Tíminn - 15.11.1941, Page 4

466
TÍMIM, langardaginn 15. nóv. 1941
117. blað
Frjáls leíð
(Framh. af 1. siðu)
skriðunni á stað og halda henni
áfram. Frelsi þessara félaga og
annarra til þess að halda áfram
kapphlaupinu, þýðir sama frelsi
öðrum til handa, Ekkert nema
almenn og ófrávíkjanleg regla
gat eða getur stöðvað kapp-
hlaupið.
Ég trúði aldrei á frjálsu leið-
ina sem lausn, en á mánudags-
fundinum 20. okt. taldi ég lagð-
ar fram sannanir fyrir því að
hún var ófær, og um það bar
okkur Eysteini Jónssyni ekkert
í milli.
Lýstum við því yfir, að þar
sem þessi leið væri ekki fram-
kvæmanleg, héldum við fast við
okkar lausn — lögbindinguna.
— Á þriðjudaginn 21. okt., var
frumvarp Eysteins Jónssonar
lagt fram á ráðherrafundi. Það
var rætt og vissu allir ráðherr-
arnir áður en greidd voru at-
kvæði um það, hvaða afleiðing-
ar það mundi hafa, ef það feng-
ist ekki gert að stjórnarfrum-
varpi. Þegar það fékkst ekki,
buðum við að hafa ákvæði um
það í frumvarpinu, að lögbind-
ingarákvæðið félli úr gildi af
sjálfu sér um áramót, ef samn-
ingar hefðu þá náðst við aðila.
Það fékkst heldur ekki sam-
þykkt.
III.
Hin frjálsa leið mun hafa sín
miklu áhrif á íslenzkt fjár-
mála- og þjóðlíf á næstunni,
þótt eitthvað verði gert til að
draga úr verðbólgunni. En það
táknræna við þessa stefnu er
þó ef til vill enn hættulegra.
Það er þetta að taka helzt aldrei
á neinu, gera eins og öllum
þóknast, sem endar með því, að
verða öllum vanþóknanlegt og
skaðlegt. Láta alla ráða, sem
endar með því að enginn ræður.
Láta aðra bera ábyrgð en ýta
henni frá sér — sem endar með
því, að enginn ber neina ábyrgð.
Mér verður í þessu sambandi
minnisstæð bók eftir þekktan
höfund um fall Frakklands.
Bókin kom út á síðastl. vetri og
lýsir átakanlega afleiðingum
hinnar „frjálsu leiðar“ á öll-
um sviðum þjóðlífsins. Hinir
frakknesku stjórnmálamenn
spurðu fólkið, hvað væri vin-
sælt og hvað það kysi sér. Það
var ekki vinsælt í Frakklandi
frekar en annars staðar að
leggja á skatta. Þess vegna
þorði enginn að leggja á nægj-
anlega skatta og ríkið safnaði
skuldum. Það var vinsælt að
veita verkalýðnum 40 stunda
vinnuviku. Þess vegna var það
gert — þótt framleiðslu, fjár-
hag og öryggi Frakklands væri
stefnt í beinan voða. Fyrsta ár
styrjaldarinnar stóðu ýmsar
verksmiðjur, jafnvel vopna-
verksmiðjurnar, ónotaðar vegna
þess, að það borgaði sig ekki
fyrir eigendurna að reka þær.
Aðrar ástæður komu og til og
endirinn varð upplausn. Þannig
varð endir hinnar „frjálsu leið-
ar" þar, þannig varð hann í
Ítalíu fyrir um 20 árum og elnn-
ig fyrir nokkrum öldum; þann-
ig hefir hann ætíð orðið. —
Höfundur þessarrar bókar
telur sig geta sýnt fram á —
og ég held hann geri það — að
enska þingræðið hafi staðið á
öðrum grundvelli. Ensku
bændahöfðingjarnir hafi um
langt skeið sett sinn svip á hið
enska þing og þær venjur hafi
orðið varanlegar. Þar hafi ekki
verið fyrst og fremst spurt um,
hvað væri vinsælt, hvort ein-
hver sterk alda gæti lyft
stjórnmálamönnum hátt i svip,
heldur að jafnaði um hitt,
hvað væri rétt og hyggilegt. Það
hafi ekki verið hikað við að vísa
veginn, taka á sig ábyrgð og ó-
vinsældir af því, sem talið var
rétt. Það hafi verið lán Eng-
lands, að þessir menn hafi
næsta oft orðið sigursælir.
í þessu sambandi er það um-
hugsunarvert, að um 1935 var
sú stefna sterkust og vinsælust
í Englandi að hervæðast ekki.
Jafnaðarmenn og friðarvinir
höfðu beitt sér gegn hervæð-
ingu og þjóðin virtist mjög
fylgjandi þeirri stefnu. Þá var
gengið til kosninga í Englandi.
Forsætisráðherrann, Baldwin,
og flokkur hans, íhaldsflokkur-
inn, notaði meðal annars sem
einskonar kjörorð í kosningun-
um: Það verður engin endur-
vopnun, eða það verður engin
hervæðing. Stuttu síðar breytti
verulegur hluti þjóðarinnar
skoðun á þessu atriði. Baldwin
hélt þá ræðu, sem mjög er í
minni höfð og verður senni-
lega lengi. Hann afsakaði sig
eitthvað á þá leið, að ef hann
hefði sagt þjóðinni að hún ætti
að hervæðast, mundi hann og
flokkur hans hafa tapað kosn
ingunum. Enginn getur um það
sagt, hvað þetta atvik kostaði
England og aðrar þjóðir. Ég
hygg, að þeir Englendingar séu
fáir í dag, sem kysu nú heldur,
að forvigismenn Englands hefðu
í kosningunum 1935 ekki bar-
izt fyrir hinni vinsælu stefnu,
heldur fyrir hervæðingu, þótt
óvinsæl væri. Ef til vill hefði þá
aldrei komið til ófriðar.
Hér sjáum við hina vinsælu,
auðveldu, frjálsu leið í stækk-
aðri mynd og þær afleiðingar,
sem hún getur haft.
Þjóðfélag okkar er lítið, mál-
efnin smá, en afleiðingar af
rangri stefnu og réttri þó hinar
sömu fyrir okkur og aðrar þjóð-
ir. Ég veit ekki um sannfær-
ingu þingmanna, en get þó ekki
varizt þeim grun, að sannfær-
ing meira hluta þinginí>.nna
hafi verið fyrir hinni lögbundnu
leið í dýrtíðarmálunum og ýms-
um ráðstöfunum í sambandi við
hana. En þó var hin „frjálsa
leið“ valin og það er ekki hikað
við að segja það opinberlega,
að það hafi verið gert meðal
annars vegna þess að hún er í
svipinn talin vinsælli meðal
verkalýðshreyfingarinnar og
Víklegri til kjörfylgis en lög-
bindingin. Það kann að vera, að
þessi vinnubrögð sé sigurvæn-
leg fyrir flokkana í svipinn, en
ég efast þó um þaö. En hvert
stefna slík vinnubrögð? Hefir
það verið hugleitt svo sem vert
er?
Lárus Helgason
(Framh. af 3. síSu)
héraðið. Stórvötnin eru brúuð.
Síminn tengir saman flesta bæi.
Raforkan yljar og lýsir heim-
ilin. Allt langræði um verzlun
og aðdrætti má heita horfið
úr atvinnuháttum héraðsbúa.
Forgangan um þessar varanlegu
stórbreytingar á högum Skaft-
fellinga hefir verið í höndum
tveggja sjálfmenntaðra bænda-
höfðingja í héraðinu, Lárusar
Helgasonar og Bjarna Runólfs-
sonar.
Þegar leið á þingferil Lárusar
Heljgasonar kom mikijll vandi
fyrir Framsóknarmenn. Það
kom upp í hugum nokkurra
dugandi manna í flokknum vafi
um, að rétt væri stefnt í lands-
málabaráttunni. Þessum mönn-
um fannst sér vera andleg
nauðsyn að rjúfa samheldni
flokksins. Þá menn skorti
hvorki gáfur eða marga aðra
gagnsamlega eíginleika. En þeir
gleymdu því að í félagsmála-
baráttunni er beini vegurinn
styztur. Þeir lögðu út á nýja
vegferð, og eftir fáein missiri
höfðu allir þessir leiðtogar
misst þingsæti sín og lokað fyr-
ir sér hliðum pólitískrar fram-
tíðar í landinu. Lárus Helga-
son var einn hinn fremsti mað-
ur í þessari fylkingu, þó að ekki
hefði hann átt upptök að þess-
•ari ráðábreytni. Klofningur í
félögum og flokkum veldur
jafnan nokkurri beiskju og oft
djúpum sársauka milli gamalla
samherja. Klofningur Fram-
sóknarflokksins var engin und-
antekning í þessu efni. En að-
staða Framsóknarmanna til
Lárusar Helgasonar var með
nokkuð sérstökum hætti. Lárus
hafði svo marga af þeim per-
sónulegum eiginleikum, sem
skapar hlýhug og vináttu. Eng-
inn hinna fyrri samherja
gleymdi þessum kostum í fari
gamals félagsbróður, sem villst
hafði úr leið. Framsóknar-
menn deildu við Lárus Helga-
son, þegar ekki varð hjá því
komizt. En þeim kom aldrei til
hugar að draga í efa manndóm
hans eða heiðarleika.
Eftir burtför Lárusar Helga-
sonar úr pólitískum samtökum
samvinnumanna var hann
líkt settur og mikil eik, sem
stendur ein sér og hlífðarlaus
á berum hæðum. Margir menn
myndu í hans sporum hafa
bognað við mótganginn. En svo
var ekki. Lárus Helgason kunni
ekki til undanhalds. Það hug-
tak var ekki til í hans orða-
safni. Honum kom ekki til hug-
ar að viðurkenna eitt augna-
blik, að sér hefði yfirsézt.
Að lokum kom þar að hann stóð
að því er virtist „einn á beru
svæði" með sama kempuyfir-
bragði eins og þegar hann, á
unga aldri, hóf baráttu sína
fyrir nýmenningu Skaftfellinga.
Nú er þessari löngu baráttu-
æfi lokið. Merki hennar munu
lengi sjást i byggðum Skafta-
fellssýslu. Þrek og karlmennska
Lárusar Helgasonar á að geta
orðið varanleg hvatning fyrir
Leikfél. Reykjavíknr
Á FLÓTTA
eftir Robert Ardrey
Sýning annað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl.
4—7 í dag.
Tónlislarlélagið og
Leikfélag Reykjavíkur
NITOUCHE
Sýning á morgun kl. 2,30
Aðgöngumiðar seldir frá kl.
4 til 7 í dag.
íslandskvikmyud
S. L S.
verður sýnd í Iðnó mánudaginn
17. nóv. og þriðjudaginn 18.
nóv. kl. 6 báða dagana.
Aukamynd:
SKÍÐAMYND FRÁ
SIGLUFIRÐI.
Aðgöngumiðar í Iðnó frá kl.
4 báða dagana.
Jörð tii sölu.
Hálf jörðin Kirkjuból í Ön-
undarfirði, eða meira ef um
semur, fæst til kaups, og laus
til ábúðar í næstu fardögum. í-
búðarhús, peningshús, áburðar-
hús, og votheyshlöður úr stein-
steypu. Tún að mestu vélslægt.
Engjar á annað hundrað dag-
sláttur, samliggjandi við túnið,
slétt gulstarar- og flæðiengi.
Tún og engjar samgirt.
Semjið við eiganda og ábú-
anda.
STEFÁN PÁLSSON.
þá kynslóð, sem tekur við þeim
margháttaða menningararfi,
sem þessi víkingsbóndi skildi
eftir í eigu Skaftfellinga. J. J.
Erlendar fréttir.
(Framh. af 1. síðu)
lands, en það sökk á leiðinni.
Allmiklum hluta skipshafnar-
innar var bjargað. — Skipið sökk
25 sjómílum austur af Gí-
braltar.. — Ark Royal var
fullsmíðað 1937 og var eitt
stærsta og vandaðasta flug-
vélaskip Breta. Voru á því
venjulega 60—70 flugvélar.
Stórbruggari
(Fravih. af 1. síöu)
Jóhannes hafði sótt áfengið
síðastliðinn sunnudag eftir að
GAMLA BÍO____
AIVDY HARDY
A BIÐSLSRUXUM
Aðalhlutverkin leika:
LEWIS STONE,
MICKEY ROONEY,
CECELIA PARKER og
FAY HOLDEN.
Sýnd kl. 7 og 9
Framhaldssýning
kl. 31/2—6VZ:
OFURHUGINX
með
FRANK MORGAN.
-NÝJA BÍÓ.
Syndararnír sjö
(Seven Sinners).
Aðalhlutverk leika:
MARLENE DIETRICH
JOHN WAYNE Og
MISCHA AUER.
Sýnd klukkan 5, 7 og 9.
(Lægra verð kl. 5)
Börn fá ekki aðgang.
Konan mín,
Marta María Melsdóttir,
andaðist 13. nóvember að heimili sínu, Álftanesi á Mýrum.
HARALDUR BJARNASON.
Hjálparstúlkur á heímílum.
Bæjarráð hefir ákveðið að ráða í þjónusta
bæjarins tvær stúlknr til aðstoðar heienilum,
sem í hili ern umsjárlaus, vegna forfalla hós-
móðnr.
I»ær stólkur, er vildn sinna þessu, leiti nán-
ari upplýsinga hjá yfirframfærslufeelltreian-
uin, Masjfnósi ¥. Jóhannessyni, í skrifstofu leans
kl. 1—3 dag'lega alla virka daga nema laug-
ardaga, eða í síma 1200 á sama tíma.
DORGARSTJÓRIM.
Húmæði.
Þeir bæjarbúar, er ætla að sækja um íbúðir I bráða-
birgðahúsum bæjarins, eru beðnir að koma tii viðtals í
skrifstofu minni, Austurstræti 16, 3. hæð (herbergi nr.
27) dagana 17.—21. þ. m., að báðum meðtöldum.
Umsóknum er veitt móttaka kl. 1—3 e. h. þessa daga, og
þurfa menn að vera við því búnir að gefa skýrslu um
húsnæðisþörf sína og ástæður til þess, að þeir eru hús-
næðislausir.
BORGARSTJÓRINN.
Nýkomíð goti úrval al
lata- og Irakkaeinum.
EnnSrenmr vatnsledurs skórnír
o. 11. tegundír.
Crefjou - Iðunn
Aðalstræti
hafa fengið svohljóðandi skeyti
frá Bjarna: „Þyrfti að senda
266 Victor Hugo:
nokkur orð á það, sem við getum ekki
skilið. Filipus Lhelier, ríkissóknari,
skilur þó dálítið í hebresku, sem hann
lærði við málaferlin gegn Gyðingunum
í Brússel.
Erkidjákninn rakti bókfellið sundur.
— Látum okkur nú sjá, mælti hann.
Um leið og honum varð litið á blaðið,
varð honuin að orði:
— Emen Hetan! Það er hróp norn-
anna, þegar þær safnast saman á
Brokksfjall.
— Per ipsum et cum ipso et in ip-
so!*) Þetta er töfraorðið, sem hlekkjar
djöfulinn í helvíti. Hax, pax, max.
Þetta er regla fyrir læknislyfi gegn blti
óðra hunda. Meistari Jakob. Þú ert
málaflutningsmaður konungsins í
kirkjumálum. Þetta bókfell tilheyrir
hinu opinbera.
— Við verðum að leggja Mark á pisl-
arbekkinn einu sinni enn, varð mála-
flutningsmanninum að orði.
— Og þetta hefir einnig fundizt hjá
honum.
Málaflutningsmaðurinn dró fram ker
samskonar því, er stóð á arni erkidjákn-
ans.
— Þetta er deigla, sem gull er brætt
í, mælti erkidjákninn.
*) Vlö hann og með hann og 1 honum.
Esmeralda 267
— Ég verð víst að játa, að ég hefi
reynt hana í ofninum, en hún hefir
engan veginn reynzt minni betri, mælti
gesturinn.
Erkidjákninn tók að rannsaka deigl-
una nánar.
— Hvað er þetta annars, sem hann
hefir letrað á deigluna sína? — Och!
Och! — Það er orðið, sem eyðir flóm.
Það hlýtur að vera meiri asninn,
þessi Mark Cenaine. Mig skal ekki
undra, þótt ykkur yrði lítið ágengt með
þessa deiglu. — Já, það er auðskilið,
hvers vegna þið gátuð ekki búið til gull
í henni. Hún er til þess elns hæf, að
hafa hana í svefnherbergi sínu. Það er
llka hið eina gagn, sem af henni verð-
ur haft.
Fyrst að talið hefir borizt að mistök-
um, mælti málaflutningsmaður kon-
ungsins, — vil ég geta þess við yður,
að ég var fyrir skömmu að íhuga áletr-
unina á aðalhliðinu. — Er yðar tign
sannfærður um að myndin af verunni
með vængina meðal myndanna sjö sé
af Merkúr?
— Já, anzaði klerkurinn. — Það er
Augustin Nyfo, sem lætur þess getið.
Nyfo þessi var ítalskur að ætt. Hann
átti loðinn djöful, sem miðlaði honum
hvaða fróðleik og vitneskju, er hann
æskti eftir. Annars getum við gengið
netið 50 metra sem fyrst með-
an bílfært." Þetta þýddi:
Komdu og sæktu 50 flöskur af
áfengi, sem ég hefi lofað þér.
Þetta var alls 19%L, sem Bjarni
seldi Jóhannesi á 1485 kr. Enn-
fremur höfðu þeir samið um
áframhaldandi viðskipti og átti
Bjarni að senda svohljóðandi
skeyti, er áfengið væri til:
Komdu með síldina. Ekki er
uppiýst, hvort þetta hafa verið
fyrstu viðskipti þeirra Bjarna
og Jóhannesar.
Síðastliðinn miðvikudag fram-
kvæmdi Björn Blöndal, lög-
gæzlumaður, ásamt sýslumann-
inum á Snæfellsnesi, húsrann-
sókn hjá Bjarna. Fundust fyrst
hjá honum 400 kg. af strásykri
í kössum, merktum skóverzlun
Lárusar Lúðvígssonar, og voru
brauðkringlur ofan á sykrinum
í kössunum. Kvaðst hann hafa
fengið þennan sykur keyptan
hjá sveitungunum. Ennfremur
fundust eftir mikla Ieit tvær
stórar tunnum með 400—500 I.
í gerjún í gryfju undir búr-
gólfinu. Aðeins nokkur hluti
bruggunartækjanna fannst, en
Bjarni kvað ketil vera til við-
gerðar í Ólafsvík.
Bjarni hefir lcngi verið grun-
aður um bruggun, þótt ekki hafi
hann verið tekinn fyrr en nú.
Békahúð KBOJV
ALÞÝÐUHÚSINU. SÍMI 5323
Bækur Hins íslenzka Þjóð'vinafélags með ótrúlega lágu veröi:
Páll E. Ólason: Jón Sigurðsson I—V bindi á kr. 20.00 öll bindin.
Bókamenn! Látið' yður ekki vanta æfisögu Jóns Sigurðssonar I
bókasafn yðar.
Ýmsar aðrar bækur Þjóðvinafélagsins, svo sem: Bókasafn Þjóð'-
vinafélagsins. Það er: I. Marett: Mannfræði. II. Plato: Varnar-
ræða Sókratesar. III. W. James: Máttur manna. IV. Björg Þor-
láksdóttir: Svefn og draumar. V. Vilhj. Stefánsson: í norðurvegi.
VI Tactius: Germania. VII. Maeterlinck: Býflugur, þýð. Bogi
Ólafsson. VIII. Kruif: Baketríuveiðar, þýð. Bogi Ólafsson. IX. E.
Abrahamson. Tónlistin. — Allar þessar bækur fyrir einar 35.75. —
Einnig allar eldri bækur Þjóðvinafélagsins með gamla lága verð-
inu.
BÓKABÚÐ KRON
ALÞÝÐUHÚSINU. SÍMI 5323
Víl kaupa
góða hlunnindajörð (helzt við
sjó). Upplýsingar um verð og
greiðsluskilmála óskast sendar
til
Magnúsar Eyjólfssonar,
pósthólf 58, Hafnarfirði.
í HAUST var mér dregið í
Reyðarvatnsrétt svart hrút-
lamb með mínu marki, sem er:
Stýft hægra, gagnbitað vinstra.
Réttur eigandi vitji lambsins
fyrir 31. des. n. k.
Tobbakoti í Þykkvabæ,
2. nóv. 1941,
Gunnar Eyjólfsson.