Tíminn - 13.02.1942, Blaðsíða 1

Aukablað
TlHIIMV, föstiidagiiui 13. febr. 1942
AnkablafK
Lausn dýrtíðarmálsins
SteSna Framsóknarílokksíns heíir sigrað
Vegna þess að Tíminn hefir ekki getað komið út frá
síðustu áramótum, en síðan hafa ýmsir stórir atburðir
gerzt í dýrtíðarmálinu, þykir rétt að rekja þá og aðdrag-
anda þeirra í aðaldráttum.
Síðan styrjöldin hófst hefir
það mátt heita sameiginlegt á-
lit manna, að það væri eitt
stærsta viðfangsefni þjóðar-
innar að sporna gegn aukinni
dýrtíð. Þótt atvinnuvegirnir
geti um stund risið undir nú-
verandi verðlagi og kaupgjaldi,
ætti öllum að vera það ljóst,
að þeir megna það ekki, þegar
útflutningsvörurnar fara að
falla í verði. Þá er ekkert annað
framundan en hrun fjölmargra
atvinnufyrirtækja, stórfellt at-
vinnuleysi og almennt neyðar-
ástand. Verðfelling krónunnar
og margháttaðar þvingunar-
ráðstafanir munu sigla í kjöl-
farið. Þess vegna er það óum-
flýjanleg nauðsyn, ef ekki á að
stefna fjármálum og atvinnu-
vegum þjóðarinnar í beinan
voða, að stöðva eftir fremsta
megni hækkanir á verðlagi og
kaupgj aldi.
Þess misskilnings gætir hjá
ýmsum, að nægilegt sé að stöðva
annað hvort verðlagið eða kaup-
gjaldið. En slíkt er hin mesta
firra. Það er ekki hægt að halda
kaupgjaldinu niðri, ef verðlag-
ið hækkar stöðugt. Það er held-
ur ekki hægt að halda verðlag-
inu niðri, ef kaupgjaldið er
alltaf að hækka. Það er ekki
hægt að stöðva dýrtíðina,
nema hvort tveggja sé stöðvað,
kaupgjaldið og verðlagið.
Dýrtíðarlögin.
Framsóknarflokkurinn hefir
beitt sér meira fyrir því en
nokkur annar ísl. stjórnmála-
flokkur, að dýrtíðin yrði stöðv-
uð. Það var fyrst og fremst verk
Framsóknarmanna að sett
voru sérstök lög um þetta efni,
dýrtíðarlögin svokölluðu, á
vetrarþinginu 1941. Flokkurinn
notaði meirahluta þingtímans
þá til þess að ná samkomulagi
um þetta mál innan ríkis-
stjórnarinnar, en þegar það
tókst ekki, lagði viðskiptamála-
ráðherra fram frv. í þinginu.
Aðalatriði frumvarpsins var að
afla verulegs fjár, sem yrði
notað til þess að halda verð-
laginu niðri, og koma þannig í
veg fyrir kaupgjaldshækkanir,
af völdum verðhækkana. Af
hálfu Framsóknafflokksins var
tekið fram, að frv. mótaði ekki
nema að nokkru leyti stefnu
hans í dýrtíðarmálinu, þar sem
það væri flutt í von um sam-
komulag við hina stjórnar-
flokkana. Alþýðuflokkurinn og
Sjálfstæð(isflokkivrinn rfamein-
uðust þó um að fella veigamesta
atriðið úr frumvarpinu. Þrátt
fyrir það hefðu dýrtíðarlögin
getað orðið að verulegu gagni,
ef þau hefðu verið röggsamlega
framkvæmd. En lögin voru ekki
framkvæmd, því að ráðherrar
Sjálfstæðisflokksins neituðu að
framkvæma þau, enda þótt þeir
hefðu greitt atkvæði með þeim
í þinginu. Dýrtíðin hélt því á-
fram að vaxa án þess að
nokkuð væri gert af hálfu þess
opinbera til þess að stöðva
hana. Frá þeim tíma, er lögin
voru samþykkt og fram í okt.
síðastl. eða á þrem mánuðum,
hækkaði vísitalan um 17 stig,
eða úr 155 stigum í 172 stig. Ef
dýrtíðarlögin hefðu verið rögg-
samlega framkvæmd, hefði vel
mátt koma að mestu í veg fyrir
þessa hækkun vísitölunnar.
Tillögur Framsóknar-
maima á aukaþing-
inu.
Framsóknarmönnum var það
vel ljóst, að þessi þróun í dýr-
tíðarmálinu var hin háskasam-
legasta. Sökum þeirrar miklu
vísitöluhækkunar, sem hafði
orðið síðan dýrtíðarlögin voru
samþykkt, var málið orðið enn
erfiðara viðfangs, og auk þess
mátti búast við víðtækum
kaupkröfum um áramótin.
Þess vegna þurfti orðið fjöl-
þættari og víðtækari ráðstaf-
anir en dýrtíðarlögin gerðu ráð
fyrir, til þess að halda verðlag-
inu og kaupgjaldinu í skefjum.
Vegna þess, að Framsóknar-
mönnum var þetta ljóst, beittu
þeir sér fyrir því síðastl. haust,
að kvatt yrði saman aukaþing,
þar sem reynt yrði að gera
dýrtfðarmálinu fullnægjandi
skil. Þar lagði flokkurinn fram
mjög víðtækar tillögur í mál-
inu.
Aðalatriðið í dýrtiðarfrumv.
flokksins voru þessi: Banna
kauphækkanir, banna verð-
hækkun innlendra vara og
stöðva verðhækkun erlendra
vara með framlögum úr dýr-
tíðarsjóði, ef þörf krefði.
Með slíkum ráðstöfunum var
dýrtíðin stöðvuð, án þess að nú-
verandi kjör fólks til sveita og
sjávar yrðu á nokkurn hátt
erfiðari, en sneitt hjá baráttu
um gagnslausar augnabliks-
hækkanir.
Jafnframt þessu var nauð-
synlegt að gera ýmsar aðrar
ráðstafanir. Nauðsynlegt var
að koma í veg fyrir það, að á
meðan kaup launamanna og
bænda væri lögbundið, gætu
einstakir menn safnað stórfé og
notað það til að auka braskið
og verðbólguna. Þess vegna
lagði Framsóknarflokkurinn til,
að skattar á þessu ári yrðu veru-
lega þyngdir á háum tekjum og
að það fé, sem þannig aflaðist,
yrði geymt til hörðu áranna,
sem 1 vændum eru. Einnig
þurfti að koma í veg fyrir, að
hernaðaryfirvöldin torvelduðu
þessar ráðstafanir með of mik-
illi eftirspurn eftir íslenzku
vinnuafli. Þess vegna lagði
Framsóknarflokkurinn það til,
að sérstaklega yrði samið við
þau um þetta efni.
„Frjálsa leiðln.“
Eins og kunnugt er náðu til-
lögur Framsóknarflokksins ekki
samþykki á aukaþinginu í
haust. Forráðamenn Alþýðu-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins vísuðu þeim á bug með þeim
forsendum, að þær væru óþarf-
ar og hættulegar þvingunarráð-
stafanir, sem ekki myndu ná
tilætluðum árangri, en honum
mætti hinsvegar ná með hinni
svokölluðu „frjálsu leið“, þ. e.
með samningum við verkalýðs-
félögin og verðlagsnefndirnar.
Ráðherrar Sjálfstæðis- og Al-
þýðuflokksins þóttust sérstak-
lega hafa kynnt sér viðhorf
verkalýðsfélaganna og þyrfti
ekki að óttast þau í þessum
efnum. „Mér er kunnugt“, sagði
Stefán Jóhann í umræðum á
Alþingi 24. okt. s. 1., „að það er
engin sérstök hreyfing í þá átt
að segja upp kaupsamningum
með það fyrir augum að hækka
grunnkaupið.“
Framsóknarmenn vantreystu
hinni „frjálsu leið“ frá upp-
hafi. Þeir töldu ógerlegt að
hægt yrði að halda verðlaginu
niðri, ef „frjálsa leiðin“ yrði
farin. Þeir töldu ótrúlegt, að
ekki myndu einhver hinna
mörgu stéttarfélaga knýjafram
grunnkaupshækkanir og ef að
þeim heppnaðist það, myndu
hin félögin koma á eftir. Jafn-
framt bentu þeir á, að miklu
örðugra yrði fyrir ríkisvaldið að
leysa þessi mál eftir að kaup-
deilur væru hafnar en áður en
kaupkröfur væru komnar fram.
Linleg framkoma Alþingis
myndi líka hvetja félögin til
þess að gera auknar kröfur, þar
sem þau óttuðust þá minna af-
skipti löggjafarvaldsins.
Reynslan hefir fullkomlega
staðfest mat Framsóknar-
manna á hinni „frjálsu leið“.
Vísitalan hefir hækkað úr 172
stigum í 183 stig siðan dýrtíð-
arfrumvarp Framsóknarflokks-
ins var fellt. Nokkur helztu fé-
lög iðnaðarmanna hófu verk-
fall um áramótin og kröfðust
20—30% grunnkaupshækkunar.
Það er mjög augljóst mál, ef
bezt launuðu stéttirnar fengju
slíka kauphækkun, að félög
verkamanna, sem eru lægra
launuö, myndu þá einnig vilja
fá kauphækkanir, enda væri
það sanngirnismál eftir að
þannig væri komið. Launamenn
í opinberri þjónustu yrðu þá
einnig að fá svipaða kaup-
hækkun.
Átökin í þessum kaupdeilum
voru því raunverulega um það,
hvort kaupgjald ætti almennt
að hækka um 20—30%, og verð-
lagið myndi þá fylgja eftir að
sama skapi. Ættu allir að geta
séð hvaða afleiðingar það hefir
fyrir atvinnuvegina í framtíð-
inni.
Gerðardómuriim.
Um áramótin var það því
ljóst, að „frjálsa leiðin“ myndi
leiða til fullkomins öngþveitis.
Framsóknarmenn voru þá sem
fyrr reiðubúnir að grípa til rót-
tækra ráðstafana. Alþýðuflokk-
urinn vildi ekkert gera frekar
en á aukaþinginu, sökum
bæjarstjórnarkosninganna, en
SjálfstæðisflQkkurinn var tví-
skiptur. Meðal hinna hyggnari
og gætnari manna flokksins
hafði stefna Framsóknarflokks-
ins I dýrtíðarmálinu náð veru-
legu fylgi, en hinsvegar voru
blö'ð flokksins búin að æsa tals-
vert af verkamönnum og launa-
mönnum, sem flokknum hafa
fylgt, gegn stefnu Framsóknar-
flokksins með þvi að telja hana
andstæða hagsmunum þeirra.
Það'var því orðið miklu erfiðara
fyrir Sjálfstæðisflokkinn að
standa að íausn þessara mála
nú en það hafði verið á haust-
þinginu. Niðurstaðan varð samt
sú, að samkomulag náðist milli
Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins um skipun gerð-
ardóms í kaupgjalds- og verð-
lagsmálum. Má ekki gera neina
breytingu á kaupgjaldi eða verð-
lagi helztu nauðsynja, án leyfis
dómsins, en hann skal í kaup-
gjaldsmálum fylgja þeirri meg-
inreglu, að grunnkaup sé ekki
hækkað.
Gerðardómslögin ná skemmra
en dýrtíðarfrv., sem Framsókn-
arflokkurinn bar fram á auka-
þinginu. Aðalkos’tur þeirra er
sá, að þau koma í veg fyrir
grunnkaupshækkanir. Hinsveg-
ar hindra 'þau ekki verðhækk-
anir erlendra vara og stöðva
því ekki hækkun vísitölunnar
og kaupgjaldsins eins og dýrtíð-
arframvarpið hefði gert, ef það
hefði verið samþykkt. En þrátt
fyrir þennan annmarka hikaði
Framsóknarflokkurinn ekki við
að beita sér fyrir lögunum, því
að með þeim var stigið fyrsta
stóra sporið í dýrtlðarmálinu og
fyrsti verulegi árangurinn feng-
inn af baráttu Framsóknar-
flokksins á haustþinginu, þar
sem Sjálfstæðisflokkurinn hafði
nú orðið að lögfesta það, sem
hann hafði þá verið á móti. Með
því að ná þessum árangri var
líka fengin stórum bætt aðstaða
til þess að koma fram öðrum
stefnuatriðum flokksins í dýr-
tíðarmálinu,
Framsóknarflokkurinn lét það
ekki hafa nein áhrif á aðstöðu
sína, að það hlaut að vera miklu
erfiðara að framkvæma gerðar-
dómslögin en það ' var síð-
astliðið haust, að fá almenning
til að sætta sig við lögfesting-
una, Þá voru engar kaupdeilur
hafnar, en nú voru verkföll byrj
uð og menn eru þá alltaf treg-
ari til undanlátssemi. Hin slæ-
lega framkoma aukaþingsins
hefir líka bersýnilega ýtt undir
kröfur stéttarfélaganna, því að
þær urðu miklu meiri en gert
var ráð fyrir síðastliðið haust.
Blöð Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins höfðu líka
reynt eftir megni að gera lög-
festingarleiðina sem óvinsæl-
asta hjá launastéttunum. Það
höfðu því skapazt verulegir ný-
ir örðugleikar við framkvæmd
þessara mála síðan dýrtíðarfrv.
Framsóknarflokksins var fellt,
en Framsóknarmenn voru eigi
að síður reiðubúnir að taka á
sig vandann og óvinsældirnar,
sem oft fylgja því að vinna fyr-
ír framtíðarheill þjóðarinnar
gegn skammsýnum stéttar-
kröfum.
Árangur
gcrðardónislaganna.
Enn er of snemmt, að fella-
dóm um árangur gerðardóms-
laganna. Árangur þeirra hefir
þó þegar orðið sá, að þau stétt-
arfélög, sem gert höfðu kröfur
um 20—30% kauphækkun, hafa
aftur hafið vinnu, þótt kaup fé-
lagsmanna þessara verði hið
sama og það var síðastliðið ár.
Telja má því víst að grunn-
kaupshækkanir hafi verið stöðv-
aðar og er sá árangur vissulega
þýðingarmikill.
Gerðardómurinn hefir þegar
fellt nokkra úrskurði um verð-
lag á ýmsum vörum. Þessir úr-
skurðir lækka yfirleitt verðlag-
ið. að mun frá því, sem það
hefði annars orðið. Ýmsir ala
þann ugg, að þessum verðlags-
úrskurðum verði ekki hlýtt. En
það er fyrst og fremst á valdi
neytenda. Þeir eiga að fylgjast
með hinu úrskurðaða verðlagi
gerðardómsins og verði þeir
þess varir, að verzlanir selji
vörurnar hærra verði, eiga þeir
að kæra til lögregluyfirvald-
anna.
Gerðardómnum er meðal
annars ætlað það hlutverk, að
ákveða það gjald, sem ýms iðn-
fyrirtæki taka fyrir verk sín,
t. d. smiðjur, prentsmiðjur og
saumastofur. Vitanlegt .er að
gróði þessara fyrirtækja hefir
verið mjög mikill og því eðli-
lega ýtt undir kaupkröfur hjá
verkafólki þeirra. Nú hefir kaup
starfsfólksins verið lögbundið.
Ekkert réttlæti mælir með því,
að fyrirtækjum þessum haldist
uppi að safna stórgróða og
þyngja þannig byrðar frarn-
leiðslunnar og neytenda í land-
inu. Þess verður því að vænta,
að gerðardómurinn taki hér
rösklega i taumana.
Fjárframlög
til að halcla vcrðlag-
iim niðri.
Með gerðardómslögunum var
fenginn fram veigamikill þátt-
ur úr dýrtíðartillögum Fram-
sóknarflokksins, en þó voru enn
óleyst þýðingarmikil atriði eins
og t. d. framlög úr dýtíðarsjóði
til að halda verðlaginu niðri,
hæfilegur samdráttur Breta-
vinnunnar og skattamálið.
Framlög úr dýrtíðarsjóði til
að halda verðlaginu niðri voru
grundvallaratriði dýrtíðarlag-
anna, sem Sjálfstæðisflokkur-
irin hafði ekki fengizt til að
framkvæma. Þegar ríkisstjórn-
in var endurreist á aukaþing-
inu í haust, settu Framsóknar-
menn á ný það skilyrði, að þessu
atriði dýrtíðarlaganna yrði
framfylgt til að halda verðlag-
inu niðri. Þótt hinir flokkarnir
tækju þessu greiðlega þá, fékkst
því ekki fullnægt. Strax eftir
setningu gerðardómslaganna
lagði Framsóknarflokkurinn enn
aukna áherzlu á þetta atriði og
sýndi fram á, að þegar búið
væri að stemma stigu fyrir
hækkun kaupgjaldsins, yrði að
gera öflugri ráðstafanir til að
halda verðlaginu niðri. Enn-
fremur var bent á það, að vegna
aukinnar Amerikuverzlunar
hlytu erlendu vörurnar að
hækka mjög í verði, ef slíkar
ráðstafanir væru ekki gerðar.
Náðist að lokum samkomulag
um það i ríkisstjórninni, að
þessu ákvæði dýrtíðarlaganna
skyldi framfylgt og mun fram-
kvæmd þess hefjast innan
skamms.
Ennfremur hefir náðzt samn-
ingur um það milli stjórnar-
flokkanna, að komið verði í veg
fyrir að setuliðsvinna dragi
verkafólk frá atvinnuvegunum.
Hafa hernaðaryfirvöldin tekið
þeirri málaleitun með fullum
skilningi.
Skattamálið.
Það er því svo komið, að enn
er ekki óleyst nema eitt atriði
úr dýrtíðarlögum Framsóknar-
flokksins, breyting skattalag-
anna.
Ef unnt hefði verið að taka
Dessi mál í réttri röð, hefði ver-
ið réttlátast og eðlilegast að 'af-
greiða skattabreytinguna fyrst.
Þá hefði aldrei skapazt hjá
launastéttunum nein tortryggni
um það, að dýrtíðarráðstafan-
irnar ættu fyrst og fremst að ná
til þeirra, en hátekjumennirn-
ir ættu að komast undan með
misjafnlega fenginn gróða. En
rás viðburðanna hefir orðið
pannig, að ekki hefir verið auð-
ið að taka málin í þeirri röð.
Gerðardómslögin, sem raun-
verulega lögfesta kaup og kjör
launafólks og bænda, gera það
enn nauðsynlegra en áður að
stríðsgróðinn sé réttlátlega
skattlagður. Það væri ranglæti
í mesta máta, ef launakjör meg-
inþorra þjóðarinnar væri lög-
bundin meðan fáir menn gætu
safnað meginhluta stríðsgróð-
ans í eigin pyngjur og notað
Detta fé til að auka braskið og
verðbólguna í landinu. Fátt væri
líka þjóðinni háskalegra en að
fjármagnið drægist í fárra
manna hendur og skapaði þeim
aðstöðu til þess að drottna yfir
almenningi. Réttlát lausn
skattamálsins er því stærsta
velferðar- og réttlætismálið,
sem nú bíður úrlausnar,
Það fyrirkomulag er nú ríkj-
andi í skattamálunum, að
menn geta dregið skatta fyrra
árs frá skattskyldum tekjum.
Skattgreiðendur, sem greiddu
háa skatta í fyrra, geta því að
miklu leyti komizt undan því
að greiða skatt af tekjum síð-
astliðins árs. Framsóknarmenn
reyndu að fá þessu fyrirkomu-
lagi breytt á aðalþinginu 1941,
en það tókst ekki þá. Ef þessu
verður ekki breytt á næsta
þingi, jafnframt nokkrum öðr-
um endurbótum á skattalögun-
um, myndi stríðsgróðinn að
mestu leyti lenda í fárra manna
höndum.
Það er sjónarmið Framsókn-
armanna að lita beri á stríðs-
gróðann sem sameign þjóðar-
innar, er eigi að geymast til
örðugri tíma. Nú getur þjóðinni
ekki nema að litlu leyti notazt
hann til gagns. En eftir styrj-
öldina þarf hún að endurnýja
framleiðslutæki sín og halda
uppi míklum verklegum fram-
kvæmdum í stað hinnar óeðli-
legu hernaðarvinnu nú. Þetta
getur aldrei orðið, ef stríðsgróð-
anum verður eytt í tilgangs-
lausa kaupgjalds- og verðlags-
keppni eða hann dregst í hend-
ur fárra manna, sem eingöngu
ráðstafa honum í samræmi við
eigin hagsmuni. Útgerðarfélög
eiga rétt á því að fá að safna
nægilegum varasjóðum til end-
urbyggingar skipa sinna og
tryggingar rekstrarins, en vara-
sjóðirnar eigá að vera undir
ströngu eftirliti, sem tryggir
það, að þeim sé ekki ráðstafað
á annan hátt. Það, sem er þar
framyfir af tekjum útgerðar-
félaga, verður að renna í hinn
sameiginlega sjóð þjóðarinnar,
og sama gildiy með gróða verzl-
ana og iðnfyrirtækja.
Framsóknarflokkurinn mun
telja það eitt meginverkefni sitt
á næsta þingi að tryggja rétt-
láta skattlagningu á stríðsgróð-
anum. Flokkurinn mun leggja
orku sína í það, að skattamálin
fái skjóta og réttláta lausn.
Afstaða
AlþýðuflokJksins.
Ekki má gleyma Alþýðu-
flokknum, þegar þessi mál eru.
rædd. Alþýðufl. var eindreg-
ið þeirrar skoðunar i haust,
að grunnkaupið ætti ekki að
hækka, enda kemur það greini-
lega í ljós í áðurgreindum um-
mælum St. Jóhanns Stefáns-
sonar á aukaþinginu, þar sem
hann segir, að engin almenn
hreyfing sé fyrir því, að fá
grunnkaupið hækkað.
Nú hefir Alþýðuflokkurinn
alveg snúið við blaðinu. Flokk-
urinn berst nú fyrir almennri
kaupgjaldshækkun. Er alveg
ljóst, að bæjarstjórnarkosning-
arnar hafa valdið þessum skoð-
anaskiptum flokksins. Flokkur-
inn heldur að hann geti unnið
sér fylgi launastéttanna með
þessari breyttu afstöðu sinni.
Það var strax hætt við því, að
Alþýðuflokkurinn myndi lenda
í þessari vök, þegar kommún-
istar fóru að deila á hann síð-
astliðið haust fyrir það, að hann
vildi halda kaupgjaldinu niðri
með „frjálsu leiðinni". Alþýðu-
flokkurinn hefir alltaf staðizt
illa ögranir kommúnista og iðu-
lega látið þá lokka sig út í ófær-
una. „Þriggja mánaða víxillinn“
1936 og kosningaósigurinn 1937
hefir ekki getað kennt Alþýðu-
flokknum.
Annars má fullyrða það, að
ísl. Alþýðuflokkurinn mun vera
eini jafnáðarmannaflokkurinn
í heiminum, sem berst fyrir
grunnkaupshækkunum á þess-
um tíma. í Bretlandi, Kanada,
Svíþjóð og Ástralíu hafa verið
gerðar víðtækar ráðstafanir til
að koma i veg fyrir kauphækk-
anir, en verkalýðnum hafa
hins vegar verið tryggðar
nokkrar dýrtíðarbætur, þó nær
allstaðar minni en hér. Ástæð-
an er sú, að verkalýðssamtök
bessara landa skilja fullkom-
lega, að þau eru að vinna verka-
lýðnum mestan skaða, ef þau
eru sífellt að hækka kaupið —
og þá jafnframt dýrtíðina — og
stuðla þannig að allsherjar
hruni atvinnuveganna fyrr eða
síðar.
Alþýðuflokkurinn heldur því
fram nú, að það sé réttarskerð-
ing að lögfesta, kaupgjald eða
að setja gerðardóm í vinnudeil-
ur. í þessu sambandi má benda
á það, að á þinginu 1939 sam-
aykkti Alþýðuflokkurinn geng-
islögin, sem lögfestu allt kaup-
gjald í landinu. Árið áður höfðu
Alþýðuflokksmenn beðið Al-
Dingi að leysa stýrimannadeil-
una með gerðardómi. í Noregi
og Danmörku hafa jafnaðar-
mannastjórnirnar hvað eftir
annað leyst verkföll með gerð-
ardómi. Það sýnir líka betur en
allt annað tvöfeldni Alþýðu-
flokksins í þessum efnum, að
hann hefir iðulega krafizt lög-
festingar á verðlagi innlendra
afurða, þ.e. á kaupgjaldi bænda.
Um kommúnista er óþarft að
ræða. Þeirra markmið er þjóð-
félagslegt hrun og bylting að
því loknu. Frá sjónarmiði þeirra
er því ekkert æskilegra en að
dýrtíðin vaxi atvinnuvegunum
yfir höfuð. Barátta þeirra fyrir
aukinni dýrtíð er því vel skilj-
anleg.
Afstaða
Sjálfstæðisflokksins.
Þegar litið er yfir þessi mál
frá upphafi verður því ekki
neitað, að Sjálfstæðisfl. ber að
verulegu leyti ábyrgð á því, hve
mikil dýrtíðin er orðin og hversu
erfiðara er orðið nú að koma
fram nauðsynlegum dýrtíðar-
ráðstöfunum en það var fyrir
nokkrum mánuðum síðan.
Ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði
fengizt til að framkvæma dýr-
tíðarlögin tafarlaust benda all-
ar líkur til þess, að hægt hefði
verið að draga verulega úr dýr-
tíðinni. í stað þéss hefir hún
hækkað úr 155 stigum í 183 stig
síðan lögin voru sett. Slíkar
ráðstafanir til þess að halda
verðlaginu niðri myndu vafa-
laust hafa friðað verkalýðssam-
tökin, og þau þá síður haldið
kaupkröfum sínum til streitu.
En mistök Sjálfstæðisflokks-
ins liggja ekki eingöngu í því
að hindra framkvæmd laga, sem
hann var búinn að samþykkja,
heldur felldi hann einnig lög-
festingarfrv. Framsóknarflokks-
ins á aukaþinginu og gerði sitt
ýtrasta til þess að skapa and-
úð gegn frv., með því að telja
það árás á launastéttirnar.
Þetta gerði flokkurinn eftir að
ráðherrar hans voru búnir að
lýsa fylgi sínu við frv. Þessi
áróður íhaldsblaðanna er meg-
inorsök þeirra óvinsælda, sem
gerðardómslögin hafa Sætt.
Ástæðan til vinnubragða
Sjálfstæðisflokksins í dýrtíðar-
málinu er alkunn. Flokkurinn
hefir ætlað a& byggja tilveru
sína á því að látast vera eins-
konar „bandaríki allra stétta“.
Það hefir ekki getað samrýmzt
þessum starfsháttum að fylgja
fram málum, sem beindust
gegn ímynduðum stundarhags-
munum einnar eða annarar
stéttar. Þess vegna hefir flokk-
urinn ekki fengizt til að aka
föstum tökum á viðkvæmustu og
vandamestu viðfangsefnunum.
Hin ákveðna og markvissa
barátta Framsóknarmanna í
dýrtíðarmálinu hefir nú orðið
þess valdandi, að meirihlutinn
af forráðamönnum Sjálfstæðis-
flokkins hefir ekki talið sér
lengur fært að fylgja hinni
óábyrgu afstöðu, sem flokkur-
inn hafði valið sér. Framsókn-