Tíminn - 01.09.1942, Síða 1

RXTSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. j
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: í
JÓNAS JÓNSSON. \
<
ÚTGEFANDI: }
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Simar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNJHR1MTA
OG AUGLÝSENGASKRIFSTOFA:
EDDTJHÚSI, Lindargötu 9A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hi.
Símar 3948 og 3720.
26. ár,
Rcykjavík, þriðjudag'iim 1. sept. 1942
96. blað
Stefina Framsóknarfilokksins sigrar
Þýzb loftárás á bæ
Jónas Jónsson;
Þarf að hræðast
ljósið og hítann?
Snemma á þessu þingi báru
allmargir Framsóknarmenn
fram í sameinuðu þingi tillögu
um stærsta málið, sem liggur
fyrir þessu þingi: Rafleiðslu inn
á hvert heimili. En Gísli Sveins-
son, forseti sameinaðs Alþingis,
hefir ekki enn fundið tíma til
að láta fara fram umræðu, og
enn síður atkvæðagreiðslu um
þetta mál. Það er eins og Gísli
Sveinsson sé hræddur við þá til-
hugsun, að hiti og ljós komist
inn á hvert heimili á landinu.
Alþíngi hefír samþykkt tillögu Framsókn-
arílokksíns. — Stjórnarliðið á mótí.
Þar sem augljóst var þegar í þingbyrjun, að kosn-
ingar mundu lenda á mjög óheppilegum tíma fyrir
liinar dreifðu byggðir, báru Framsóknarmenn fram til-
lögu um, að kjördagar skyldu verða tveir í haust í
sveitakjördeildum. Það voru fulltrúar Framsóknar-
flokksins í stjórnarskrárnefnd N. d., þeir Eysteinn Jóns-
son, Gísli Guðmundsson, Jörundur Brynjólfsson og
Sveinbjörn Högnason, sem tóku þetta nýmæli upp og
báru fram í deildinni. Fulltrúar stjórnarflokkanna í
nefndinni, þeir Ásgeir Ásgeirsson, Áki Jakobsson, Garð-
ar Þorsteinsson, Gísli Sveinsson og Sigurður Kristjáns-
son lögðust allir á móti.
Við þriðju umræðu í N. d. marðist það í gegn með
eins atkvæðis meiri hluta að bæta aftan við kosninga-
Ég hygg, að þetta sé óhyggi-
legt af Gísla Sveinssyni og þeim
flokksbræðrum hans, sem
standa að þessu tiltæki hans.
Það er hægt að láta þetta þing
líða án þess að ræða málið. En
það verður ekki til lengdar
hægt að halda málinu fyrir ut-
an dagskrá þingsins.
Á undanförnum árum hafa
flest kauptún og kaupstaðir
fengið nokkurt rafmagn til
heimilisnota. Hver einasta af
þessum rafveitum er byggð með
ábyrgð allra landsmanna. Dreif-
býlið hefir ekki fengið neina
raforku, ef frá eru taldar stöðv-
ar þær, sem Bjarni á Hólmi og
aðrir skaftfellskir hugvitsmenn
hafa reist. Það má nærri geta,
að hér hallast mikið á með bæj-
um og sveitum. Er sízt að furða,
þó að fólksstraumur liggi til
þeirra staða á landinu, þar sem
þjóðfélagið býður bezt lífskjör,
á kostnað hinna, sem eru án
raforkuhlunnindanna.
Að líkindum hafa menn ekki
áttað sig á því, að ekki er unnt
að leiða raforku um allar byggð-
ir landsins nema frá stórum
stöðvum. Ef tekið er Norður-
land, þá eru ónóg skilyrði til
raforkuframleiðslu fyrir Húna-
þing, Skagafjörð, Eyjafjörð og
Norður-Þingeyjarsýslu. Aftur á
móti er yfirfljótanleg orka
handa öllum heimilum á Norð-
urlandi, og þótt víðar þyrfti að
vera, í fallvötnum i Suður-
Þingeyjarsýslu, Laxá og Skjálf-
andafljóti. Ég hygg að raunin
verði hin sama um landið sunn-
an- og vestanvert, að þar muni
þurfa að treysta á Sogið, og ef
með þarf önnur vötn í Árnes-
og Rangárþingi, ef leiða á
nægilega raforku til allra heim-
ila. Til eru að vísu minniháttar
fossar á þessu svæði, en þeir
nægja ekki heilum héröðum.
En af þessu leiðir það, að
smáveitur eru óhugsandi, ef
taka á málið eftir hinni ein-
földu, en djúptæku tillögu Jóns
Árnasonar. Rafhitun byggð-
anna er óframkvæmanleg nema
sem rfkisfyrirtæki. Þjóðin öll
megnar að rafhita og raflýsa
öll heimili, og að selja hverjum
neytanda raforkuna með sama
verði og þéttbýlið býr nú við.
Með þessu móti einu er hægt
að jafna metin í þjóðfélaginu
milli dreifbýlis og þéttbýlis. Með
þessu eina móti er hægt að
skapa skilyrði til iðnaðar í
dreifbýlinu.'Til eru byggðir eins
og Mývatnssveit, þar sem æsk-
an á heimilunum unir heima, og
vill mynda sér þar atvinnuskil-
yrði og framtíðarheimili. Ef
rafleiðsla liggur frá Laxárvirkj-
un allt f kring um allt Mývatn,
myndu rísa mörg iðnhverfi víðs-
vegar í hinni fögru og heilnæmu
byggð. Sama myndi reynslan
verða 1 hverri byggð, þar sem
lögin svofelldu
ÁKVÆÐI TIL BRÁÐABIRGÐA
í kosningum þeim, sem fram fara næst eftir gildistöku þessarra
laga, skulu vera tveir kjördagar, þó ekki í þeim kjördeildum, sem
eru innan takmarka kaupstaðar eða kauptúns. Þegar kosningu
er lokið hinn fyrri kjördag, skal í öllu svo að farið sem fyrir er
mælt í 104. gr., að því viðbættu, að kjörskráin og þau eftirrit
hennar, sem kjörstjórn hefir haft til afnota, skulu lögð með öðr-
um kjörgögnum í poka þann, sem innsiglaður er. Eftir að kjör-
fundur er settur hinn síðari kjördag, opnar kjörstjórn hinn inn-
siglaða poka og umslög, sem í honum eru, í viðurvist frambjóð-
cnda eða umboðsmanna þeirra. Sé frambjóðandi eigi mættur eða
umboðsmaður hans, kveður hún til valinkunnan mann að vera
umboðsmaður frambjóðanda. Sé eigi unnt að fullnægja þessu á-
kvæði, má þó rjúfa innsigli, opna umslögin og hefja kosningu,
þegar klukkustund er liðin frá setningu kjörfundar. Um hinn
síðari kjördag gilda ákvæði XII. kafla laganna eftir því, sem við á.
Ef öll kjörstjórnin er sammála og allir frambjóðendur eða um-
boðsmenn þeirra, sem mættir eru, samþykkja, má kjörstjórn, þeg-
ar kosningu er lokið hinn fyrri kjördag, ákveða, að eigi skuli vera
fleiri kjördagar í kjördeildinni, enda sé kjörbókin undirrituð af
frambjóðendum og umboðsmönnum, sem samþykkt hafa. Hafi
80% eða fleiri af kjósendum í kjördeildinni kosið eða fengið
vottorð samkv. 85. gr., nægir einróma samþykki kjörstjórnar til
slíkrar ákvörðunar.
Hinn fyrri kjördag skal setja kjörfund kl. 10 árdegis og hinn
síðari kjördag kl. 12 á hádegi.
Fyrir kosningar þær, er fyrstar fara fram eftir lögum þessum,
skal sinna kröfum um stofnun nýrra kjördeilda samkv. 6. gr.,
þótt þær komi ekki fram fyrr en 3 vikum á undan kosningum,
enda skal þá nota staðfest eftirrit af kjörskrá hreppa eða hrepps-
hluta, sem skipt hefir verið.
Við umræður um þetta mál kom fram einkennilega hörð mót-
staða frá stjórnarliðinu. Báðir ráðherrarnir, sem sæti eiga í
deildinni, þeir Ólafur Thors og Jakob Möller, voru á móti. Garðar
Þorsteinsson sagði m. a., að auðséð væri, að það væri ekki kvíði
fyrir vondu veðri, sem lægi til grundvallar tillögunni, „heldur
ætti að keppa að því, að hægt væri að smala öllum á kjörstað.“
Þetta fannst uppbótarþingmanni þessum hin mesta goðgá, og
rætist þar, það sem einn flokksbróðir Garðars hefir lengi sagt:
„Aumt má það þing vera, sem Garðar getur bætt upp.“
Jón Pálmason komst i hinn mesta vanda. í útvarpsræðu kvöld-
ið áður hafði þessi dæmalausi fulltrúi dreifbýlisins haldið því
fram, að veturnæturnar væru ákjósanlegur kosningatími fyrir
sveitirnar. Veður gæti þá að vísu reynzt ófært eins og dæmi
væri til frá 1926, en það væri ekki annað en það, sem fyrir gæti
komið.
Nú sá Jón ekki annað ráð fyrir hendi en að slá sjálfan sig á
munninn og játa, að hann hefði sagt ósatt kvöldið áður: Vetur-
nætur væru ekki ákjósanlegur kosningatími í sveitunum, og þá
þorði hann ekki annað en að vera með tillögu Framsóknar-
manna um að leyfa tvo kjördaga I dreifbýlinu.
Þingmaður N.-ísfirðinga sat hjá og þorði ekki að láta andúð
sína á málinu koma í ljós við atkvæðagreiðsluna. Veit hann sem
er að kjósendur hans eiga viða örðuga kjörsókn og má lítið út af
bera með veður til þess að hindra þá alveg, sem afskekktir eru.
Allir jafnaðarmenn voru móti tillögunni.
Allir sósíalistarnir voru móti henni.
Allir Sjálfstæðismenn voru móti að undanteknum Jóni Pálma-
syni, sem fyrr getur og Ingólfi á Hellu, en Sigurður Bjarnason sat
hjá. Uppbótarþingmaðurinn af Snæfellsnesi lét ekki sjá sig.
Þessi mótstaða bæjarflokkanna gegn því að leyfa tvo kjör-
daga í sveitunum, er því undarlegri, þegar þess er gætt, að við
síðustu kosningar og oft endra nær hafa i raun og veru verið
hafðir tveir kjördagar í Reykjavík. Kosningar hafa sem sé verið
látnar standa yfir langt fram yfir miðnætti til þess að bíða eftir
síðustu eftirleitum kosningasmalanna.
Nú segir Garðar Þorsteinsson, að það sé ófært, að búa svo um,
að hægt sé að „smala öllum“ kjósendum úr sveitunum á kjörstað.
En í Reykjavík er sjálfsagt að „smala öllum“, jafnvel fólki, sem
metur kosningaréttinn svo mikils, að það etur sína eigin at-
kvæðaseðla!
raforkan kemur á hvert heimili.
Gísli Sveinsson ætti að hræð-
ast meira að hlynna ekki að
stærsta máli Alþingis, heldur
en að taka það til skipulegrar
meðferðar.
Tlð Raufarhöfn
Tílviljun eín, að ekki varð manntjón
í gær barst Tímanum svohljóðandi tilkynning frá amerísku
herstjórninni:
„Að morgni hins 31. ág. (í gærmorgun) flaug þýzk flug-
vél yfir Norðausturland og kastaði niður tveimur sprengj-
um. Sprengjurnar lentu í kartöflugarði við bæ nokkurn
norðaustur af Raufarhöfn. Loftþrýstingin, sem varð við
sprengingarnar, varpaði tveimur íslendingum til jarðar.“
Tíðindamaður blaðsins sneri sér til Gunnlaugs Stefánssonar,
kaupfélagsstjóra á Raufarhöfn, i gær og innti hann nánari tíð-
inda af atburði þessum. Hann skýrði svo frá:
— Um kl. 9,40 í morgun var Árni Árnason að Höskuldarnesi að
vinna í matjurtagarði, sem er um 200 metra frá bænum. Varð
hann þá var flugvélar, sem flaug mjög hátt yfir bæinn, og jafn-
framt veitti hann því athygli, að tveir hlutir, sem hann áleit vera
sprengjur, féllu niður frá flugvélinni. Stökk hann samstundis
út úr garðinum og kastaði sér flötum á grúfu upp við garðinn,
sem umlykur matjurtagarðinn. í sömu andrá kváðu tvær ógur-
legar sprengingar, sem þeyttu mold og grjóti úr garðinum í allar
áttir. Einn moldarkökkurihn kom í höfuð Árna og féll hann í
öngvit við það. Hann raknaði þó við eftir nokkra stund og beið
ekki frekara tjón við árásina. Báðar sprengjurnar höfðu fallið í
garðinn og myndað þar 5—6 metra djúpan og allvíðan gíg.
Höskuldarnes er um 6 kilómetra frá þorpinu Raufarhöfn. Var
loftþrýstingin af sprengingunum svo mikil að húsin þar nötruðu,
og lausir munir féllu þar ofan af borðum. Rúður brotnuðu þó
ekki og má það undarlegt teljast. Að Höskuldarnesi er stein-
steypt íbúðarhús, sem stendur um 200 metra frá matjurtagarð-
inum, þar sem sprengjurnar sprungu. Ekkert tjón varð á húsinu
eða íbúum þess við sprenginguna. —
Setuliðsmaður iremur aíð-
ingsverk á íslenzkri konu
Á sunnudagsnóttina var um kl. 2% réðist amerískur
maður inn í sumarbústaðinn Smáravelli í Fífuhvamms-
landi og framdi níðingsverk á konu, sem var að gæta fjög-
urra barna. Veitti hann konunni 5 stóra áverka með öxi
á höfuðið.
Samkvæmt upplýsingum, sem
Jóhann Gunnar Ólafsson, sett-
ur bæjarfógeti í Hafnarfirði,
gaf blaðinu, eru nánari atvik
þessa atburðar þannig:
Á þriðja tímanum á sunnu-
dagsnóttina réðist stór maður í
bláum fötum inn i sumarbú-
staðinn Smáravelli í Fífu-
hvammslandi. Maðurinn var
með hvítan klút fyrir andlitinu
og öxi í hendi. Réðist hann
þegar að konu, sem var þarna
og gætti 4 barna, en foreldrar
barnanna voru í veizlu hér í
bænum. Lagði maðurinn öx-
inni í höfuð konunni og hlaut
hún af því mikinn áverka á
nefi. Konan varðist eftir föng-
um. Gat hún brotizt út úr hús-
inu, en mannfýlan mun hafa
náð til hennar aftur, því að alls
hlaut hún 5 stór sár á höfuðið.
Tvær telpur, 10 og 11 ára,
vöknuðu við hávaðann af rysk-
ingunum og neyðaróp konunn-
ar. Komust þær út um glugga á
svefnherberginu. Þegar út kom,
urðu þær mannsins varar. Stóð
hann þar með öxina hinn ill-
mannlegasti. Földu telpurnar
sig fyrir honum, en hann hvarf
á brott von bráðar. Telpurnar
fóru þá strax að næsta sumar-
bústað, en þar býr Trausti Ól-
afsson efnafræðingur og kona
hans. Trausti brá þegar við, er
telpurnar komu og fór með þeim
yfir að Smáravöllum. Var þar
heldur ömurlegt um að litast. Á
gólfinu I herberginu, þar sem
aðalviðureignin fór fram, var
stór blóðpollur og holdtætlur og
blóðýrur upp um alla veggi. í
þessum svifum kom konan, sem
árásin var gerð á, aftur inn.
Var hún mjög illa leikin og
með snert af óráði. Hafði hún
fengið heilahristing af hinum
fólskulegu höfuðhöggum, sem
maðurinn veitti henni með öx-
inni.
íslenzk og amerisk lögregla
kom skömmu síðar á staðinn og
rannsakaði öll vegsummerki.
Fannst öxin, sem maðurinn
hafði að vopni, úti á túni, og
hárflygsur, sem sennilegt þykir
að séu af konunni, fundust á
girðingu þarna hjá.
Konan var flutt í Landsspít-
alann, þegar eftir árásina, en
mun nú vera úr allri hættu, eft-
ir því sem blaðið hefir frétt.
Árásarmaðurinn mun vera
fundinn. Situr hann í fangelsi
og bíður dóms og væntanlegr-
ar hegningar.
Stórkostlegt bifreið-
arslys á Suðurlands
braut
í fyrrakvöld varð stórkostlegt
bifreiðarslys á Suðurlandsbraut.
Um kl. 20.30 rákust brezk hern-
aðarbifreið og fólksbifreiðin K
31 frá Sauðárkrók á, skammt
innan við Árbæ. í slysi þessu
biðu tveir menn bana og nokkr-
ir særðust.
Slysið vildi til með þeim hætti,
að bifreiðin K 31, sem ekið var
af Ingólfi Andréssyni, var á
leið í bæinn. Veitti hann allt í
einu athygli Bandarikjamanni,
sem stóð á vegarbrúninni. Allt
í einu stekkur hermaðurinn í
veg fyrir bílinn, áleiðis yfir
brautina. Beygði þá bifreiðar-
stjórinn snögglega til hægri í
þeim tilgangi að forða slysi, en
um seinan, því að hermaður-
inn lenti fyrir vinstri hluta
bifreiðarinnar, kastaðist á veg-
inn og beið bana. í sama mund
kemur brezk herbifreið í opna
skjöldu og lendir á bifreið Ing-
ólfs af miklu afli.
Við áreksturinn beið einn
maður i bifreið Ingólfs bana,
og tveir aðrir, sem voru í bif-
reiðinni, auk bílstjórans, meidd-
ust nokkuð. Um meiðsli á
(Framh. á 4. tlSu)
? ? ?
Á laugardaginn var birtist
svohljóðandi auglýsing í Þjóð-
viljanum frá stjórn Dagsbrún-
ar:
„Að gefnu tilefni vill stjórn
Dagsbrúnar tilkynna, að samn-
ingar standa yfir milli amerísku
setuliðsstjórnarinnar og Dags-
brúnar. í þessu sambandi vill
stjórn Dagsbrúnar skora á þá
meðlimi sína, er vinna hjá setu-
liðinu, að skipta ekki um vinnu-
staði meðan á þessum samn-
ingaumleitunum stendur.“
Almenningi mun koma þessi
auglýsing nokkuð spanskt fyrir
sjónir. Um hvað og í hvers um-
boði semur Dagsbrún við setu-
liðið? Hefir ríkisstjórnin ekki
átt frumkvæði og framkvæmd í
samningum við hinar erlendu
herstjórnir hingað til? Fer ekki
bezt á því, að svo verði áfram?
Eða hefir Magnús Jónsson
atvinnumálaráðherra falið Sig-
urði Guðnasyni að koma fram
fyrir sína hönd?
Á víðavangi
ALLT VORT RÁÐ ER f
HERRANS HENDI.
Þegar fyrv. stuðningsflokkar
stjórnarinnar sögðu Ólafi Thors
upp allri hollustu á dögunum,
varð hann næsta klökkur við,
og munu fáir, sem hlýddu á orð
hans í þinginu við það tækifæri,
hafa kannazt við, að það væri
sama ræðan, sem hann lét síð-
an hafa eftir sér í blöðum og
útvarpi.
Á þingi svaraði hann vafn-
ingum einum og komst m. a. svo
að orði, að allt ráð sitt og
stjórnarinnar væri i herrans
hendi. „Við vitum ekkert um
framtíðina“.
Veit Ólafur þá ekki, að herr-
ann hefir boðið að slá Filiste-
ann?
KARLÆG AFDALAKERLING.
Sjálfstæðismenn í Reykjavík
hafa oft valið Framsóknar-
mönnum miður virðuleg nöfn.
Það er ekki nóg með það, að
þeir hafi mosa í skegginu og
fiður á treyjubörmunum, held-
ur verður öll ræktun að hor-
mosa, sem Framsóknarmenn
koma eitthvað nálægt.
Kjördæmi, þar sem Fram-
sóknarmenn hafa meiri hluta,
eru útkjálkakjördæmi. Og kjós-
endurnir, — þá eru þeir ekki á
marga fiska, flest karlægar af-
dalakerlingar, enda ber flokk-
urinn svip af því.
Einn ræðumanna Sjálfstæðis-
flokksins sagði á dögunum, að
Framsóknarflokkurinn talaði
eins og karlæg afdalakerling.
Það reynir nú á, hvort rikis-
stjórn Sjálfstæðisflokksins er
nógu sterk til að glíma, — þótt
ekki sé nema við karlæga af-
dalakerlingu, án þes að hljóta
byltu.
Uih iila viroið
Fregnir hafa borizt um ' það
frá Noregi, að þýzkur herréttur
hafi dæmt 5 Norðmenn til
dauða. Alls hafa Þjóðverjar í
Noregi líflátið 193 norska borg-
ara síðan hinni vopnuðu mót-
spyrnu var hætt þar. Hinir 5
dauðadæmdu Norðmenn eru:
Reidar Kristofersen, Karl Jo-
han Jacobsen, Bjarne Hansen,
Thorleif Andressen liðsforingi
og Karl Schei.
Þá hafa 3 aðrir Norðmenn
verið dæmdir í 2—5 ára fang-
elsi fyrir að hafa vopn í fórum
sínum. Voru þeir allir sakaðir
um að hafa verið meðlimir í
skemmdaverkaflokki, sem hafði
gert sprengjuárás í september
1941 og unnið skemmdaverk 1
(Framh. á 4. siSu)