Tíminn - 15.11.1941, Síða 2

464
TÍMIM, laiigardaginn 15. n6v. 1941
117. blað
'gíminn
Laugurdayinn 15. nóv.
Stofntm fram«
kvæmdasjóds
Fimm þingmenn Framsókn-
arflokksins, sem eiga sæti í
neðri deild Alþingis, hafa ný-
lega flutt frumvarp til laga um
framkvæmdasjóð ríkisins. Að-
alatriðanna í því frumvarpi
hefir verið getið hér í blaðinu.
í frumvarpinu er lagt til, að
% hlutar þess tekjuafgangs,
sem verður á rekstrarreikningi
ríkisins á þessu og næsta ári,
verði lagðir í sérstakan sjóð. Á
árinu 1942 skal þó framlag rík-
isins til sjóðsins eigi vera minna
en 6 miljónir króna. Fé sjóðs-
ins skal varið til framkvæmda
í þarfir atvinnuveganna þegar
styrjöldinni er lokið.
Tekjur ríkissjóðs af tollum og
sköttum á þessu ári fara svo
langt fram úr áætlun fjárlaga,
að þrátt fyrir mikla hækkun á
útgjöldunum er fyrirsjáanlegt,
að tekjuafgangurinn muni
nema hárri fjárhæð. í grein-
argerð með frumvarpinu er á-
ætlað, að tekjuafgangur á
rekstrarreikri|ingi ríkisins árið
1941 muni eigi verða minna en
10 milj. króna, og sennilega
meiri. Ef svo reynist, verða tekj-
ur framkvæmdasjóðsins á því
ári eigi undir 6 milj. króna. Og
samkvæmt frumvarpinu á rík-
issjóður að greiða til fram-
kvæmdasjóðsins a. m. k. 6 milj.
króna á árinu 1942. Með breyt-
ingum á skattalögunum ætti að
vera auðvelt að tryggja ríkis-
sjóði nægar tekjur til að leggja
fram þessa upphæð á næsta ári,
auk annarra lögboðinna út-
gjalda.
Fé framkvæmdasjóðs á að
geymast í Landsbanka fslands.
Fimm manna nefnd, kosin af
sameinuðu Alþingi, hafi um-
sjón með sjóðnum og geri til-
lögur til Alþingis um fjárveit-
ingar úr honum.
Stríðið hefir valdið því, að
verklegar framkvæmdir i land-
inu eru nú miklu minni en áð-
ur. Húsabyggingar, sérstaklega
í sveitunum, hafa að mestu
leyti stöðvast. Mjög hefir einn-
ig dregið úr ræktunarfram-
kvæmdum vegna þess að skort-
ur er á vinnuafli í sveitunum
og tilbúinn áburður er torfeng-
inn og dýr. Framkvæmdir við
sjóinn eru einnig minni en áð-
ur, svo sem byggingar hafna og
annarra mannvirkja.
Allsstaðar bíða óleyst verk-
efni. Eftir styrjöldina þarf að
hefja nýbýlastofnun, ræktunar-
framkvæmdir og byggingar í
sveitum í stærri stíl en nokkru
sinni fyrr. Þá þarf að byggja
rafstöðvar, brýr, hafnir og nýj-
ar verksmiðjur, t. d. áburðar-
verksmiðju o. fl. Fé þarf að
leggja til hliðar í þessu skyni.
Verði það ekki gert nú, þegar
tekjur ríkissjóðs og möguleik-
ar til tekjuöflunar eru meiri en
nokkru sinni áður, má búast við
að örðugt reynist að afla fjár
til þessara nauðsynlegu fram-
kvæmda síðar.
Síðan brezki herinn kom hing-
að til lands, hafa margir ís-
lenzkir verkamenn starfað í
þjónustu hans. En sú atvinna
er aðeins um stundarsakir.
Væntanlega fellur hún niður
innan skamms, en í staðinn
verði horfið að innlendum verk-
efnum. Þá mun slíkur sjóður
koma i góðar þarfir. Ungir
menn, sem nú vinna hjá setu-
liðinu, en hafa áhuga fyrir að
rækta og byggja landið, þurfa
að fá stuðning til þess að kom-
ast yfir örðugleika frumbýlings-
áranna.
Frumvarpið um framkvæmd-
arsjóð ríkisins er í fullu sam-
ræmi við ályktun um það efni,
sem samþykkt var á síðasta
flokksþingi Framsóknarmanna.
Það var álit flokksþingsins, að
eins og nú er ástatt væri fjár-
málastjórninni skylt að safna
fjármunum til nýrra fram-
kvæmda. Sérstaklega er það
skylda þeirra, sem með völdin
fara, að hlutast til um að það
inikla fjármagn, sem nú fer um
hendur landsmanna, verði ekki
allt eyðslueyrir, heldur verði því
Hermann Jónasson forsætisráðherra:
Stjórnmál eða svíkamylla
2. Getsakír Bjarna Benedíktssonar um glæpsamlegar íyrír-
ætlanír ráðherra Framsékaarllokksíns
á móti málinu og sagt af sér,
en ráðherrar Sjálfstæðisflokks-
ins töpuðu á því fylgi verka-
manna. Þetta er hugsunin, sem
á að felast í þessari gildru. Og
Ólafur Thórs, atvinnumálaráð-
herra, hefir lýst yfir því, að
þrátt fyrir fyrri afstöðu sína til
málsins verði hann að snúast
gegn lögbindingunni vegna þess
að forvígismenn verkalýðsins
innan Sjálfstæðisflokksins hafi
gert kröfu um það. Kemur þetta
heim við það, sem Bjarni Bene-
diktsson segir, að flokkurinn
haldi, að hann hefði tapað fylgi
á því að styðja lögbindinguna,
og þess vegna snúizt gegn henni
á síðustu stundu.
En ef frumvarp Eysteins Jóns-
sonar er sú gildra, sem átti að
fá Sjálfstæðismenn til að ganga
í, til að rýja af þeim verkalýðs-
fylgið, var það þá ekki sama eða
ennþá meiri gildra, ef ráðherr-
ar Framsóknarflokksins hefðu
krafizt þess í lok ársins 1940,
að ráðherrar Sjálfstæðisflokks-
ins framlengdu það ákvæði
gengislaganna, að kaupið hækk-
aði ekki nema um 75% af vísi-
tölu? Þá var jafnvíst og nú, að
St. Jóh. St. myndi gera þetta að
fráfararatriði, þjóðstjórnar-
samvinnan hefði þar með rofn-
að og Stefán fengið tækifæri,
ekki lakara en B. B. telur það
nú, til að auka kjörfylgi Al-
þýðuflokksins meðal verka-
manna, sem vildu fá kaupið
hækkað um 100%, en ekki 75%
af vísitöluhækkun. Ég sé ekki
betur en aðstaða Stefáns og Al-
þýðuflokksins hefði verið þá
ennþá sterkari en nú, ekki sizt
þegar þess er og gætt, að Morg-
unblaðið hafði lýst yfir fylgi
sínu við stefnu St. Jóh. St. I
málinu.
Niðurstaðan af röksemdum
borgarstjórans er því sú, að það
voru svikráð, að ég gerði ekki
framlengingu á ákvæðum
gengislaganna að fráfararat-
riði — og að það hefðu einnig
samkv. röksemdum hans í kaup-
festingarmálunum verið svik-
ráð, ef ég hefði gert það.
En ástæðan til þess, að frum-
varp var ekki lagt fyrir ríkis-
stjórnina um framlengingu fyr-
nefndra ákvæða gengislaganna,
var sára einföld. Eftir yfirlýs-
ingu Morgunblaðsins og eftir
að vitað var um ákveðna af-
stöðu St. Jóh. St., var auðsætt,
að málið næði ekki fram að
ganga og Framsóknarflokkur-
inn gat því alveg sparað sér að
athuga aðstöðu sína til þess
máls frekar.
Með pólitískum getsökum
komast stjórnmálin í algert
öngþveiti. Við skulum setja
upp eitt dæmi samkvæmt
hugsanagangi borgarstjórans.
Árið 1938 var verkfall á tog-
urunum. Fjármál þjóðarinnar
Lárus Helgason
— Vínarkveðja —
Dáinn, horfinn — harmafregn,
hvílíkt orð mig dynur yfir.
En ég veit, að látinn lifir,
það er huggun harmi gegn.
Þessar ljóðlínur komu mér í
hug, þegar ég frétti lát vinar
míns, óðalsbóndans og héraðs-
höfðingjans Lárusar Helgason-
ar á Kirkjubæjarklaustri.
Meiri drengskaparmann á
flestum sviðum hefi ég ekki
þekkt. Góðvild og hjálpsemi átti
hann í svo ríkum mæli, hvort
sem hann var heima eða heim-
an. Ég minnist þess oft, er ég
kom að Klaustri, að þótt þar
væri yfirfullt af fólki, þá var
hann eins og ungur maður
hlaupandi úti og inni, og vildi
hvers manns götu greiða. Þá
komu mér í hug sálmur eftir
séra Matthías Jochumsson:
Mitt kærleiksdjúp á himins víð-
ar hallir,
í húsl mínu rúmast allir — allir.
Þetta átt þú, svona varstu. —
Hafðu hjartans þakkir fyrir
þetta allt, og sérstaklega þakka
ég þér fyrir þá dáð, og þann
drengskap, sem þú sýndir sveit-
inni þinni, sýslunni þinni og
þjóðinni allri sem heild.
Ég hlakka til þess að sjá þig
seinna, því að ég veit, að látinn
lifir, það er huggun harmi gegn.
Svo kveð ég þig góði vinur
minn, með þeim yndislegu orð-
um, er eitt skáldið okkar ís-
lendinga kvaddi vin sinn:
Flýt þér, vinur, í fegra heim.
krjúptu að fótum friðarboðans,
og fljúgðu’ á vængjum
morgunroðans,
meira’ að starfa Guðs um geim.
P. Þ.
voru í alvarlegri hættu, ef
verkfallið yrði langvinnt. Al-
þingi afgreiddi lög um gerðar-
dóm í málinu o g verkfallinu
lauk. Mjög fá mál hafa komið
fram á Alþingi, sem hafa ver-
ið jafn óvinsæl hjá sjómönn-
um og verkamönnum í svip og
þetta lagafrumvarp. Það var
uppþot kringum Alþingishúsið
og í forsölum þess. Alþýðu-
flokkurinn treysti sér ekki til
þess að taka á sig óvinsældirn-
ar og ráðherra hans baðst
lausnar. Sjálfstæðismenn sam-
þykktu lagafrumvarpið. Ef
Sjálfstæðismenn hefði árið 1938
hugsað eins og flokkurinn
hugsar 1941, hefði þeir sagt:
Haraldur Guðmundsson er lát-
inn segja af sér til þess að auka
fylgi Alþýðuflokksins meðal
sjómanna og verkamanna, og
til þess að sýna, að hann sé
(Framh. á 3. síðu)
III.
Hin síðasta grein B. B., Véla-
brögð Framsóknarflokksins,
endar eftir langa röksemda-
færslu á þeirri niðurstöðu, „að
samvinna flokka og þá fyrst og
fremst Sjálfstæðisflokks og
Framsóknar í einhverri mynd,
er þjóðarnauðsyn.“ Ég býst við
að ýmsum þyki þetta næsta
kynleg niðurstaða eftir að hafa
lesið greinina, sem hefst á þess-
um orðum: „Þegar leið á árið
1940, þóttust Framsóknarmenn
sjá sér leik á borði.“ Og hver
halda menn að leikurinn hafi
verið? Vegna þess, að kosning-
ar stóðu fyrir dyrum 1941, segir
borgarstjórinn, að Framsóknar-
menn hafi ætlað að efla Al-
þýðuflokkinn. Og hver voru svo
ráðin sem ráðherrar þjóðarinn-
ar ætluðu að grípa til í þessu
skyni? Bjarni segir:
„í þessu skyni átti um ára-
mótin að efna til stórfelldra
kaupdeilna. Hatrið gegn at-
vinnurekendum átti að magna
í hugum verkamanna.“
Til að ná þessu marki, segir
B. B„ að ég hafi ákveðið að
beita mér ekki fyrir framleng-
ingu gengislaganna, er gengu úr
gildi í lok ársins 1940.
Já, þessi var þá ásetningur
æðstu manna þjóðarinnar á
þeim tíma, þegar þjóðin græddi
meir á framleiðslu sinni og út-
flutningi en áður voru dæmi
til. Þá ætluðu þeir Hermann
Jónasson og Eysteinn Jónsson
að stöðva þessa framleiðslu af
ráðnum hug með verkföllum,
stofna til haturs og jafnvel ó-
eirða í landinu og skaða þjóð
sína um miljónir eða öllu frem-
ur um tugi miljóna, til þess að
geta aukið fylgi Alþýðuflokks-
ins. En sem betur fór átti þjóð-
in hauk í horni, „Sjálfstæðis-
menn sáu hvert stefnt var. í
kyrþey beittu þeir áhrifum sín-
um, bæði hjá verkamönnum og
atvinnurekendum gegn þeim
aðgerðum, sem ráðgerðar voru.“
Menn taki eftir þessum orð-
um borgarstjórans í Reykja-
svo sem unnt er varið til að
tryggja fjárhag þjóðarinnar og
til að létta lífsbaráttu hennar
þegar stundir líða fram.
Sk. G.
vík „sem ráðgerðar voru“. Hin
fagra lýsing heldur áfram:
„Framsóknarflokkuirinn taldi !
hitt mikilsverðara, að koma
bragði á samstarfsmenn sína,
sem hann áleit að uggðu eigi að
sér, en allt höfðu séð fyrir og
þagað og hljóðlaust komið
vörnum við“!
Ég vil nú spyrja: Dettur B. B.
í hug að jafnvel æstustu flokks-
menn hans trúi þessari skrök-
sögu. Ég hygg, að mörgum fari
eins og mér og spyrji: Hvaðan
er þessi annarlegi hugsunar-
háttur, sem birtist 1 grein
borgarstjórans og ég hygg
að verki á flesta menn eins og
þegar þeir horfa inn í myrkur.
En málið er allt miklu ein-
faldara og ljósara, ef sagt er
frá því eins og það var. B. B.
skýrir réttilega frá því, að ég
hafi verið þeirrar skoðunar, að
ekki bæri að afnema þau á-
kvæði gengislaganna í byrjun
árs 1941, að hækka kaup að-
eins um 75% af vísitölunni. Það
er rétt, að ég var þessarar skoð-
unar og er það enn.
Ég hafði lítið eitt kynnt mér
þessi mál annars staðar. Hjá
flestum eða öllum þjóðum, að
ég hygg, var beitt þessari að-
ferð til að halda niðri dýrtíð-
inni. í Svíþjóð, þar sem jafn-
aðarmenn réðu því, er þeir
vildu í ríkisstjórn og á þingi
Svíþjóðar, var það talin sjálf-
sögð fjármálamennska, að
velja þessa leið til að koma í veg
fyrir aukna dýrtíð. Síðan hefir
verið samið við framleiðendur,
einkum bændur, um að hækka
ekki mjög í verði innlendar
framleiðsluvörur og þessa leið
samþykkja verkalýðsfélögin,
jafnaðarmennirnir í Svíþjóð.
Þessi leið álit ég, að hefði verið
hin farsælasta. Á þennan hátt
gat þjóðin lifað góðu lífi, vegna
hinnar auknu atvinnu og hækk-
andi verðlags útflutningsaf-
urða. — Peningaveltan hefði
orðið minni, en peningarnir
jafnframt verðmeiri, dýrtíðin
minni og eyðslan minni. Síðan
átti að nota skattakerfið til
þess að taka ríflega kúfinn af
stríðsgróðanum og safna í rík-
issjóð, sem ekki þurfti að standa
straum af neinum verulegum
framkvæmdum á stríðsárunum,
miklum fjármunum verðgildra
peninga. Þetta fé átti að nota á
árunum eftir stríðið, þegar at-
vinnuleysið byrjar aftur að gera
vart við sig, — en eftir því, sem
hagfræðingar telja, hefði þó at-
vinnuleysið og erfiðleikar yfir-
leitt orðið miklu minna í stríðs-
lok, ef þessari stefnu hefði ver-
ið fylgt, en nú mun verða.
Ég veit, að það er ekki vinsælt
að halda fram þessum skoðun-
um, og það er heldur ekki gert
með það fyrir augum. Að dómi
borgarstjórans stafar það sjálf-
sagt af skorti á klókindum,
skorti á lævísi, að ég skuli halda
slíkum skoðunum fram.
Borgarstjórinn álítur, eða
segir öðrum það að minnsta
kosti, að ég hafi ekki gert það
að kröfu minni, að þessi ákvæði
yrðu framlengd, vegna þess, að
ég hafi viljað efna til stórkost-
legra kaupdeilna um áramótin
1940—-1941, eins og áður er að
vikið!
Ég ræddi þráfaldlega um
þetta mál við atvinnumálaráð-
herra, Ólaf Thors, og mér virt-
ist hann ekki vera fráhverfur
framlengingu þessara ákvæða
gengislaganna. En það kom
greinilega í ijós hjá Stefáni
Jóh. Stefánssyni, utanríkis-
málaráðherra, að hann var
framlengingunni svo andvígur,
að hann kvaðst myndu fara úr
ríkisstjórninni, ef til þess ráðs
yrði gripið. Jafnframt kom og
fram skýr yfirlýsing í Morgun-
blaðinu, svo sem alkunnugt er,
um að hin rétta lausn væri að
hverfa frá þeirri reglu gengis-
laganna að hækka kaupið að-
eins um 75% af vísitöluhækk-
un og taka upp þá reglu í þess
stað, að hækka kaupgjaldið í
fullu samræmi við hækkun
vísitölunnar.
Síðar í þessari grein borgar-
stjórans lætur hann þá skoðun
í ijós, að það hafi verið vélræði
af hálfu Framsóknarflokksins
að krefjast þess af ráðherrum
Sjálfstæðisflokksins, að þeir
fylgdu frumvarpi Eysteins
Jónssonar, er flutt var á þessu
þingi um lögbindingu kaup-
gjalds og verðlags, þar sem
farið er fram á, að grunnkaupið
sé ekki hækkað, en kaupgjald-
ið fylgi vísitölunni í aðalatrið-
um. Þetta segir Bjarni Bene-
diktsson, að hafi verið gert til
þess, að Stefán Jóh. Stefánsson,
félagsmálaráðherra, gæti verið
ágætlega, byggðu rafstöð fyrir
heimilið við þátt úr hvíta foss-
inum bak við bæinn. í Klaustri
var jafnan hlýtt og bjart.
Langferðamenn tóku eftir því,
að bæði þar og á öðrum skaft-
fellskum raforkubæjum vissu
inniblómin ekki um vetur né
skammdeg'i. Birtan og hitinn
flutti suðrænt vor inn í heim-
ilin. Kirkjubæjarklaustur er
þannig í sveit sett, að það er
naumast hægt að fara um Síð-
una nema koma þar við. En á
ofanálag á staðhætti var Lárus
Helgason svo skapi farinn, að
hann seiddi til sín gesti. Fáir
af samtíðarmönnum hans
kunnu jafnvel að taka á móti
ferðamönnum. Honum var yndi
að vera veitandi. Fjör hans og
meðfædd hreysti kom fram í
allri aðbúð við gestina. Risnan
þar var svo ánægjuleg af því
að gestirnir fundu, að húsbænd-
urnir í Klaustri höfðu innilega
ánægju af því að gera þeim
dvölina sem bezta og skemmti-
legasta. Á ferðalögum, eins og
þau voru áður í Skaftafells-
sýslu, var Lárus Helgason hinn
æskilegasti félagi og forgöngu-
maður. Hann var prýðilegur
vatnamaður, í einu djarfur og
varfærinn. Hann var alinn upp
við hina miklu erfiðleika nátt-
úruaflanna í Skaftafellssýslu.
Hann þekkti votnin og allt
þeirra hættulega og síbreytilega
eðli. Hann þekkti brimströnd-
ina og mátt hins volduga hafs.
Það var verulegur þáttur í ævi-
starfi hans, að ryðja mörgum
þessum erfiðleikum af vegi
Skaftfellinga.
Samhliða rausnarbúskap á
Klaustri tók Lárus Helgason
brátt mikinn þátt í héraðsmál-
um. Hann var einn af stofn-
endum Sláturfélags Suðurlands.
Það var stórfelld umbót fyrir
bændur í héraðinu. En Lárusi
þótti ekki henta til lengdar að
reka féð að austan til Reykja-
víkur, langan veg yfir mörg
vötn. Hann fékk því komið til
leiðar, að byggt var sláturhús í
Vík í Mýrdal, og tunnurnar síð-
an fluttar til Vestmannaeyja
þegar leiði gaf, en það var
stundum ekki fyr en á vorin.
Honum þótti lítil búmennska
að slátra fénu hröktu og
biautu úr haustrigningunum
sunnlenzku og hafði forustu um
að gert var mikið fjárhús úr
steinsteypu, þar sem féð gat
hvílst og þornað áður en því
var slátrað. Lárus sá, að sýslan
hlaut að búa við erfiðar sam-
göngur nema hún ætti sinn eig-
in farkost. Hann gerðist aðal-
forgörigumaður að þvi, að
sýslubúar eignuðu;st vélbátinn
Skaftfelling. Hann lá oftast í
Vestmannaeyjum en brá við,
þegar brim lægði við ströndina,
til að flytja vörur og sækja vör-
ur í Vík, að Skaftárósi og fleiri
stöðum á hafnlausu ströndinni.
Með þessum hætti gerbreyttust
allir verzlunarhættir og vöru-
flutningar Skaftfellinga. í stað
hinna löngu og dýru ferða til
Reykjavíkur, gátu bændur í
sýslunni nú sinnt umbótastörf-
um heima á jörðum sínum. Kom
brátt í ljós, að mikil framfara-
öld hófst í sýslunni i kjölfar
hinna margþættu samvinnu-
IÓNAS JÓNSSON:
LárnN
Þegar Jón Sigurðsson forseti
var eitt sinn á ferð um Suður-
land fór hann Fj allabaksveg og
kom niður á Síðu. Honum þótti
mikið koma til fegurðar sveit-
arinnar og þá ekki sízt hins
fræga höfuðbóls Kirkjubæjar-
klausturs, sem verið hefir ein-
hver frægasta jörð á íslandi síð-
an landið byggðist. Flestum
þeim, sem koma á Síðuna mun
fara líkt og Jóni Sigurðssyni.
Þeim verður sveitin ógleyman-
leg. En lengst muna þeir þó eft-
ir útsýninu frá Klaustri. Bær-
inn stendur hátt á víðlendu
túni, sem hallar niður að Skaftá,
lygnri og breiðri. Bak við bæinn
er fjallshlíðin, þar sem græn-
gresið vefur sig um hvern stein.
í hlíðinni, ofan við bæinn, er
hár og hvítur foss, samfelldur
strengur ofan af brún. í suður-
átt er Systrastapi, eins og forn-
mannavirki milli árinnar og
fjallshliðarinnar. Lítið eitt
sunnar er hin ægilega rönd
Eldhraunsins. Þar stöðvaðist hin
mikla hraunbylgja í Skaftáreld-
um, meðan Jón prestur Stein-
grímsson söng „eldmessuna" í
Kirkjubæjarklaustri. í norðri
eða norðausturátt frá Klaustri
blasir við Lómagnúpur, hæsta
standberg í byggð á íslandi, og
Öræfajökull í allri sinni dýrð.
En beint á móti Klaustri, hinu
megin við Skaftá, eru hin öldu-
Helga§on
mynduðu, grónu lönd í Land-
broti. Nokkru fjær byrja við-
áttumiklir sandar, og loks hin
opna, brimsæla strönd, þar sem
háð er hið eilífa stríð, milli hafs
og lands.
Kirkjubæjarklaustur hefir
lengi þótti vildisjörð. Þar hafa
löngum búið öndvegishöldar
Skaftfellinga, sýslumenn og
bændahöfðingjar. Jörðin er
þannig sett, að hún er vegna
allrar aðstöðu sjálfvalið höfuð-
setur byggðarinnar milli Skeið-
arár og Mýrdalssands.
Fyrir hérumbil 40 árum flutt-
ist skörulegur sýslumaður og
þinghöfðingi frá Kirkjubæjar-
klaustri norður í land. Þá
keypti ungur og harðsnúinn
bóndasonur Klaustrið og
flutti þangað búferlum. Þessi
maður hét Lárus Helgason.
Hann hefir síðan þá búið á
þessu höfuðbóli með mikilli
rausn og skörungsskap. En í dag
er hann lagður til hinztu
hvíldar í kirkjugarðinum á
Klaustri, við hlið Jóns Stein-
grímssonar. Fer vel á, að þeir
tveir menn, sem gert hafa garð-
inn frægastan verði á þann hátt
í minningunni órjúfanlega
tengdir Kirkjubæjarklaustri.
Lárus Helgason og Elín Sig-
urðardóttir, kona hans, voru
bæði borin og barnfædd á Síð-
unni. Þau voru alin þar upp,
þar hafa þau starfað í heilan
mannsaldur, og aldrei verið
þaðan burtu svo að kalla megi
nema á ferðum innan héraðs
eða til Reykjavíkur. Sú orka og
sú menning, sem kom fram í
starfi þeirra var fyrst og fremst
heimafengin. Undir stjórn
þeirra var Kirkjubæjarklaust-
ur rammíslenzkt sveitaheimili
með miklu af þeim erfðavenj-
um, sem einkennt hafa íslenzk
stórbýli frá því á landnámsöld.
Heimilið var mannmargt, húsa-
kynni mikil og góð, búskapur
stór og umsvifamikill og gest-
risni með óvenjulegum stórhug
og skörungsskap. Þau hjón, El-
in og Lárus, voru gædd mörg-
um þeim eiginleikum, sem mest
þykja prýða konur og karla.
Elín var fríðleikskona, yfirlæt-
islaus, glaðvær og drenglynd. í
sál hennar var ævarandi sólar-
birta. Hún var gædd flestum
þeim kostum, sem gert hafa
íslenzkar konur að hetjum með
óskráða ævisögu. Lárus var
karlmenni að burðum og í
lundarfari. Hann var rammur
að afli, viljasterkur, djarfur og
einhuga. Kjarkur hans og þrek
kom fram í því að eignast
mesta höfuðbólið í sveitinni,
og gerast síðan forgöngumaður
um flest hin mestu og erfiðustu
vandamál sveitar sinnar og
héraðs.
Hjónin á Klaustri höfðu byrj-
að búskap með litlum efnum en
brátt varð heimili þeirra eitt
hið mesta og kunnasta í allri
sýslunni. Þau urðu vel efnuð,
áttu fimm hrausta og mann-
vænlega sonu, húsuðu bæ sinn