Tíminn - 08.11.1941, Qupperneq 3

114. blatS
TÍMIM, langardaginn 8. nóv. 1941
453
V c I u r
Söngrmálastjóri þjóðkirkjunnar
Vetur er fyrir skömmu geng-
inn í garð yfir landi voru..
Fyrstu vetrarnæðingarnir
hafa farið yfir landið, og há-
fjöllin hafa skautað vetrarfaldi.
íslenzka þjóðin á margar sár-
ar minningar frá átökum sínum
við vetraröflin, bæði á höfum
úti og í hverri byggð. Þess vegna
vekur koma vetrarins jafnan
alvarleg geðhrif með mönnum
hér á landi og beinir hugum
þeirra að harðnandi átökum
lífsbaráttunnar og hættum
þeim, er henni fylgir.
Að þessu sinni eru það ekki
aðeins náttúruöflin, sem fær-
ast í vetrarham yfir þjóð vorri,
heldur koma þar til önnur vetr-
aröfl geigvænlegri og meiri, —
þau, sem frá mannshugunum
stafa og auka á hætturnar hvar
sem farið er. — Sjómenn vorir,
sem um höfin fara, þurfa ekki
tryllt og grimmúðug átök mann-
viðrin og ósjóina, sem um þá
rísa, heldur vítisvélar, sem
trylt og grimmúðug átök mann-
anna hafa varpað á leiðir
þeirra. Og hvar sem dvalið er
á landi, eru hættur þess mann-
lega fimbulvetrar á hvers
manns leið, og þær aukast mjög
með skammdegisskuggunum.
Það er þjóðinni því hollt að
minnast, hvað var henni
„langra kvelda jólaeldur," á
förnum vetrarleiðum, og tendra
þann eld á arni sínum, er vetr-
ar að, að þessu sinni.
Margt það bezta af þjóðar-
auði sínum á hún frá vetrar-
kvöldunum, bókmenntir sínar
og trúar- og vökuljóð. Það má
óhætt fullyrða, að þá varð
flest það bezta til, sem nú er
arfur hennar á þessu sviði, og
í vetrarmyrkrunum og á fjöll-
unum yljaði það bezt þjóðar-
sálinni og verndaði hana frá
kali. Oft hefir henni verið þess
þörf að leita sér yls og afls frá
þessum arfi, er vetur kom, en
sjaldan meiri en nú.
Þar sá hún, og sér enn, eins
og skáldið Matthías Jochums-
son, að:
„í sorgarsögu þjóða,
er sækjast líf og hel,
skín guðdómslíknin góð/a
sem glaðast fagrahvel,
sem löndin veki vorið
og vermi freðna slóð,
sem barn á hjarni borið,
er bjargar heilli þjóð.“
Vetraröflin eiga enn að knýja
íslenzka þjóðarsál til að skapa
sér vor og gróðuröfl, sem vernda
hana í hættunum, — og vísa
henni leið til andlegs og efna-
legs frelsis.
Á síðasta Alþingi
oru samþykkt lög um
;öngmálastjóra þjóð-
úrkjunnar. Er þar svo
oil ætlazt, að sérstakt
;mbætti verði stofnað,
11 þess að reyna að
^ndurbæta safnaðar-
;önginn og vekja meiri
ihuga um hann en
verið hefir. Hefir nú
maður verið skipaður
í þetta embætti, Sig-
urður Birkis, söng-
kennari, og má óhikað
fullyrða, að allir eru
á eitt sáttir um það,
að þar hafi verið val-
;nn hinn rétti maður.
Sigurður Birkis hefir
'oegar starfað hjá 2
’.öfnuðum, á Akureyri
og á Akranesi, og rík-
ir mikil ánægja hjá
'oessum söfnuðum með
;tarf hans. Verður
'oess að vænta, að
oöfnuðir landsins veiti
honum alla þá aðstoð,
sem unnt er, þegar
hann kemur til þeirra, þvi að engmn efast um áhuga og starfs-
hæfni hins nýja söngmálastjóra, þeirra, sem þekkja hann.
Safnaðarsöngurinn er annar aðalþáttur guðsþjónustunnar, og
hann engu veigaminni en sá, sem presturinn leysir af hendi með
ræðuflutningi og bænagerð.
Það á nú að verða metnaðarmál milli presta og safnaða þeirra,
að hvor um sig leysi sitt hlutverk sem bezt af hendi við guðs-
þjónusturnar, og að hvorugur geti yfir hinum kvartað.
íbúðarhúsið og kirhjan
Maður einn, sem ferðaðist1
nokkuð um landið síðastl. sum-
ar, tók mjög til þess, hve víða
hann hefði séð kirkjur í slæmu
ásigkomulagi og illa hirtar. Oft
ómálaðar og eigi ósjaldan með
ryðjárni að utan.
Gat hann þess sérstaklega,
hve illa það hefði komið við
sig, að sjá heim á eitt prestset-
ur, þar sem reist hafði verið
myndarlegt íbúðarhús og allt
nýmálað að utan, en rétt hjá
stóð kirkjan, hrörleg og ómál-
uð og líktist einna mest skemmu
eða útihúsi til að sjá.
En er þetta ekki sönn mynd
af því, sem gerzt hefir með
þjóðinni hin síðari ár? Umbæt-
ur og framfarir í húsagerð til
íbúðar hafa verið geysimiklar,
jafnhliða því, sem kyrrstaða
hefir vlðast ríkt um aðbúð og
endurreisn kirknanna.
Kirkjurnar voru áður beztu
húsin víðast hvar. Nú eru þær
á góðum vegi með að verða þau
lélegustu og þau, sem minnst er
um hirt. Allt viðhald vanrækt
mjög, og flestar sveitakirkjur a.
m. k. sem reistar hafa verið síð-
ustu áratugina, bera mjög ein-
kenni vanefna og handahófs-
byggingarstíls. Aðbúnaði öllum
er þar mjög ábótavant. Hvort
mun það ekki hugsanlegt, að
þetta hafi meiri áhrif á kristni-
hald þjóðarinnar en flesta
grunar? Það er meir en hugsan-
legt, að aðbúnaður guðshús-
anna, samanborið við aðbúnað-
inn í híbýlum manna, orki eigi
svo litlu til ills eða góðs.
Það er vissulega kominn tími
til þess, að hefjast handa um
alla ytri aðbúð kristnihaldsins
í landinu, því að sannarlega er
þar mörgu áfátt, ef það á að
vera samboðið guðsdýrkun
menningarþjóðar, sem á öllum
öðrum sviðum hefir tekið risa-
skref fram á við, í lifnaðar-
háttum og þægindum. —
Minnsta krafan er sú, að hús
þau, sem vér reisum guði til
dýrðar, séu ekki lakari en þau,
sem vér reisum yfir sjálfa oss.
manna, að þeir hurfu þúsund-
um saman frá heimili sínu og
atvinnu til hinna norðlægu
ævintýralanda, i von um auð
og hamingju. Á þessum árum
beindust augu manna fyrst að
Alaska. Látlaus straumur gijll-
nema var til Klondyke, yfir
fjþll, gegnum skóga, eftir
straumhörðum ám og viðsjálum
vötnum. En þrátt fyrir alla erf-
iðleika, þrátt fyrir vosbúð,
kulda, harðrétti, hungur og
allsleysi brutust menn áfram,
því að í fjarska sáu þeir vafur-
loga gullsins, sem duldist í hinni
freðnu jörð við landamæri Al-
aska. Þessir menn voru af öllum
þjóðflokkum^ og þar á meðal
voru ýmsir íslendingar. Harð-
fengi og hreysti voru þeir eig-
inleikar, sem mest voru metnir.
Þar varð hver og einn að gæta
síns réttar sjálfur, og sjálfir
urðu menn að sjá sér farborða.
Þeir féllu í valinn, er þess voru
eigi umkomnir.
Tvær voru þær leiðir, er eink-
um voru farnar: Önnur lá um
Skagway, syðst í Alaska, yfir
Chilkonskarð að Yukonfljóti,
hin frá vesturströnd Alaska eft-
ir Yukonfljóti endilöngu, og
var sú leið bæði löng og harð^
sótt. Margir voru þeir, er aldrel
komust á áfangastað.
Sjálft gulllandið var harla ó-
milt. Gullnemar settust að i lé-
legum tjöldum, því að fyrst í
stað gaf enginn sér tíma til
þess að reisa betra skýli yfir
höfuðið. Matur vai; einhæfur
og stundum af mjög skornum
skammti, og sjúkdómar, skyr-
bjúgur, beri-beri, berklaveiki og
brjóstveiki, gerðu brátt vart við
sig. Starfið var mjög erfitt, því
að hér var gaddur í jörðu árið
um kring.
Á gullsvæðunum gat að líta
óteljandi gryfjur, sem gullnem-
arnir höfðu grafið sér, og upp
úr þeim stigu reykjarmekkir
Þeir kyntu bál niðri í gryfjun-
um til þess að þíða klakann, er
tórveldaði þeim svo mjög gull-
leitina. En það voru fáir, sem
höndluðu gæfuna, fundu gullið,
Ef til vill voru það átakanleg-
ustu þjáningarnar, sem þessir
vesalings menn, er horfið höfðu
frá öllu sínu og sótt norður
um land, liðu, að leita og leita
dag eftir dag, mánuð eftir mán-
uð, án þess að bera meira úr
býtum heldur en þurfti til þess
að draga fram lífið á þessum
norðurhjara. Örfáir urðu ríkir
menn, en flestir felldu tjöld
sín eða hurfu brott úr bjálka-
kofa sínum jafn snauðir og þeir
komu, máske firrtir heilsu og
kröftum. Sumir féllu í valinn
með grefið í höndunum.
Á næstu árum fannst einnig
gull í Alaska. Þar risu skjótt
upp nýir bæir líkt og í Klondyke,
og að flestu leyti mun saga um
gullnemanna í Alaska vera
svipuð og þeirra, er freistuðu
hamingjunnar austan landa-
mæranna. Nú er gullæðið þorr-
ið mönnum fyrir löngu og
námugröfturinn orðin kyrrlát
atvinna, sem lítt heillar hug
ævintýramanna. En yfirgefin
þorp, sem reist voru á gullár-
unum, eins og Nome og Fair-
banks, vitna um hina hraustu
menn, sem sáu elda gullsins
brenna í fjarska og héldu út í
óvissuna. Kröpp voru kjörin í
þessum bjálkakofum, en hér
fóru menn, sem ruddu öðrum
braut. Og þö að maðurinn hafi
um stund hopað, þá mun áreið-
anlega koma sá tími, að ný
byggð rís, þar sem vonir gull-
nemanna brustu og svo margir
þeirra voru lagðir til hinztu
hvíldar.
Seinustu áratugina hefir
byggðins aukizt mest á suður-
ströndinni. Þar hafa margir
litlir bæir risið upp, meðal ann-
ars höfuðstaðurinn Juneau, sem
hefir að vísu ekki nema 4 þús.
íbúa. Smátt og smátt hefir
þessum bæjum fjölgað og smátt
og smátt hafa þeir stækkað.
Eftir harðrétti, þrautir og von-
brigði frumbýlisáranna hefir
komið farsæl þróun, þótt sjálf-
sagt skiptist þar á skin og skúrir
eins og gerist í mannlegu lífi,
meðan hver og einn teflir um
gæði jarðarinnar við bróður
sinn.
J. H.
fif bók.
Nýkomin er í íslenzkri þýð-
ingu bók Niemöllers: „Kafbáts-
foringi og kennimaður.“ Er
þýðingin góð og bókin skemmti-
leg og athyglisverð aflestrar.
Meira gætir þó frásagnar kaf-
bátsforingjans en kennimanns-
ins, og mun marga fýsa að fá
að kynnast kennimanninum
betur en unnt er af þessari
bók.
Eru vonir til, að það verði
unnt innan skamms, þar sem
verið mun vera að þýða á ís-
lenzku nokkrar prédikanir hans.
! NIGLMGAR
milli Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar inn vöru-
sendingar sendist
GulliSord & Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
Hremlætisvörur
frá SJÖFIV
mæla með sér sjálfar —
Þær munu spara yð-
ur mikið ómak við
hreingerningarnar
N O T f Ð
S J AFN AR
Stangasápu
O P A L
RÆSTIDUFT
Krystalsápu
PERLII
ÞVOTTADUFT
Allt frá Sjöfn
Héraðsfundnr Kjalar-
nessprófastsdæmis.
Héraðsfundur var nýlega
haldinn í Kjalarnessprófasts-
dæmi, að heimili prófastsins,
sr. Halfdánar Helgasonar á
Mosfelli. Auk venjulegra hér-
aðsfundarstarfa voru þar gerð-
ar nokkrar ályktanir og hljóð-
ar hin fyrsta þannig:
„Héraðsfundurinn lætur í ljós
ánægju sína yfir lögum þeim,
er samþykkt voru á síðasta Al-
þingi, og snerta málefni kirkj-
unnar."
Mun þar átt við lögin um
söngmálastjórann, um breyting-
una á lögum um sóknargjöld
o. fl.
Er það nýtt að sjá kirkjunnar
menn lýsa ánægju sinni yfir
gerðum Alþingis í kirkjumálum,
og er þess að óska, að svo megi
til takast, að afskipti Alþingis
af þeim málum verði framvegis
meir að óskum áhugamanna
kirkjunnar en oft hefir verið
undanfarið.
Gef þú að móðurmálið mítt,
minn Jesú þess ég beiði,
frá allri villu klárt og kvitt,
krossins orð þitt út breiði,
um landið hér, til heiðurs þér
— helzt má það blessun valda —
meðan þín náð lœtur vort láð,
iýði og byggðum halda.
(Hallgr. Pét.).
Ætla þeir beint . . .
(Framh. af 2. síðu)
dómi. Varð það til þess, að Har-
aldur Guðmundsson lagði niður
völd sín sem atvinnumálaráð-
herra. Nú í haust myndi Fram-
sóknarflokkurinn hafa myndað
samstjórn með Sjálfstæðis-
flokknum um dýrtíðarmálin, ef
þar hefði snúist, þó að Alþýðu-
flokkurinn hefði látið sinn ráð-
herra hætta störfum í ríkis-
stjórninni. Vísir virðist á sama
hátt gera sér í hugarlund, að
Framsóknarmenn og Alþýðu-
flokksmenn geti líka í bili stað-
ið einir saman að lausn skatta-
málanna.
Framh. J. J.
Viimið ötulleqa ft/rir
Tímann.
Dr^inar
léreftstuskur
kaupir
PrentsmilSjan Edda
Skrifstofa
Framsóknarflokksins
er á Lindargötu 9 A
Framsóknarmenn! Munið að
koma á flokksskrifstofuna á
Lindargötu 9 A.
256 Victor Hugo:
Stúdentinn leit djarflegur á erki-
djáknann, er hér var komið sögu.
— Bróðir minn, mælti hann. — Æsk-
ir þú þess, að ég þýði fyrir þig griska
orðið þarna á múrveggnum?
— Hvaða orð? spurði erkidjákninn.
—Gríska orðið, sem er þarna efst
uppi.
Léttur roði færðist i öskugráa vanga
erkidjáknans. Stúdentinn varð hans
vart var.
— Nú jæja, Jóhann! stunidi eldri
bróðirinn með augljósum þreytumerkj-
um.
— Hvað þýðir þetta orð þá?
— Örlög, svaraði Jóhann.
Meistari Claude fölnaði að nýju.
Stúdentinn hélt ótrauður áfram máli
sínu:
— Griska orðið, sem stendur næst
fyrir neðan, letrað á múrvegginn sömu
hendi, þýðir holdfýsn., Þarna getur þú
séð, að maður skilur þó örlítið í grísku.
Erkidjákninn varð hljóður við. Þess-
ari grískuþekkingu gazt honum ekki
alls kostar að. Hann varð því hugsi.
Jóhann áleit tilvalið tækifæri komið
til þess að bera fram tilmæli sín. Hann
hóf því máls með ísmeygilegri og mildi-
legri röddu:
— Kæri bróðir minn, leggur þú raun-
verulega slikan haturshug á mig, að þú
Esmeralda 253
eigi, hversu haf hinna mannlegu þján-
inga svellur og ólgar.
Hinn harðneskjulegi og kuldalegi
svipur Claude Frollo, er bar glöggt vitni
um festu og viljastyrk, hafði jafnan
valdið Jóhann vanþóknun. Hinn lífs-
glaði stúdent hafði aldrei um það hugs-
að, að undir snæenni hans væri eld-
hraun fólgið.
Jóhann var að sönnu mjög léttúð-
ugur og alvörulaus æskumaður. Þó var
honum ljóst, að hér hafði hann verið
sjónarvottur þess, er honum var ekki
ætlað augum að líta, og að hann hafði
ónáðað eldri brðður sinn í vizkuleit
sinni, sem hann gat ekki skynbragð á
borið. Þegar erkidjákninn hafði vitjað
síns fyrra sætis, dró hann sig i hlé bak
við hurðina og gerði dálítinn hávaða
eins og nýkomins manns er vandi, er
hann vill vekja athygli þess, sem fyrir
er á komu sinni.
ANNAR KAFLI.
Bræðurnir liittast.
— Kom inn! hrópaði erkidjákninn
innan úr klefa sínum. — Ég hefi beð-
ið yðar. Ég hefi af ráðnum huga látið
lykilinn standa í hurðinni. Komið bara
inn, meistari Jakob!
Stúdentinn gekk ófeiminn inn.
Erkidjáknanum var slík heimsókn á