Tíminn - 20.12.1941, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAOUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON
ÚTOBFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURENN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHtJSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OO AUGLÝSINOASKRIFSTOFA:
EDDUHÍJSI, Llndargötu 9A.
Slmi 2323.
PRENT8MIÐJAN KDDA hJT.
Símar 3948 og 3720.
25. ár.
Rcykjav£k, langardagmn 20. des. 1941
132. blað
Svcinbiörn Höfnason:
„Hinn óttalegi leyndardómur"
Verkafólksekla heíir
stórtaíið afgreiðslu
skípa í Reykjavík
Þórarinn Kristjánsson
hafnarstjóri segir frá
framkv. við höfnina
Um þessar mundir er unnið
að því að stækka athafnasvæði
það, sem Reykjavíkurhöfn hefir
yfir að ráða. Síðan landið var
hernumið hafa margfalt fleiri
skip leitað eftir afgreiðslurúmi
við höfnina, enda hafa þrengsli
iðulega tafið fyrir afgreiðslu
skipanna.
Þórarinn Kristj ánsson hafn-
arstjóri hefir látið orð falla á
þessa leið í viðtali við blaðið:
„— Þegar Bretar hernámu
landið tóku þeir strax nokkurn
hluta af afgreiðslusvæði hafn-
arinnar til hernaðarþarfa. Við
það þrengist mjög um íslenzku
skipin við höfnina. Síðar þegar
Bandaríkjamenn komu hingað,
þurftu þeir að sjálfsögðu að fá
rúm fyrir sín skip. Varð þá
að samkomulagi á milli hafnar-
arstjórnar og Bandaríkja-
manna, að haldið yrði áfram við
að fullgera hafnarbætur, sem
að nokkru leyti var byrjað á
áður en landið var hernumið.
Bandaríkjamenn féllust á að
leggja til allt erlent efni, sem
þyrfti til þessara mannvirkja,
og að greiða allt að 90 þús.
dollara í vinnulaun og fyrir efni
keypt innan lands. Höfn-
in skyldi hins vegar kosta
verkið að öllu leyti og hefir hún
látið framkvæma það eftir á-
ætlunum, sem gerðar voru fyrir
styrjöldina.
í stuttu máli verða hafnar-
bæturnar þessar: Við Ægisgarð
austanverðan verður sett ný
bryggja, 145 m. löng, kola-
bryggjan verður lengd til suðurs
um 70 m. og gamla farþega-
bryggjan til austurs um 40 m.
Áður var búið að fylla upp
krikann norður af Eimskipafé-
lagshúsin og verða hinar nýju
bryggjur reistar framan við þá
uppfyllingu í framhaldi af far-
þegabryggjunni og kolabryggj-
unni. Alls lengist það svæði,
sem skip geta legið við, um 260
metra við þessa aðgerð. Áður
voru bryggjurnar um 1000 m.
að lengd en verða nú yfir 1200
metrar.
Þegar minnst er á þrengslin
við höfnina, er ekki unnt að
ganga fram hjá öðru atriði,
sem mjög hefir tafið afgreiðslu
skipanna. En það er vinnuafls-
eklan. Það hefir oft komið fyrir,
að ómögulegt hefir reynzt að
fá menn til þess að vinna við
skipín og hafa þau af þeim á-
stæðum orðið að bíða eftir af-
greiðslu dögum saman, þótt
rúm hefði verið fyrir þau við
bryggjurnar.
Áskorun til Val-
týs Stefánssonar
Valtýr Stefánsson heldur því
fram í JVibl. í morgun, að J. J.
hafi reynt að „einoka“ málara-
listina sem leiðbeinandi ríkis-
ins, og mun þar átt við for-
mennsku J. J. í Menntamála-
ráði. í tilefni af þessu er skor-
að á Valtý Stefánsson að færa
greinilegri rök fyrir máli sínu
og nefna ákveðin dæmi því til
sönnunar.
Höíundum „leyndardómsíns" boðið að
ræða um hann í útvarpínu
Fyrir mörgum árum var
gefinn úr hér á landi sér-
staklega ómerkilegur reyf-
ari, sem nefndist „Hinn
óttalegi leyndardómur". —
Nafnið mun hafa átt sinn
þátt í því að bók þessi var
mikið lesin og komst inn á
flest heimili, svo að margir
munu við hana kannast,
þótt fátt merkilegt hafi af
henni lærzt.
Undanfarna daga hafa blöð
bæjarins verið að semja drög að
nýjum „óttalegum leyndar-
dómi“ og telja víst, að hann
verði lesinn mikið sem hinn
fyrri. Enda er víst meira um
það hugsað heldur en hitt, að
hvaða gagni þessi saga megi
koma — eða hve nærri hún fer
lífinu og því, sem raunhæft er
í því.
Mbl., Vísi og Alþýðublaðið
keppast öll um að semja drög
að þessum leyndardómi, og á
að hafa Mjólkursamsöluna sem
uppistöðu reyfarans. Að vísu er
aðalefnið fremur óheppilega
valið, þar sem um fátt mun
hafa verið meira rætt og ritað
undanfarandi ár en stofnun
þessa. — Árni frá Múla reynir
að bæta úr þessu lítið eitt, með
þvi að líkja Samsölunni við eitt
fjarlægasta undraland verald-
arinnar, Tíbet, og reyna þannig
að varpa einhverjum dularfull-
um blæ yfir efnið. Gallinn er
aðeins sá, að menn hafa 'litla
trú á Árna sem heimildar-
manni um fjarlæg lönd, en
máske gerir það reyfarann
meira „spennandi“, að menn
hafa það á tilfinningunni, að
óhugsandi sé, að höfundurinn
finni nokkru sinni leyndardóm-
inn.
Mjólkursamsalan hefir nú
bráðum starfað í sjö ár, og birt
reikninga sína um hver ára-
mót. Henni hefir frá byrjun
verið stjórnað af 7 mönnum.
Ríkisstjórnin hefir skipað 2
þeirra, mjólkurbúin 2, bæjar-
stjórn Reykjavíkur 1, Alþýðu-
sambandið 1 og Samband ísl.
samvinnufélaga 1. — Engin
stofnun mun hafa fulltrúa frá
svo mörgum aðilum í stjórn,
að því, er ég bezt veit. Um starf-
semina hefir verið rætt í út-
varp, gefin opinber skýrsla um
hana af mér, flest árin, bæði í
blöðum og á fundum. Um hana
hafa verið ritaðar fleiri grein-
ar en um nokkra stofnun, sem
ég þekki, að rekstri ríkisins
ekki einu sinni undanskildum.
Tveir endurskoðendur fara yf-
ir alla reikninga hennar, iög-
giltur endurskoðandi og annar
skipaður af ríkisstjórninni. Sér-
stakir menn og nefndir hafa
þrásinnis verið skipaðir til at-
hugana á fjölmörgu í rekstri
hennar og skipulagi, og um það
eru til opinberar skýrslur og
greinargerðir. Margoft hafa
verið gefnar upplýsingar um
rekstur hennar á Alþingi, og
öll mjólkurbúin byggja reikn-
inga sína á reikningsskilum
hennar og birta þá árlega. —
Mér er ekki kunnugt um neitt
fyrirtæki hér innan lands, sem
almenningur hefir fengið slika
fræðslu um, eða getað fylgzt
eins vel með í öllum rekstri og
skipulagi. Ég þyrði óneyddur að
láta hana taka þátt í sam-
keppni, sem þannig færi fram,
að prófað væri hjá almenningi
hvaða fyrirtækjum hann fylgd-
ist bezt með og vissi mest um
hér á landi, bæði um skipulag
og rekstur, og það þótt ýms
sómafyrirtæki væru með, eins
og t. d. Alþýðubrauðgerðin, h.f.
Árvakur, Sölusamband ísl. fisk-
framleiðenda, og svo ég nú ekki
nefni heildsalafyrirtækin öll,
sem Vísir ber mest fyrir brjósti.
Og þó jafnvel að í þessari sam-
keppni væru prófaðir að þekk-
ingu tornæmir menn á
þessa hluti, eins og ritstjórar
Sjálfstæðisblaðanna, ráðherra
þess flokks, Guðm. Oddsson og
nánustu dátar hans.
Og svo á að telja mönnum
trú um, að hér sé að nýju „hinn
óttalegi leyndardómur“ á ferð.
Allt sé hulið og engar upplýs-
ingar fáist um þessa stofnun.
Jafnvel er reynt að vekja grun
hjá fólki um það, að þessi
leyndardómur sé svo óttalegur,
að mannorð mitt og forstjórans
sé ekki sem öruggast, ef allt
kæmi í dagsljósið, og annað á-
líka drengilegt. — Helzt er
ætlazt til, að Samsalan birti
mánaðarlega reikningsskil, eða
máske oftar, og stöðug rann-
sókn fari fram, hvað hún á í
sjóði, þennan og þennan dag-
inn, hvaða fólk starfi hjá henni,
— og meira að segja, hvar hver
smáhlutur sé keyptur og til
hvers notaður. — Þetta mun
vera það, sem Sjálfstæðismenn
kalla „vinnufrið“ og telja svo
mikils verðan.
Ég tala nú ekki um upplýs-
ingarnar, sem blöðin veita um
mig og nánustu samstarfsmenn
mína. Flestir okkur ókunnugir
menn ætla, eða hafa a. m. k.
ástæðu til að ætla af þeirri
fræðslu, að leit sé að illgjarn-
ari og óheiðarlegri mönnum.
Uppnefni og aðdróttanir eru
daglegir viðburðir, og væru
meiðyrðadómarnir orðnir æði-
margir, ef við hefðum ávallt
leitað til dómstólanna, er á-
stæða var til mannorðs okkar
vegna. — En hægt er að sýna
fleiri en einn og fleiri en tvo
slíka dóma, sem þegar hafa fall-
ið, um að árásarmennirnir hafi
ekki verið um of ráðvandir, en
nálgast einatt ómennsku stiga-
mannsins i vopnaburði.
En nóg um það. Hver mun að
lokum fá sinn dóm af verkum
sínum, en ekki af því, hvað
óvandaðir blaðasnápar eða illa
siðaðir málrófsmenn segja um
hann.
En til þess að bæta ofan á
fræðslu þá, sem almenningur
þegar hefir um Mjólkursamsöl-
una, — sem mér er jafnan kært
að veita, — þá vil ég nú bjóða
þeim, sem ætluðu að skapa
„leyndardóminn óttalega", að
ræða fyrir almenningi um þessi
mál, einu sinni enn, og það í
útvarpi, eins fljótt og því verð-
ur við komið. Þar mun hægast
að ná til flestra meðal þjóðar-
innar, og má þá taka annað til
athugunar um leið, t. d. mjólk-
urhækkunina síðustu og dýr-
tíðina, „tvísönginn“ og töfra-
landið Tíbet og ýmislegt ann-
að, sem frumdrættir þessa
leyndardóms eru myndaðir af.
Ég tel víst, að þetta tækifæri
verði notað til að birta „leynd-
ardóminn“ og sé því enga á-
stæðu til að fjölyrða um ein-
stök árásaratriði og getsakir að
þessu sinnl, en mun víkja að þvi,
þar sem alþjóð gefst tækifæri
að hlýða á.
Sveinbjörn Högnason.
Bandankjamenn kaupa hér
físk íyrír 20 milj. dollara
Viðtal víð Hjálmar G. Bíörnsson viðsk.iulítrúa
Hjálmar G. Björnsson, við-
skiptafulltrúi Bandaríkjastjórn-
ar á íslandi, kom til Reykja-
vikur á fimmtudagsmorguninn
var, ásamt aðstoðarmanni sín-
um, Kenneth Lewis. Tíðinda-
maður Tímans átti í morgun
tal við Hjálmar. Lét Hjálmar
meðal annars svo ummælt:
— Eins og öllum er kunnugt
hér á landi gerðust Bandarík-
in aðili að fisksölusamningi
þeim, sem ríkisstjórnin hafði í
sumar gert við Bretland. Gekk
sú breyting í gildi 27. nóvem-
ber síðastliðinn. Er ég hingað
kominn til þess að sjá um út-
vegun á fiski þeim, sem hér
verður keyptur, og annast
greiðslu. Mun fiskur verða
keyptur fyrir 20—25 miljónir
dollara,það sem eftir er af samn-
ingstímabilinu. Mun fiskurinn
verða greiddur með ávísunum
á dollara, sem íslendingar fá til
fullra og óskertra umráða og
geta ráðstafað á þá lund, er
þeim bezt líkar.
Ósk Bandaríkjanna er sú, að
öll samskipti við ísland og ís-
lendinga megi sem bezt ganga
og verða sem ánægjulegust.
Ég mun dvelja hér um óá-
kveðinn tíma og innan skamms
koma á stofn skrifstofu, þar
sem dagleg störf vegna þessarra
viðskiptamála fara fram.
Meðan ég var vestra hitti ég
oft fulltrúa íslands þar, Vil-
hjálm Þór, Björn Ólafsson og
Ásgeir Ásgeirsson, sem hafa
innt af höndum mikið og gagn-
legt starf í þágu viðskiptamál-
anna og voru hvarvetna vel
metnir og landi sínu til mesta
sóma, Thor Thors, sem nú er
nýkominn til Washington til
þess að gerast fyrsti sendiherra
íslendinga í nýja heiminum, og
Agnar Klemensson, ræðismann
í New York. Er hann góður
vinur minn og bróðurlegur í
viðkynningu og skyldurækinn
maður.
Enn hefir mér lítill tími unn-
- Á krossgötum -
Björn Kristjánsson kaupfélagsstjóri
á Kópaskeri sagði blaðinu þessi tíð-
indi: í gærdag fór bifreið yfir Reykja-
heiði. En það hefir aðeins einu sinni
komið fyrir áður að hún væri fær bif-
reiðum á þessum tíma, en það var vet-
urinn 1933—34. Það sem af er vetri
hafa bifreiðar líka farið á milli Kópa-
skers og Raufarhafnar. Sá vegur er
venjulega ófær bifreiðum á þessum
tíma árs, enda þótt hann liggi ekki
um fjalllendi. Fólkseklan veldur
bændum miklum erfiðleikum og
áhyggjum. Bóndi héðan úr byggðar-
laginu, sem kom til mín í morgun,
kvað liggja við borð, að hann yrði að
lóga nautpeningi sinum, vegna þess að
sig skorti mannafla til þess að hugsa
bæði um sauðféð og kýrnar. Má búast
við að vinnufólkseklan orsaki mikil
vandræði hjá bændum, ef ekki rætist
úr innan skamms.
t t t
Hjálmar Tómasson frá Auðsholti í
Biskupstungum er meðal gesta í bæn-
um. Hann kom fyrir skömmu frá Höfn
í Hornafirði, en þar hefir hann dvalið
við íþróttakennslu á vegum U. M. F.
í. um mánaðartíma. Að þessu sinni
tóku um 30 nemendur þátt í íþrótta-
námskeiði U. M. F. í. á Hornafirði.
Voru það bæði piltar og stúlkur, flest
ungt fólk, um og innan við tvítugt.
Að námskeiðinu loknu fór fram leik-
fimissýning. En vegna þrengsla 1
íþróttahúsinu gátu aðeins sárfáir á-
horfendur notið þess að horfa á sýn-
inguna. í vetur starfa 7 íþróttakenn-
arar á vegum U. M. F. í. Kenna þeir
íþróttir víðsvegar um landið, 1—3 mán-
uði í senn. í vor fer fram landsmót í
íþróttum á vegum Ungmennasam-*
bandsins að Reykholti í Borgarfirði.
ist til þess að skoða bæinn og
landið, sagði Hjálmar að lok-
um. En ég held, að hér sé gott
að vera og mér lízt prýðilega á
mig. Það er dálítið skuggsýnt
núna, og engin norðurljós hefi
ég ennþá séð.
Hjálmar G. Björnsson er sem
kunnugt er sonur Gunnars
Björnssonar ritstjóra og Ingi-
bjargar Augustine, konu hans,
sem öllum íslendingum eru
kunn og voru hér á ferð árið
1930 og ríkisstjórnin bauð hing-
að 1940, og bróðir Björns
G. Björnssonar, blaðamanns-
ins vestur-íslenzka, er hing-
að kom síðastliðið sumar og
hefir verið hér síðan. Önnur
systkini hans þrjú, Valdemar,
Helga og Stephanía, hafa og
komið hingað. Yngsti bróð-
irinn heitir Jón, og er hann sá
eini af börnum Gunnars, er eigi
hefir enn heimsótt ættland sitt.
Hjálmar er kvæntur íslenzkri
konu, Ellu Jónasson frá Straum-
firði á Mýrum. Er hún af
þekktri ætt komin. Þau Hjálm-
ar eiga eitt barn, fjögurra ára
gamlan dreng. Ella Jónasson
kom til íslands alþingishátíð-
arárið.
Hjálmar fæddist 18. marz
1904. Hann gerðist ungur blaða-
maður og varð ritstjóri Minne-
ota Mascot. Síðar varð hann
meðritstjóri Minneapolis Tri-
bune. En upp á síðkastið hefir
hann starfað í landbúnaðar-
ráðuneyti Bandaríkjanna.
Það er eigi ofsagt, að fslend-
ingar fagna hingaðkomu Hjálm
ars. Munu þeir gerla sjá og meta
þann vinarhug, sem kemur
fram í því, að Bandaríkjastjórn
sendir hingað hina ágætustu
íslendinga erinda sinna.
Erlendar fréttir
Sókn Japana heldur áfram á
Malakkaskaga. Hafa þeir tekið
eyjuna P^enang, sem er við vest-
urströnd’' skagans. Þar er mikil
verzlunarborg og góður flug-
völlur. Geta Japanir hindrað
þaðan siglingar milli Singapore
og Indlands um Bengalflóann.
Japanskt herlið hefir komlzt
yfir á Hongkongeyju. Segjast
Japanir vera búnir að ná borg-
inni á vald sitt, en Bretar segj-
ast ekki hafa fengið þaðan
fréttir seinasta sólarhringinn,
en telji líklegt, að brezka setu-
liðið þar verjist enn.
Undanhald Þjóðverja í Rúss-
landi heldur áfram, og fylgja
Rússar þeim fast eftir.
Sókn Breta í Libyu heldur á-
fram, og hafa þeir nú tekið flug-
völlinn við Derna.
Hollenzkt herlið hefir tekið
portugalska hluta eyjarinnar
Japanskur her hefir náð fót-
festu á Norður-Borneo.
Á Filippseyjum verður Jap-
önum lítið ágengt.
Á víðavangi
HVERJIR GRÆÐA Á VERÐ-
FELLINGU PENINGANNA?
Græða sparifjáreigendur?
Nei, þeir hafa þegar tapað í
raun og veru miklum hluta
eigna sinna vegna dýrtíðar-
innar.
Græða útgerðarmenn?
Varla, úr því að fiskurinn er
seldur föstu verði, en tilkostn-
aðurinn eykst með hverjum
mánuði.
Græða kaupmenn?
Vafalaust fá þeir fleiri krón-
ur handa á milli, en sá gróði
verður minna virði á morgun
en hann er í dag.
Græða bændur?
Margir þeirra telja búskap
sinn blátt áfram í voða. Og
hvernig á að verðbæta kjöt-
ið, sem út er flutt og selt við
lágu markaðsverði? Eða á að
neyða þá til að bregða búi og
flytja á mölina?
Græða verkamenn og
launamenn?
Ekki er það sennilegt. Kaup
þeirra hækkar að vísu í sam-
ræmi við verðlagið. Hitt er
annað mál, að margir hafa
stórauknar tekjur vegna stöð-
ugrar vinnu og lengri vlnnu-
dags en venjulega. En það
sem þeir hafa fram yfir dag-
legar þarfir af þessum á-
stæðum og geta dregið saman
verður verðminna með hverj-
um degi, sem líður.
Af þessu er ljóst, að það er
öllum stéttum þjóðfélagsins
fyrir beztu, að verðlagið sé
stöðugt.
Hverjum er þá til hagsbóta,
að dýrtíðin haldi áfram að
vaxa?
Fyrir hverja vinnur Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem kallar sig
„bandaríki allra stétta.“
SVEINNINN FRÁ VIGUR,
ritar leiðara í Morgunblaðið
í gær. Greinar hans eru í senn
illorðar og barnalegar. Hér er
lítið sýnishorn: „Með misnotk-
un samvinnufélaganna i þágu
flokks slns, dauðarógi um aðrar
stéttir (sic) þjóðfélagsins og
rætnari lygum um einstaka
menn úr hópi andstæðinga
sinna en nokkur annar flokkur
hefir Framsóknarflokknum tek-
izt að blekkja nokkurn hluta
bændastéttarinnar til fylgis við
sig.“ — „Gjafar eru yður gefn-
ar,“ bændur. — Þið gangist
helzt upp við „dauðaróg" og
„rætnar lygar“. Viturlega mælt!
— Og þessi piltur þykist vera
samboðinn fulltrúi bændum í
Norður-ísaf j arðarsýslu.
EFNI f KOLLUDÓMARA.
Sveinninn frá Vigur hefir náð
prófi í lögum við Háskóla ís-
lands — eins og Ljótur litli.
Hann virðist hafa talsvert af
þeim eiginleikum, sem einn
„kolludómara“ mega prýða.
ÞRÍSÖNGUR.
Vísir, Alþýðubl. og Morgun-
bl. hafa undanfarna daga kyrj-
að samróma þrísöng um mjólk-
urverðið. Nú er farið að draga
niður í þeim. í gær raulaði loks
„bandaríkjakappinn“ einsöng í
Vísi. Ber hann sig sem annar
Golíat og þykir firn mikil, að
Páll Zóphóníasson skuli ekki
þegar ganga á hólm við sig.
„Bíður hvað síns tíma,“ og svo
óhæga gistingu hefir Árni þeg-
ið undir vopnum Páls í Norður-
Múlasýslu, að lítt mun hjarta
hans fýsa aftur á þann vett-
vang. Skyldi Alþýðublaðið veita
honum vígsgengi á Seyðisfirði
í sumar?
Timor, sem liggur skammt frá
Ástralíu, en Hollendingar og
Portúgalar hafa átt sinn helm-
ing eyjarinnar hvor. Portúgalar
höfðu leyft Japönum að koma
þar upp flugbækistöð og óttuð-
ust Bandamenn að þaðan yrðu
gerðar loftárásir á Ástraliu.