Tíminn - 15.11.1941, Page 3

117. blafS
TÍMIM, laagardaginn 15. n6v. 1941
465
i r k j a n
Kírkjan og gagn-
rýnendurnir
Það er reyndar lítt í frásögur
færandi þótt einhver, sem mað-
ur hittir á förnum vegi, fari
ekki dult með það, að hann
hafi enga trú á kirkjunni nú á
tímum. Það er svo um flesta.
Þeir láta sem kirkjan hafi
brugðizt vonum þeirra. Hún
hafi hvorki getað hafið trúar-
vakning í landinu né leitt al
þýðu manna hinn þrönga veg
helgunarinnar.
Og þetta er ekki nema satt.
En i hvert skipti, sem við
kirkjunnar þjónar heyrum
dregna af þessu þá ályktun, að
þar með sé gildisleysi kirkj-
unnar sýnt og sannað, hljótum
við að hugsa málið á ný. Marg-
ar spurningar vakna, sem fæst-
ar verða taldar hér. T. d.:
Hvers vegna kveða menn upp
slíka dóma? Og eru menn al-
mennt komnir fram úr kirkj-
unni? Eða hafa þeir ef til vill
dregizt aftur úr henni?
Það er nokkuð athugavert, að
þeir, sem dæma kirkjuna harð-
ast, eru henni oft harla ókunn-
ugir. Þeir fara yfirleitt ekki í
kirkju. Það er sennilega skýr-
ing þess, að þeir virðast marg-
ir hverjir hafa ærið ófullkomn-
ar, ef ekki alskakkar hugmynd-
ir um, hvað kirkjan er. Þeir
virðast helzt líta svo á, að kirkj -
an auglýsi sig sem einhverskon-
ar yfirnáttúrlega töfrastofnun,
sem hafi ætlað sér að umskapa
þjóðfélagið í einni svipan, en
mistekizt það hrapallega. Þar af
leiðandi sé hún einskis nýt.
En í raun og sannleika er
kirkjan félagsskapur þeirra
manna, sem fylgja flokki Krists,
og þótt þeir eigi foringjann öll-
um öðrum betri, reynast þeir
sjálfir upp og ofan eins og
gengur. Það er því varla við þvi
að búast, að félag þeirra verði
einrátt í heiminum á skammri
stund, frekar en önnur félög.
Þeir hljóta að hugsa „ekki í
árum en öldum“. Kirkjan sýnir
líka að vonum ákaflega vel á-
galla kristinna manna um liðn-
ar aldir, mistök þeirra og magn-
leysi oft og einatt. En mér og
öðrum virðist hitt þó enn eftir-
tektarverðara, hve undursam-
lega hún hefir þrátt fyrir allt,
sýrt veröldina.
Annars á ekki fyrst og fremst
að spyrja um það, hvort kirkj-
unni hafi mistekizt hlutverk
sitt eða ekki, heldur hitt: Á
kristindómurinn erindi til
heimsins eða ekki.
Það finnst mér flestir játa að
hans sé þörf.
Maðurinn á götunni, og ann-
ars staðar, sem hefir ekki svo
mikið við kirkjuna að kynna
sér hana, harmar það, að hann
og aðrir skulí ekki vera kristn-
ari. Svo við t. d. þyrftum ekki
að þola stríðið og ástandið.
En því dettur honum þá aldrei
það snjallræði í hug, að helga
sig hugsjón kristindómsins og
gerast einn af brautryðjendum
hans með því að vera virkur
meðlimur kirkjunnar?
Hér sýnist einmitt bíða hans
hæfilegt hlutverk.
Og jafnframt er þetta það,
sem kirkjuna skortir mest.
Hana vantar lifandi áhuga-
menn úr öllum stéttum, sem
halda uppi safnaðarlífinu
meira en að nafninu, menn og
konur, sem fylla kirkjurnar við
helgar tíðir, og eiga þá ósk ein-
lægasta, að lifa kristilegu lífi í
önn hversdaganna.
Ef menn svara því til, að
kirkjufyrirkomulagið fæli þá —
er það í hendi þeirra að breyta
því að meira eða minna leyti.
Ekki sýnist slíkt að minnsta
kosti vera svo erfitt hér á landi,
þar sem nýjar biblíuþýðingar,
nýjar helgisiðabækur, nýjar
helgisiðabækur, nýjar sálma-
bækur, reka svo að segja hver
aðra.
En að mínu viti vantar okkur
fyrst og fremst nýja starfs-
krafta innan kirkjunnar. Og
hverjum stendur nær að hlaupa
þar í skörðin en þeim, sem
þykjast elska kristindóminn, en
finnst ekkert ganga fyrir kirkj-
unni að koma henni í fram-
kvæmd.
Þeirra er líka skyldan eins og
okkar, ef þeir viðurkenna rétt-
indi málstaðarins. Því það er
lifsskylda hvers manns að vera
því trúr og fylginn, sem hann
veit sannast og réttast. Annars
heldur mannkynið helveginn.
Einmitt þeir tímar, sem við
lifum nú, sýnast kjörnir til að
almenningur taki nýja stefnu
í kirkjumálunum: Hætta að
kasta allri sökinni á kirkjuna,
en hver maður spyrji sjálfan
sig, hvað hann hafi lagt fram
til kristni þjóðarinnar. Og þá
stendur manni næst að reyna að
bera sjálfur kristninni vitni.
Ef fjöldinn hugsaði svo, yrði
ástandið betra og hætt að tala
um áhrifalausa kirkju. G. Á.
Láttu guðs hönd þig leiða hér.
Lifsreglu hald þá þeztu.
Blessað orð hans,sem boðast þér,
í brjósti og hjarta festu.
H. P.
starfsemi um verzlun og sam- '
göngur.
Annar þáttur 1 samvinnu-
framkvæmdum Lárusar Helga-
sonar var forganga hans í kaup-
félaginu í Vík. Hann hafði ekki
tekið þátt í stofnun þess, en
gerðist þar brátt hinn mesti at-
hafnamaður og var formaður
félagsins í nálega 30 ár. Honum
þótti óhægt fyrir bændur austan
Mýrdalssands að sækja verzlun
til Víkur og beitti sér fyrir að
kaupfélagið gerði sér vöru-
skemmu við Skaftárós. Skaft-
felingur flutti þangað vörur,
eins og fyr er sagt. í fyrstu
sóttu bændur úr austursýslunni
vörur að Skaftárósi, en brátt
sá Lárus, að það sparaði flest-
um félagsmönnum tíma og fyr-
irhöfn að sækja varninginn að
Klaustri. Gerði hann þá kaup-
félagsbúð á heimili sínu og
hafa tveir af sonum hans veitt
henni forstöðu.
Eftir heimsstyr j öldina varð
sú breyting á aðstöðu Lárusar
Helgasonar, að hann komst í
kynni við samvinnumenn af
öllu landinu. Kaupfélag Skaft-
fellinga gekk í Sambandið, og
hafði af því mikinn stuðning.
Vegna baráttu Framsóknar-
manna um hlutleysi Lands-
bankans tókst kaupfélagi hans
að fá rekstux-slán til viðskipta-
vina, sem því hafði áður verið
synjað um af þröngsýnni verzl-
unax’pólitík. Þá kynntist hann
einnig mörgum þeim mönnum
hvaðanæfa af landinu, sem
unnu að því að skipuleggja
pólitísk samtök samvinnu-
manna. Gei’ðist Lárus Helga-
son sjálfkjörinn oddviti Fram-
sóknarmanna í sýslunni. Hann
var kosinn á þing við auka-
kosningu 1922, en tapaði því
sæti árið eftir. Síðan vann hann
kjördæmið i annað sinn 1927
og hélt hann því síðan
þar til klofningsstarfsemin
byrjaði í Framsóknarflokknum
upp úr þingrofinu 1931. Lárus
var áhrifamikill þingmaður á
stjórnartíma Framsóknar-
manna 1927—31. Beitti hann
sér þá með stuðningi flokks-
bræðra sinna á þingi fyrir stór-
felldum umbótum á samgöngu-
málum sýslunnar. Sími var
lagður um héraðið og einka-
sími á mörg heimili. Brýr voru
gerðar yfir stórvötnin, og lang-
ir vegir lagðir og ruddir. Ak-
vegakerfi landsins náði innan
skamms yfir mestalla sýsluna.
Fyrir snilld og hugkvæmd
Bjarna Runólfssonar var byrj-
að að frysta dilkakjötið austur
í Landbroti og flytja það þann-
ig til Reykjavíkur. Samhliða
þessu byggði Bjarni á Hólmi
hverja rafstöðina af annarri um
allt héraðið. Skaftá skildi
þessa merkilegu brautryðjend-
ur heimafenginna framfara í
Skaftafellssýslu. Undir forustu
þeirra hélt nýi tíminn innreið
sína í hið fagra en afskekkta
hérað. Fyr voru Skaftfellingar
einna mest einangraðir af öll-
um landsbúum. Nú ganga bif-
reiðar á öllum árstímum um
(Framh. á 4. siSu)
Nýjar bækur irá Isaíoldarprentsmiðíu:
KÍNA, eflir Srú Oddnýju Sen.
LJOÐ Guðfinnu frá Hömrum.
VINIR VORSINS, eftir Stefán Jónsson.
BORNIN OG JÓLIN, eftir Guðrúnu Jóhannsdóttur frá Brautarholti.
GUÐFINNA JÓNSDÓTTIR
frá Hömrum:
Ljóð
Hér kemur á bókamarkaðinn ljóðabók, sem
vekja mun athygli og aðdáun, og mun verða
talin eiga samstöðu með því, sem bezt hefir
verið kveðið á íslenzka tungu. Guðmundur
Finnbogason landsbókavörður skrifar um þessa
fallegu ljóðabók í Skírnishefti, sem nú er að
koma út:
Það er nokkuð langt síðan ný, íslenzk ljóða-
bók hefir vakið mér jafnmikla gleði og óvænt-
an unað og þessi. Ég hrökk við, er ég las
fjögur kvæði, sem birtust eftir höfundinn í
„Þingeyskum ljóðum" í fyrra. Þarna var þá
nýr snillingur mitt á meðal vor, sem ég hafði
ekki áður heyrt getið, og ég þráði að fá meira
af svona góðu. Og nú er bókin komin i smekk-
legum búningi: 45 ljóð, er öll bera sama aðals-
svipinn, ekki eitt einasta, er ég kysi burt. Öll
eru Ijóðin stutt. Hin lengstu taka rúmlega tvær
blaðsíður. Það kemur vel heim við þá kröfu,
er Edgar Allan Poe gerði til ljóða. Hann sagði,
að langt ljóð væri blátt áfram fjarstæða. Um
leið og þessi ljóð eru stutt, eru þau heilsteypt
og stílhrein. Um mörg af yrkisefnunum hefir
oít verið kveðið áður og um sum ágætlega; en
það gerir ekkert til. Það ljómar allt 1 nýrri
fegurð og nýjum skilningi, þegar þessi skáld-
mær snertir við því. Hún er afarnæm á myndlr
og raddir lífsins og náttúrunnar, finnur and-
ann, sem í þeim bærist, og getur skilað áhrif-
unum dagghreinum og í kristaltæru máli. Hrein-
leiki og tign hugsunar og máls er aðalmark
þessara ljóða. Þarna er ekkert ástarkvæði, en
ástúð og samúð er sem falin glóð í þelm mynd-
um, er skáldið málar, og í hljómblæ og hrynj-
andi ljóðanna, en helgilotning fyrir æðstu öfl-
um tilverunnar og liin djúpa vmdiralda. Mátt-
urinn til að lyfta hversdagslegu efni í æðra
veldi er frábær. LesendUr Skírnis geta séð með-
ferðina af kvæðunum „Rokkhljóð“ (í fyrra) og
„Villifugl" (í ár) og hér er ekki rúm fyrir nema
örfáar tilvitnanir. Hvar hefir t. d. hlnni heilsu-
samlegu snertingu við móður Jörð verið lýst af
næmari skynjun en í upphafi kvæðisins „Heiða-
kyrrð“:
Ég gekk um vordag í Víðihlíð
og varlega skó af fótum dró
og heitan, töfrandi fögnuð fann,
er fjalldrapinn ökla minn nakinn sló,
og rammur safi mér rann í æð,
frá rótarkvisti um holt og mó.
Og hvar er fegra erindi um skýin en þetta
niðurlagserindi kvæðisins „Ský“:
Þið kallið mig heitast, kvöld- og morgunský,
er kveðið í sárum fegurst himnanna ljóð
og birtið 1 austri dagroðans dýru heit
og drauma nætur ritið á vesturslóð.
Þið vefjið æðstu litfegurð ljóssins strönd
og lyftið gullnum væng yfir húmsins flóð.
í hinu djúpúðga kvæði „Þagn-
argull“ streyma myndirnar hver
af annarri, glæsilegar og óvænt-
ar, til dæmis:
Ég leit hið hljóða himingull
um hamingjunnar arm
þess fagurskyggðu sylgju sá
við sorgarinnar barm
og festa’ í svefnlauf sumargrænt
í sveig um draumsins hvarm.
Þessi ljóð eru raunar öll „ÞagnarguU", orðin
til í helgri þögn og einlægni, fjarri skarkala
heimsins. Þess vegna munu þau lengi ljóma í
bókmenntum vorum.
G. F.
STEFÁN JÓNSSON:
Vinír vorsíns
Þetta er saga fyrh unglinga, um lítinn dreng,
og segir frá fyrstu 10 árum æfi hans.
Stefán Jónsson er orðinn vel þekktur rithöf-
undur, og liggur eftir hann margt ágætra verka,
í bundnu og óbundnu máli. Má þar nefna meðal
annars: „Konan á ldettinum“, sem út kom fyrir
nokkrum árum, „Á förnum vegi“, sem kom út
í vor, og hafa báðar bækurnar hlotið mjög góða
dóma. En þekktastur mun hann vera meðal
yngri kynslóðarinnar fyrir ýmsar vísur og ljóð,
sem hann hefir ort fyrir börn. — Stefán Jóns-
son er greindur maður og góður rithöfundur,
og mun þessi bók auka hróður hans.
GUÐRÚN JÓHANNSDÓTTIR
frá Brautarholti:
Börnín og jólin
Sigurgeir Sigurðsson biskup fylgir þessari litlu
bók úr hlaði með eftirfarandi formála:
Árlega eru sendar á bókamarkaðinn margar
bækur, sem ætlaðar eru börnunum. Færa þær
þeim margvíslegan fróðleik og ýmislegt efni,
sem á að styðja að þroska þeirra og þekkingu,
eða vera þeim til skemmtilesturs. Má segja, að
börnin hafi þar úr allmiklu að velja. En það
er ekki margt um andleg ljóð við barna hæfi í
bókaverzlunum landsins, ljóð, sem sérstaklega
séu bömunum ætluð og þau í bernskunni geti
tileinkað sér. Þess vegna hygg ég, að þessi
litla bók, sem hér birtist, verði mörgum börn-
um og unglingum kærkominn gestur. Ég hefi
lesið handritið og dylst mér ekki, að sá andi
er yfir því sem bókin hefh inni að halda, að
það er óhætt að mæla með henni. Höfundurinn,
frú Guðrún Jóhannsdóttir frá Brautarholti, læt-
ur líka bókina frá sér fara með þeim óskum,
að hún mætti verða til þess að gróðursetja það,
sem fegurst er og bezt í hugum hinna ungu
lesenda, að ljóðin og þulumar mættu vekja
lotningu barnanna fyrir guði og vekja hjá þeim
trú á föðurkærleika hans og handleiðslu.
Mörg af ljóðunum eru vel til þess fallin, að
læra þau utan að, og flestum, sem í æsku sinni
lærðu fögur ljóð, mun koma saman um, að gott
var að geyma þau í huga og rifja þau upp,
þegar lengra kom út í lífið og reynslu þess. —
Mættu þessi ljóð verða sem flestum börnum,
er þau lesa, slíkar leiðarstjörnur.
Sigurgeir Sigurðsson.
Hvað vitum við um Kína, þetta undraland,
sem er að víðáttu og mannfjölda eins og heil
heimsálfa, þar sem býr þjóð, sem stóð á há-
tindi menningar, þegar álfa vor var enn lítt
byggð og menning í bernsku. Þar sem allt er svo
ólíkt, að jafnvel sólskinið er öðruvísi þar en
hér. Á miðöldum höfðu þjóðir Evrópu óljósar
sagnir um mikið æfintýraland fjærst í austri,
þar sem kryddið greri, þar sem silkið var unnið,
þar sem gnægðir voru gimsteina og heilar hallir
voru gerðar úr skíru gulli. í þessari bók lýsir
frú Oddný E. Sen með skýrum dráttum og á
fögru máli, landi og þjóð, háttum og siðum,
sögu og sérkennum.
Höfundur bókarinnar, frú Oddný E. Sen, er
fædd 9. júní 1889 að Breiðabólsstöðum í Bessa-
staðahreppi, dóttir hjónanna Erlends Björns-
sonar hreppstjóra og Maríu Sveinsdóttur. Hún
tók burtfararpróf úr kvennaskólanum og Kenn-
araskólanum, en fór skömmu síðar til Skot-
lands (árið 1908), þar sem hún var við nám
og skrifstofustörf. Árið 1917 giftist hún Kín-
verja að nafni K. T. Sen, sem þá var að undh-
búa doktorsritgerð sina í uppeldisfræði við há-
skólann í Edinborg. Komu þau hjónin hingað
til lands skömmu eftir síðustu heimsstyrjöld,
og flutti þá dr. K. T. Sen nokkra fyrirlestra um
Kína. Árið 1922 fór frú O. E. Sen til Kína,
ásamt manni sínum, sem þá varð prófessor við
háskólann í Amoy. Dvöldust þau þar samfleytt
til ársins 1937, en þá kom frú O. E. Sen hingað
til lands til að sjá æskustöðvar sínar.
Frú O. E. Sen er þegar orðin landskunn af
þeim mörgu greinum, sem hún hefir skrifað
um Kína í blöð og tímarit, og eins fyrirlestr-
um þeim, sem hún hefir flutt um það land, bæði
í útvarpið og eins á ýmsum samkomum. Einna
kunnust mun hún þó hafa orðið vegna sýninga
þeirra, sem hún hélt hér í bæ árin 1938 og 1939
á ýmsum kínverskum munum, sem hún flutti
með sér frá Kína.
Stjórnmál
eða svikamylla
(Framh. af 2. síðu)
málsvari þeirra. ÞaS á að láta
Sjálfstæðisflokkinn samþykkja
málið til þess að rýja af hon-
um verkamannafylgið, og með
því að sýna, að hann sé fjand-
samlegur verkalýðnum en gæti
hagsmuna útgerðarmanna.
Menn geta hugsað sér af-
leiðingarnar 1938. Hinar sömu
geta þær orðið næsta oft. —
Það er næstum aldrei hægt að
koma fram stórmáli, án þess að
svo geti litið út, í svipinn a. m.
k., að gengið* sé verulega á
hag einhverrar stéttar. Fyrir
flokk eins og Sj álfstæðisflokk-
inn, sem telur sig þjóna öllum
stéttum, er þvl alltaf hægt að
beita röksemdum Bjarna Bene-
diktssonar, að það sé komið
fram með málin af andstæðing-
unum til þess að eyðileggja
fylgi Sjálfstæðisflokksins.
Slíkar getsakir enda vitan-
lega í gagnkvæmri tortryggni
milli flokkanna, skaða öll mál-
efnaleg vinnubrögð, og enda
eins og þar segir:
„Trúðu þeir hvor öðrum illa,
enda trúðu fáir báðum.“
268 Victor Hugo:
niður að aðalhliðinu, og þá skal ég skýra
þetta nánar fyrir yður.
— Þakkir, lærifaðir minn og meist-
ari, mælti Gharmoulue og hneigði sig
svo djúpt fyrir erkidjáknanum, að enni
hans snart gólfið. — Enn einu sinni
var ég í þann veginn að gleyma! —
Hvað viljið þér, að ég geri af þessu
unga galdrakvendi?
— Hvaða galdrakvendi? spurði erki-
djákninn.
— Tatarastúikunni, sem þér munið
sjálfsagt eftir. Hún kemur daglega og
stígur dans á torginu framan við kirkj-
una, þrátt fyrir bann það, sem við því
hefir verið lagt. Hún á geit með gull-
hornum. Djöfullinn hefir tekið ér að-
setur í þessari geit hennar. Hún les og
skrifar og reiknar eins og mikilhæfasti
stærðfræðingur. Slíkt er næg ástæða
til þess að fá alla Tatara hengda. Ákær-
an er þegar tilbúin. Það er því unnt að
koma þessu í kring nær sem er, eins og
þér getið séð. En þessi dansmær er dá-
samlega fögur! Fegurri augu getur
ekki! Þau eru tveir gimsteinar frá
Egiptalandi! — Hvenær eigum við að
hefjast handa?
Erkidjákninn hafði gerzt næsta fölur.
— Ég skal segja yður nokkuð, stam-
aði hann, en orð hans urðu vart greind.
— Það fer líklega bezt á því að þið af-
Esmeralda 265
— Jæja, hélt erkidjákninn áfram
máli sínu eftir nýja þögn, sem meist-
ari Jakob hafði orðið til þess að rjúfa.
— Mun yður heppnast þetta?
— Æ, meistari! svaraði komumað-
ur og brosti vandræðalega. — Ég geri
eina tilraunina af annarri. Það er nóg
um ösku, en það gengur erfiðlega að
finna gullið.
— Ég á ekki við það, meistari Jakob
Charmolue! mælti hann. — Það var
galdramál yðar, sem mér lá þyngst á
hjarta. Heitir hann ekki Mark Cena-
ine? Er honum það kunnugt, að hann
hefir gerzt sekur um galdra? Hefir
pislarhrekkurinn komið að tilætluðum
notum?
— Æ, nei, svaraði melstari Jakob og
brosti vandræðalega á nýjan leik.
— Þetta ætlar að ganga næsta erfið-
lega. Mark er harður eins og tinnu-
steinn væri. Hann myndi ekkert segja,
þótt maður syði hann í olíu. Þó gerum
við allt, sem okkur er auðið, til þess að
komast að hinu sanna. Píslirnar virð-
ast engin áhrif hafa á hann haft. Ég
eyði allri latínunni minni í viðureign-
inni við hann.
— Þið hafið ekkert nýtt fundið í húsi
hans? spurði erkidjákninn.
— Jú, svaraði meistari Jakob, —
þetta bókfell hérna. Það eru skrifuð