokksins og
gætir þar nokkurs ókunnug-
leika, þar sem maðurinn er
ungur en flokkurinn gamall.
Tilgangur greinarinnar er sýni-
lega sá, að leiða í ljós að
Framsóknarmenn misskilji
eðli og styrkleik Sjálfstæðis-
flokksins. Telur höfundur, að
sá misskilningur hafi leitt
til rangra ályktana. Ég mun
gera nokkrar athugasemdir
við þessa grein um þá hluta
hennar, þar sem mér er efnið
kunnugt, en að öllum líkindum
munu aðrir samflokksmenn
mínir leiðrétta misgáning, sem
þeir þekkja betur til en ég.
II.
Bjarni Benediktsson telur að
ég hafi átt mikinn þátt í að
stofna bæði Framsóknar- og
Alþýðuflokkinn. Telur hann, að
ég hafi á unga aldri haft að-
stöðu til að kynna mér frönsk
stjórnmál, m. a. af samvistum
við Courmont ræðismann, sem
dvaldi hér nokkur ár. Þykir
honum líklegt, að ég hafi tekið
til fyrirmyndar franska barna-
kennara, sem mjög hafi verið
starfandi með frönsku flokkun-
um og oft ráðið þar allmiklu,
einkum í bandalagi við verka-
mannaflokkana þar í landi.
Borgarstjórinn álítur, að ég
hafi sýnt allmikla kænsku í því
að laga þessar frönsku fyrir-
myndir eftir íslenzkum stað-
háttum, í því skyni að halda
Mbl.flokknum í bóndabeygju, a.
m. k. um langa stund, en taka
þó upp samstarf við hann undir
vissum kringumstæðum.
Bjarni Benediktsson álítur að
Framsóknarflokkurinn sé byggð
ur eftir „fyrirfram gerðri áætl-
un.“ Hann virðist ætla, að það
sé hægt að búa til stóra flokka,
eins og hús eða aðra dauða
hluti, einkum ef beitt sé kænum
útreikningi og slóttugheitum.
Því miður fyrir borgarstjórann,
eru þessar skoðanir hans ekki
nema að mjög litlu leyti í sam-
bandi við veruleikann.
III.
Á árunum 1908—1918 var
mikill glundroði í islenzkri póli-
tík. Gamla flokkaskiptingin um
viðhorfið til Dana var að hætta
að hafa áhrif á hugi manna.
Sýnilegt var, að deilan við
Dani yrði von bráðar útkljáð.
En í þjóðlífinu var mikill gró-
andi. Vélaiðjan var að ná tökum
á útgerðinni. Síminn var kom-
Eftir Jónas Jónsson
inn til landsins, og verzlunin
varð innlend. Kaupfélögin og
ungmennafélögin voru í hröð-
um vexti. Vélaiðjan í kaupstöð-
um byrjaði að valda stéttaskipt-
ingu milli snauðra manna og
burgeisa. Á þessu tímabili hlaut
hverjum manni, sem bar skyn
á flokkskipun og þingstjórn í
lýðræðislöndum Norðurálfu, að
vera fullljóst, að hér á landi
hlytu innan skamms að mynd-
ast nýir flokkar, byggðir á
efnamun og lífsaðstöðu.
Áður en ég byrjaði skipti af
þjóðmálum, voru hafin samtök
bænda og verkamanna, og vann
hvor stéttin fyrir sig. Þó var
einskonar samúð á milli, á
þann veg, að Sigurður Sigurðs-
son ráðunautur var annars
vegar einn af stofnendum
verkamannafélagsins Dagsbrún
og riðinn við fyrstu samtök
bænda á Alþingi við að halda
saman í landsmálabaráttunni.
Bjarni Benediktsson misskil-
ur þessa þróun. Hann telur, að
Framsóknarfl. og verkamanna-
flokkurinn hafi verið tilbúnir
með pólitískum klókindum, og
að ég hafi átt meginþátt í því
starfi, og þar farið eftir frönsk-
um fyrirmyndum, m. a. lært í
því efni af Courmont ræðis-
manni. Hér skýtur mjög skökku
við. Courmont var að vísu ná-
kominn vinur minn um mörg
ár,og af kynningu við hann fékk
ég aukinn skilning á fegurð ís-
lenzkrar náttúru og þjóðlegra
íslenzkra verðmæta. En hann
var gersamlega áhugalaus um
öll stjórnmál, bæði frönsk og
íslenzk. Ég hygg, að einu áhrif
hans hér á landi hafi verið
þau, að hann bar mér eitt sinn
munnleg skilaboð frá ríkis-
manni, sem átti þá mikla eign í
Morgunblaðinu, og spurði hvort
ég vildi starfá við Mbl. fyrir fer-
föld laun mín við Kennaraskól-
ann. Ég sinnti ekki þeim skila-
boðum, en hefi þó orðið Mbl.
til eflingar á annan hátt, svo
sem kunnugt er.
Borgarstjórinn víkur að því,
sem sönnun fyrir áhrifum Cour-
monts á íslenzka pólitík, að
hann bar mér í síma á frönsku
skilaboð frá Guðbrandi Magn-
ússyni um að sonur biskups
myndi fáanlegur til að verða
ritstjóri Tímans. Hann sagði
þessa einu setningu fyrir góð-
kunningja sinn, til að koma á
framfæri dulmálsskeyti, sem
eins hefði mátt vera á esper-
antó eöa hebresku, ef ég hefði
skilið þau mál.
Jafn veik er sú röksemd borg-
arstjórans, að ég hafi haft
franskar fyrirmyndir hér á
landi. Ég hefi aldrei haft mæt-
ur á franskri pólitík, þótt hún
of óstöðug og glundroðakennd.
Að því leyti, sem ég hefi átt
þátt í störfum Framsóknar-
flokksins, hefir gætt norrænnar
festu í aðgerðunum. Sigurður í
Yztafelli var þrjú ár við stjórn.
Ráðuneyti Tr. Þórhallssonar
var nálega 5 ár við völd og Her-
mann Jónasson mun vera kom-
inn á 8. árið sem forsætisráð-
herra hér á landi. Ég hefi verið
stuðningsmaður allra þessara
ráðuneyta. Ef ég hefði fengið
mótað mitt viðhorf af hinum
skammlífu ráðuneytum Frakka,
myndi fyrirmyndinni lítt hafa
verið fylgt hér á landi.
IV.
Ástæðan til þess að Bjarni
Benediktsson notar svo hald-
lausar röksemdir I skýringum
sínum, er sú, að hann er sem
málfærslumaður að verja mál,
sem ekki er hægt að styðja með
rökum, af því að þau eru ekki
til. Meginvilla hans liggur í því,
að hægt sé að búa til flokka
eða flokksbrot með klókindum.
Það er jafn ómögulegt, eins og
| að veita vatni opnar leiðir upp
fjallahlíðar. Flokkur myndast
af náttúrlegri innri þörf manna
með skyldar lífsskoðanir, til að
vinna saman að áhugamálum
sínum. Aðrir flokkar hafa ekki
lífsgildi. Lárus H. Bjarnason
reyndi að mynda flokk með
klókindum. Jón í Stóradal fór í
slóð hans. Héðinn Valdimarsson
hugði að gera flokk um sig eft-
ir að hann kom úr heimsókn-
inni til kommúnista. En öllum
þessum mönnum mistókst. Þeir
stefndu í auða vök og hurfu þar
niður sjálfir. Ég hygg, að þeir
íleiðtogar Sjálfstæðisflokksins,
sem á undanförnum missirum
hafa unnið að því, að koma upp
verkamannadeild utanvert við
flokkinn, stefni hiklaust og
brotalaust í vökina til þeirra
þriggja gáfuðu og sniðugu
manna, sem voru haldnir af
þeirri villu, að hægt sé að búa
til stjórnmálaflokka með klók-
indum og kænsku, en í and-
stöðu við eðlilega þróun og
andlega strauma í landinu.
Bjarni Benediktsson veit, að
ég hefi í rúmlega aldarfjórðung
unnið að málefnum Framsókn-
armanna, og að nokkuð mikinn
hluta þess tíma hefi ég af og til
haft vinsamleg skipti við Al-
þýðuflokkinn. Út frá sínu sjón-
armiði ýkir hann þessi skipti
mín við verkamannaflokkinn
og virðist álíta, að ég hafi þar
framkvæmt fyrirfram gerða
áætlun um, að þessir tveir
flokkar skyldu vinna saman
móti Mbl.flokknum og hindra
þannig, að hann hefði nokkur
áhrif. Rétt er að geta þess, að
borgarstjórinn viðurkennir, að
ég hafi strax 1923 gert ráð fyrir
hugsanlegu samstarfi Fram-
sóknarmanna við Mbl.flokkinn.
Fyrst uppruni íslenzkra flokka
er á dagskrá og aðstaða mín
til þessarar þróunar, þá vil ég
nota tækifærið til að skýra bað.
að fyrir'mér var aðalatriðið að
ííslenzk póHijík kæmist út úr
beirri ringulreið, sem hún var
komin í með „grútnnm" og
..bræðinirnum“, „Árvakri",
,.langsum“ og ,.þversum“. Ég á-
leit, að þessir flokkar væru
haldlausar vinnúvélar fyrir
þjóðina, og að hinir haldlausu
og síbreytilegu flokkar stæðu
þjóðinni fyrir þrifum bæði við
endanlega lausn frelsismálanna
og þó einkum að því er gnerti
hinnar óhjákvæmilegu fram-
farabaráttu. Hvar sem ég ritaði
'um málið, í Skinfaxá, Tíman-
um og Komandi árum, hélt ég
hinu sama fram. Hér þurftu að
myndast þrír flokkar, byggðir á
lífsstöðu og lífsskoðunum.
Þessir flokkar starfa síðan sam-
an, eftir því sem málefni eru til.
Tveir af þessum flokkum,
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn, voru fullmynd-
aðir um 1916—18. Af því að mér
var aðaláhugamál að þessir þrir
flokkar yrðu til, vann ég í fyrstu
allmikið með Alþýðuflokknum,
því að hann var veikari og
hafði færri ólaunuðum hjálpar-
mönnum á að skipa heldur en
samvinnumenn. Mér var vel
ljóst, að þessi hjálp við verka-
mannahreyfinguna myndi verða
gerð að tortryggnisefni gagn-
vart mér, og ef ég hefði hugsað
mér að ná fljótt og varanlega í
launaðar vegtyllur á vegum
Framsóknarflokksins, myndi ég
aldrei hafa gefið andstæðing-
unum þann höggstað á mér. En
takmark mitt var fjarlægara
heldur en þeirra manna, sem
ekkert sjá nema sinn eigin
flokk. Fyrir mér vakti varan-
leg umbót á öllu þjóðlífi íslend-
inga í sambandi við eðlilega og
heilbrigða flokkaskipun.
Bjarni Benediktsson gerir of
mikið úr starfi mínu við mynd-
un Alþýðuflokksins, þó að það
væri nokkurt og nokkurs virði.
Hann og flokksbræður hans
yfirleitt, munu varla hafa gert
sér grein fyrir því, að ég varð
óbeinlínis og óviljandi mjög til
eflingar þriðju flokksmyndun-
inni, Sjálfstæðisflokknum.
Hann þurfti líka að myndast,
en nokkur ár liðu svo, að þau
frumefni, sem áttú að fara í þá
■©trnimt
Luugardaginn 8. növ.
Skatfafrumvarpið
á Alþíngí
Nýlega var skýrt frá því hér
í blaðinu, að fram væri komið
á Alþingi frumvarp um breyt-
ingar á skattalögunum. Er það
flutt af fimm Framsóknarmönn-
um í neðri deild, og er Eysteinn
Jónsson, viðskiptamálaráðherra,
fyrsti flutningsmaður þess. Til-
lögur þær, sem felast í þessu
frumvarpi, eru einn þáttur í
þeim dýrtíðarráðstöfunum, sem
Framsóknarflokkurinn leggur
til að verði gerðar.
Þýðingarmesta breytingin á
skattalögunum, sem frumvarp-
ið gerir ráð fyrir, er sú, að hætt
verði að draga greiddan tekju-
skatt og útsvar frá tekjum áð-
ur en skattur er á þær lagður
og að settur verði nýr tekju-
skattstigi, sem miðaður sé við
þá breytingu. Ályktun um þetta
atriði var samþykkt á síðasta
flokksþingi Framsóknarmanna,
og við undirbúning skattafrum-
varpsins s. 1. vetur, gerðu Fram-
sóknarmenn tilraunir til að
koma þessari breytingu fram,
en þær tilraunir báru ekki
árangur í það skipti, þar sem
Sjálfstæðis- og Alþýðuflokks-
menn stóðu sameinaðir á móti
breytingunni. Er frá þessu skýrt
í nefndaráliti fjárhagsnefndar
neðri deildar og í ræðum Fram-
sóknarmanna um skattamálin
á síðasta aðalþingi. Var það
fram tekið í ræðum Framsókn-
armanna á Alþingi og í blaða-
greinum, að flokkurinn myndi
halda áfram að vinna að þess-
ari breytingu á skattalögunum,
unz hún fengist samþykkt.
í greinargerð með frumvarp-
inu er bent á það, sem oft hefir
verið vikið að hér í blaðinu, að
samkv. núv. fyrirkomulagi á
þessum málum þurfa þeir ein-
staklingar og félög, sem hafa
ójafnar og breytilegar tekjur
frá ári til árs, að borga hlut-
fallslega miklu hærri skatta en
hinir, sem hafa jafnar og stöð-
ugar tekjur. Þyngst verður
skattabyrðin á þeim, sem hafa
háar tekjur eitt ár, en lágar
tekjur bæði árið á undan og ár-
ið eftir.
Ef frumvarp Framsóknar-
manna verður samþykkt, verða
álagðir skattar hins vegar ein-
göngu bundnir við tekjur skatt-
ársins, án nokkurs sambands
við önnur ár, og tveir menn
með jafnháar tekjur og sömu
fjölskylduástæður, hverjar sem
þær eru, greiða þá jafnháan
skatt til ríkisins. _
Eins og nú er ástatt í þjóð-
félaginu, er sérstaklega þýð-
ingarmikið að þessi breyting
verði gerð áður en skattur er
reiknaður af tekjum ársins
1941. Eins og kunnugt er, voru
tekjur margra einstaklinga og
félaga mjög háar árið 1940.
Skattgreiðslur þeirra eru því
allháar á þessu ári. Eftir nú-
(Jildandi lögum koma þær
skattgreiðslur til frádráttar
tekjum ársins 1941, áður en
skattur er á þær lagður. Af því
leiðir það, að gróði þessa árs
sleppur að verulegu leyti und-
an sköttum, ef skatta lögunum
verður ekki breytt. í greinar-
gerð frumvarpsins er útreikn-
ingur á skattgreiðslum hluta-
félags, sem hafði 600 þús. kr.
hreinar tekjur árið 1940, og
jafn mikinn ágóða árið 1941,
áður en skattar og útsvar er
greitt. Að óbreyttum skattalög-
um myndi þetta félag þurfa að
borga aðeins tæpl. 74 þús. kr.
í tekjuskatt og stríðsgróðaskatt
árið 1942, en samkvæmt frum-
varpi Framsóknarmanna yrðu
skattgreiðslur þess til ríkisins
um það bil 230 þús. krónur.
Er af þessu ljóst, hverja þýð-
ingu skattalagabreytingin hefir
fyrir rikissjóð, eins og nú er
ástatt. Skattatekjur ríkisins
verða óeðlilega litlar á næsta
ári, ef ekki tekst að koma fram
þessum nauðsynlegu breyting-
um á skattalögunum. Sk. G.
Fjarlæg lönd IV.
I.
Maður var nefndur William
Seward. Hann var roskinn mað-
ur um miðbik 19. aldar ag
krafðist mannréttinda til
handa öllum þegnum Banda-
ríkjanna og boðaði löndum sín-
um þá mannúð og mildi, sem
landnemunum þar vestra hafði
ekki verið hent að temja sér.
Hann gerðist þingmaður og rík-
isritari á forsetadögum Abra-
hams Lincoln. Að kvöldi þess
14. apríl 1865, um svipað leyti
og Abraham Lincoln var myrt-
ur í leikhúsi, var honum veitt
tilræði á heimili sínu.. Hann
hlaut sár, en eigi bana.
En William Seward var eigi
aðeins réttsýnn maður. Hann
var og framsýnn. Rússar höfðu
um skeið talið Alaska, land-
flæmi mikið, nær fimmtán
sinnum stærra en ísland, sér
til eignar. Hinn danski land-
könnuður, Vitus Bering, er
fann Beringssund árið 1728,
kom þangað fyrstur hvítra
manna með förunauta sína,
rússneska, en nokkurum ára-
tugum síðar helguðu rússneskir
selveiðamenn sér landið. 1784
var loks rússnesk verzlunar-
stöð sett á Kadiakeyju í Al-
askaflóg. En Alaska varð Rúss-
um lítt til fjár og frama, og
flestir munu litla ágirnd hafa
haft á landflæminu. William
Seward sá betur en aðrir, og
fyrir hönd Bandaríkjastjórnar
keypti hann landið af Rússum
fyrir 7200 þúsund dollara. Þótt-
ust Rússar hafa selt vel, og ekki
var örgrannt að Seward tapaði
vinsældum og áliti meðal landa
sinna vegna þessa. Þetta gerð-
ist tveim vetrum eftir dauða
Abrahams Lincoln.
II.
Alaska er skagi mikill, er
gengur til vesturs frá megin-
landi Norður-Ameríku, norðan
við 60. breiddarstig, gegnt aust-
urodda Síberíu. Skilur þar Ber-
ingshaf og Beringssund tvær
mestu heimsálfurnar. Landið er
víða mjög hálent, og fjöllin hul-
in jöklum, er sums staðar ganga
í sjó fram. Eru skriðjöklarnir
sumir býsna ferlegir, og á ein-
um stað hrapa jakarnir í sjó
fram af 100 metra háu bergi.
Gustar kalt á þeim slóðum, eigi
síður en í Greipum norður, eins
og Fornólfur kvað. „Gaddur og
helja drottnar þar.“ Þarna eru
einnig eldfjöll, og er skammt
síðan mikil eldgos hafa orðið
þar.
Með ströndum fram er úr-
koma gífurlega mikil, sums
staðar 6300 millimetrar á ári.
Má geta þess, að þar sem úr-
koma er talin mest hér á landi,
í Vík í Mýrdal, er hún aðeins
2175 millimetra á ári. í Grímsey
hefir hún hins vegar mælst
minnst, 275 millimetrar, og |
geta lesendur Tímans á þessum
slóðum haft þessar tölur til
samanjafnaðar um úrkomuna
á Alaskaströndum. Veturnir eru
þar fremur mildir, en sumur
svöl. í Sitka, sem menn hér á'
landi kannast helzt við vegna
Sitka-grenisins, er skógræktar-
menn okkar hafa tengt miklar
vonir við til skógræktar hér á
landi í framtíðinni, bæ við
miðja strandlengju þá, austan
Alaskaflóans, er tilheyrir Al-
aska, er aðeins 1 stigs frost til
jafnaðar í janúarmánuði og
ekki heldur nema 12 stiga með-
alhiti í ágúst. En inni á meg-
inlandinu er veðurfar allt ann-
að: Miklar vetrarhörkur og
miklir sumarhitar. Hlýir haf-
straumar frá Kyrrahafi leika
um vesturströndina, en norður í
Beringssundi mæta þeir köld-
um íshafsstraumum, og eru
þokur þar tíðari en á flestum
öðrum stöðum á hnettinum.
Skógar miklir eru í Alaska,
einkum sunnan til, en norður á
íshafsströndinni eru túndrur
miklar, þar sem kaldir vindar
gnauða og klaki fer aldrei úr
jörðu.
Fljót mikið, er heitir Yukon,
fellur út í Beringshaf. Langt
inni í landinu fellur í það önn-
ur stórá, Tanana. pru dalir
miklir og breiðir meðfram fljót-
um þessum, og er talið, að þar
séu um 165 þúsund ferkílómetr-
ar lands, sem séu ágætlega vel
fallnir til akuryrkju. Ætlar
landsstjórnin, að þar gætu 10
miljónir bænda búið.
j Nú eru íbúar Alaska aðeins 80
þúsund manns, auk 20—30 þús-
und fiskimanna frá Kanada og
Bandaríkjunum, er þangað fara
í atvinnuleit á vissum tímum
ársins. Af íbúum landsins eru
um eða yfir 30 þúsund Eski-
móar og Indíánar, er lifa mest
á veiðiskap, að sið feðra sinna,
Eskimóarnir við ströndina, en
Indíánarnir inni í landinu. En
margir hafa á síðari árum einnig
gerzt skógarhöggsmenn og
námumenn og jafnvel bændur.
En eins og eðlilegt er, i slíku
landi sem Alaska, er þar mun
færra kvenna en karla, og hvít-
ar konur jafnvel fágætar.
Alaska er auðugt land
að náttúrugæðum. Þar eru
miklir skógar, möguleikar til
jarðyrkju, málmar fólgnir í
jörðu, fiskigengd i sjó og vötn-
um og gnægð villtra dýra, sela,
refa, bjarndýra, úlfa, elga,
marða og bjóra.
Þrjár eru hinar helztú út-
flutningsvörur frá Alaska:
Málmar margvíslegir, gull, kop-
ar, silfur, blý, tin, nikkel og
platína, lax og fiskiafurðir aðr-
ar og grávara. Af málmunum
hefir gullið og koparinn gefið
langmestar tekjur, og þær
nema engum smáupphæðum.
Lax frá Alaska er árlega seldur
fyrir 100 milljón dollara. Grá-
varan er bæði af villtum dýr-
um, sem veidd eru að vetrar-
lagi í skógum landsins og við
íshafsröndina, og alidýrum,
einkum refum. Eiga landsmenn
40—50 þúsund alirefi. Við
stjörnu, héldu áfram að vera í
þokukenndu ástandi. Forgöngu-
menn í því liði ’skildu ekki þró-
unina nógu vel fyrr en Jón Þor-
láksson kom til skjalanna og
hafði fullmyndað íhaldsflokk-
inn árið 1923. En sú samherta
óbeit á mér, sem kom fram'um
langa stund í blöðum íhalds-
manna gagnvart mér og mínu
pólitíska starfi, varð til mikils
gagns við flokksmyndun íhalds-
manna. í viðbót við málefnin,
sem sameinuðu flokksmennina,
höfðu þeir sameiginlegan skot-
spón fyrir allar sínar vígvélar.
Ég hygg, að ég hafi orðið Sjálf-
stæðismönnum meira að liði við
flokksmyndun sína heldur en
Alþýðuflokknum. Sem betur fer,
stendur Sjálfstæðisflokkurinn
þó ekki í þakklætisskuld við mig
fyrir þennan stuðning, því að
hann var borgaður nlér með
staðgreiðslu þegar í stað. Mér
hafa fyr og síðar orðið til lið-
semdar hinar ólíku skoðanir
Sjálfstæðismanna um störf mín,
og gætir þess síðast í ritgerð
borgarstjórans.
V.
í kosningunum 1923 var ung-
ur frambjóðandi í liði Alþýðu-
flokksins, sem ætlaði að afla
sér kjörfylgis með því að bregða
mér um sviksemi í starfi mínu
í Framsóknarflokknum. Þetta
gaf mér tilefni til að marka
greinilega miðflokksaðstöðu
Framsóknarmanna. Ég sagði, að
ég vildi gjarnan vinna að al-
mennum framförum með verka-
mannaflokknum, ef hann starf-
aði á þjóðlegum grundvelli og
færi að lögum. En ég bætti því
við, að ef verkamannahreyf-
ingin yrði byltingarkennd, og
vildi brjóta niður þjóðskipulag
íslendinga, þá myndi ég velja
mér aðstöðu við hlið Ólafs
Thors, til að verja mannfélag-
ið móti byltingaröldunni. Skoð-
un mín var þessi: Miðflokkur-
inn reynir að hrinda áleiðis sem
mestum framförum með verka-
mannaflokknum, en verja verð-
mæti þjóðfélagsins með íhalds-
mönnum. Þessi yfirlýsing mín
var því gleggri 1923, sökum þess,
að Ól. Thors hafði verið einna
fremstur og harðdrægastúr
maður í liði Mbl.manna móti
Framsóknarmönnum. Persónu-
lega þekkti ég hann þá ekki
nema sem höfuðandstæðing frá
pólitískum deilum á fundum og
í blöðum. Með þessari yfirlýs-
ihgu var lagður grundvöllur að
öllu framtíðarstarfi Framsókn-
arflokksins. Hann vinnur til
beggja handa eftir málefnum.
Þegar ekki var hægt að fá tog-
araflotann af stað fyrir nokkr-
um árum, unnu Framsóknar-
menn og Sjálfstæðismenn að
því sameiginlega að leysa vand-
ann með lögskipuðum gerðar-
(Framh. á 3. síðu)
ströndina eru selveiðar stund-
aðar, einkum á Pribilofeyju og
Aleuteyjum, og voru þær um
skeið af slíku kappi sóttar, að
til algerðrar auðnar horfði. En
þá var kippt í taumana og
strangar veiðireglur settar, og
nú er selveiðin mjög árviss og
ákaflega arðbær. Hér hefir svo
ekki verið á það drepið, að á
sléttum landsins halda hjarð-
menn einni miljón hreindýra
til haga. Voru tamin hreihdýr
fyrst flutt til landsins frá Rúss-
landi árið 1896. Loks eru svo
skógarhögg í suðurhluta lands-
ins. Hefir Alaska því reynzt
Bandaríkj amönnum farsælt til
fjárafla, þótt eigi þætti þangað
fýsilegt að sækja á þeim dög-
um, er Seward ríkisritari keypti
það af Rússum fyrir 7200 þús-
und dollara.
Einkennilegt er, að i þessu
mikla, norðlæga landi, sem enn
er lítt numið, munu flugvélar
vera hlutfallslega þýðingarmeiri
samgöngutæki heldur en í
nokkru öðru landi í heimi.
Jafnvel grávaran er flutt með
stórum flugvélum suður til
hinna miklu markaðsborga í
Bandaríkjunum. Milli Alaska
og Síberíu eru flugvélar í för-
um, og milli hinna litlu bæja
eru reglubundnar flugferðir.
III.
Árið 1896 gerðist sá atburður,
að gull fannst í jörðu í Klon-
dyke í Kanada, örskammt frá
landamærum Alaska. Fregnin
barst á svipstundu um hálfa
heimsálfu. Næstu misseri fang-
aði gullið í Klondyke svo hugi