Tíminn - 29.10.1942, Blaðsíða 3

129. blatS
TÍMINN, fimmtudagiim 29. okt. 1942
511
Þau skuldbinda sig ennfremur til að taka fullt tillit hvert til ann-
ars í þeim málum er fram kunna að koma, t. d. við kosningu
í nefndir, trúnaðarstöður o. a. þ. h. Þau skuldbinda sig ennfremur
til að vinna saman að öðrum málum, sem kunna að koma, ef
þau koma ekki í bága við sérhagsmuni, stefnu eða starfsemi ein-
hvers eða einhverra nefndra félaga. Verði svo, eru þau ekki skuld-
bundin til að vinna saman um afgreiðslu þeirra mála samkv. þessu
samkomulagi, enda skulu öll slík mál borin undir stjórn viðkom-
andi félags, verði því við komið.
2. Ofangreind félög ákveða að leggja fram sameiginlegan fram-
boðslista við Stúdentaráðskosningar þær er í hönd fara, er sé
þannig skipaður sætum milli félaganna:
Félag frjálslyndra stúdenta
Félag róttækra stúdenta
Félag róttækra stúdenta
Félag frjálslyndra stúdenta
Alþýðufl.félag háskólastúdenta
Alþýðufl.félag háskólastúdenta
Félag frjálslyndra stúdenta
Félag róttækra stúdenta
Alþýðufl.félag háskólastúdenta
Félag frjálslyndra stúdenta
Félag róttækra stúdenta
Alþýðufl.félag háskólastúdenta
Félag frjálslyndra stúdenta
Félag róttækra stúdenta
Alþýðufl.félag háskólastúdenta
Félag frjálslyndra stúdenta
Félag róttækra stúdenta
Alþýðufl.félag háskólastúdenta
3. Samkomulag þetta skal gilda við Stúdentaráðskosningar þær
er í hönd fara, starfsemi þessara félaga í Stúdentaráði, sem og
starfsemi þessara félaga á almennum stúdentafundum, sem
haldnir kunna að verða á ýfirstandandi kennsluári, skv. efni og
anda þess.
4. Þrátt fyrir þenna málefnasamning halda félögin áfram að
starfa að sínum sérstöku áhugamálum, hvert fyrir sig, eins og
þau hafa hingað tii gert.
Háskólanum, 17. október 1942
F.h. Fél. frjálslyndra stúdenta,
Bergur Sigurbjörnsson,
Þorvarður K. Þorsteinsson
Einar Ágústsson.
F.h. Félags róttækra stúdenta,
Sigurhjörtur Pétursson
Ólafur S. Björnsson
Skúli Thoroddsen.
F.h. Alþýðuflokksfélags háskólastúdenta,
Gunnar Vagnsson, Helgi Þórarinsson, Kristinn Gunnarsson.
Fímmtugur
(Framh' af 2. síðu)
árum — fjárpestarfaraldur sá,
sem nú geysar víða um land.
Ég heimsótti hann að vorlagi
fyrir skömmu, og voru ær hans
þá framgengnar unnvörpum
að hrynja niður úr mæðiveiki.
Ég hafði orð á því við Guðjón,
að það væri þolraun fyrir bónd-
ann, að hafa slíka sjón fyrir
augunum á þeim tíma, er allt líf
ætti að réttu lagi að vera að
rísa úr dái. „Ekki er því að
neita‘,‘ sagði Guðjón. „En um
það tjáir ekki að tala. Það er
ekki um annað að gera en „efna
í annán bát, og ala upp nýja
sauði“. Og þessu spakmæli hefir
hann .trúlega fylgt, búið hefir
stækkað og efnahagurinn
blómgazt, þrátt fyrir alla örðug-
leika og stóran barnahóp. Með-
an slíkur þróttur og bjartsýni
er ríkjandi með íslenzkri
bændastétt, er ekki ástæða til
að örvænta um framtíð hennar,
þótt þungur sé straumurinn í
fang hennar á hinum síðustu
árum.
'Guðjón er mjög vinsæll með-
al sveitunga og kunningja.
Hann er drengur hinn bezti,
gleðimaður mikill, ágætlega
greindur og hagorður vel. Kona
hans er Lilja Guðmundsdóttir,
af húnvetnskum ættum, hin
vænsta dugnaðarkona.
Munu vinir hans og sveitung-
ar senda honum heillakveðjur
og heimsækja hann í dag. Megi
sveitin hans njóta krafta hans
sem lengst, óðalið verka hans til
áframhaldandi umbóta og prýði
og hinn stóri barnahópur for-
sjár hans og umönnunar.
B. Ásg.
anna eftir ófriðinn? Það fer
vitanlega mjög eftir úrlitunum.
Enginn fær um það dæmt, eins
og sakir standa, hvort þýzka
stjórnarkerfið rnuni nú reynast
eins seigt og það reyndist 1918,
ef Þjóðverjar tapa stríðinu, eða
hvort það muni leysast upp í
öngþveiti og stjórnleysi. Það- er
líka of snemmt að leiða getum
að því, hvort herskarar Stalins
muni vinna úrslitaorrustuna
eða hvort brezkur og amerísk-
ur her kemur þar til skjalanna.
En hvað sem öðru líður, er
sennilegt að Stalin muni ekki
láta sér nægja minni sigurlaun
en að rétta við landamæri
Rússlands frá 1941. Hann mun
geta hugsað sér lítið pólsk ríki,
og frjálsa Tékkóslóvakíu hand-
an landamæra sinna og Balk-
anríki, sem væru háð Rússlandi
um utanríkismál, þótt þau
hefðu ekki sovétstjórn.
Vélahernaður nútímans legg-
ur hræðilegt vald í hendur þeim
ríkjum, sem ráða yfir miklum
námum og stóriðnaði. Akur-
yrkju- og kvikfjárlönd Suðaust-
ur-Evrópu hljóta að meira eða
minna leyti að verða háð Rúss-
landi eða Þýzkalandi. Skyldi svo
fara, að bæði Þýzkaland og
Rússland örmögnuðust í styrj-
öldinni, sem ekki er líklegt, gætu
smáþjóðirnar gert sér vonir um
að endurheimta það frlsi, sem
þær fengu eftir síðustu styrj-
öld. En allar líkur benda til, að
önnur hinna risavöxnu vígvéla,
sem nú berjast í Rússlandi,
muni ganga með sigur af hólmi.
Það gæti farið svo, að Stalin
reyndist ekki eins gírugur í
landvinninga eða óðfús til að
beita ofbeldi til að koma á so-
vétstjórn utan Rússlands, og
margir kynnu að ætla, sem ótt-
ast öldu kommúnismans eftir
stríðið. Að vísu gæti hann orðið
til neyddur að hefjast handa,
ef bylting brytist út í einhverju
af löndum þeim, sem Hitler hef-
ir undirokað. Hugsast gætu líka
óeirðir og örvæntingarólga, sem
Stalin væri um megn að ráða
við engu síður en Roosevelt og
Churchill. Hver hefði trúað því
1917, að Lenin, Hitler og Musso-
lini mundu eiga eftirleikinn í
stjórnmálum Evrópu að loknu
stríðinu? En eins og sakir standa
virðist ósennilegt, að Stalin
muni leggja kapp á að stofna
bolshevíka-heimsveldi.
Það er ekkert heldur í fari
Stalins, sem bendir til þess, að
hann mundi eiga sérlega vel
heima í víðtæku þjóðabanda-
lagi til þess að halda uppi friði
og reglu í heiminum. Og eiri-
ræði það í atvinnumálum og
fjármálum, sem lengi hefir ver-
ið landlægt í Rússlandi, virðist
ekki til þess fallið að greiða
fyrir frjálsari verzlun eða jafn
greiðum aðgangi að hráefnum
fyrir alla.
Eftir ófriðinn hafa Bretland
og Bandaríkin fulla ástæðu til
að leitast við að koma á „þolan-
legri sambúð“ við Sovétríkin.
En svo mikið djúp er staðfest
milli hugmyndakerfis og
stjórnarhátta Rússlands og
Vestur-veldanna, að allar líkur
benda til að friðnum verði á
næstunni betur borgið með ein-
hvers konar landamæraskipun,
heldur en með allsherjar ríkja-
sambandi, er næði um heim all-
an.
Jolm A. intter
Þetta er saga mannsins, sem var rændur
biljón dollurum.
Svo bar við í Kaliforníu hinn 24. dag janúarmánaðar 1848, að
trésmiður nokkur, John W. Marshall að nafni, vann að því að
reisa kornmylnu sunnan megin Ameríkufljóts. Af hendingu tók
hann upp gulan stein, sem kominn var frá skógarhæðunum, þar
sem nú er borgin Sacramento. Var þetta gull? Hann gat ekkert
um það fullyrt. Hann fékk stein þennan konu nokkurri í hend-
ur, sem var að sjóða súpu. Hún lét steininn í súpupottinn.
Eftir daglanga suðu glitraði málmhluti þess sem auga í tígris-
dýri. í dögun morguninn eftir sté John W. Marshall á bak hesti
sínum og hraðaði sér fjörutíu mílna leið eftir gilinu til býlis
vinnuveitanda síns, Johns A. Sutters.
Marshall snaraðist inn í húsið, læsti dyrunum og tók gula
málminn upp úr vasa sínum. Sutter starði á þetta stórum augum
undrandi mjög.
Þetta var gull. Um það varð eigi efazt. Hreinn málmur glitr-
andi gulls. Hann langþráði draumur hans hafði rætzt. Hann
myndi verða voldugasti og auðugasti maður heimsins.
Sutter freistaði þess að halda uppgötvun þessari leyndri. En
hann hefði eins getað reynt að dylja skin stjarnanna. Tíðindi
þessi hlutu að vekja athygli um heim allan. Áður en dagur var
að kvöldi liðinn höfðu allir verkamenn, sem voru í þjónustu
Sutters, horfið frá störfum sínum. í villtu æði grófu þeir í jörðu
og leituðu gulls.
Áður en vika var liðin hafði gullæðið gripið gervalla þjóðina.
Býli lögðust í eyði. Allt var á ringulreið. Kýrnar stóðu málþola.
Kálfarnir bauluðu árangurslaust eftir mæðrum sínum. Úlfar
grönduðu sauðfénu.
Menn með haka og skóflur í höndum öfluðu brátt þúsund til
fimm þúsund dollara frá afturelding til sólarlags. Aðeins ein
skóflustunga olli því, að málmhluti, sem var þúsund dollara virði,
lá við fætur þeirra. Þannig öfluðu þeir auðs á svipstundu.
Fregnir þessar bárust í skyndi um gervallt landið, og þjóðin
var gripin furðulegu æði. Iðnaðarmenn yfirgáfu verkstæði sín,
hermenn struku úr hernum, bændur hlupu frá jörðum sínum
og kaupmenn lokuðu verzlunum sínum. Gullnemarnir hröðuðu
sér á vettvang. Allir lögðu leið sína til gulllandsins handan sólar-
lagsins.
Vorið 1849 var margt um manninn í Independence í Kansas,
sem var yzti útvörður menningarinnar. Æskumenn á vökrum
reiðskjótum komu að leita hamingju gullsins. Frá Missourifljóti
til snæbreiða Sierra Nevadas gat að líta órofna röð af vögnum,
sem hestum og hægfara uxum var beitt fyrir. Grassléttan grænk-
aði óðum, enda var vorið setzt að völdum, og glaðværir söngvar
bárust frá vagni til vagns.
Þúsundir m,anna komu einnig sjóleiðis. Þeir sigldu hvalveiða-
skipum sínum og flutningabátum háan byr fyrir Cape Horn.
Enda þótt þeir hrepptu fárviðri á Magellansundi, sýktust af hita-
sótt, skyrbjúg og kóleru svifu för gullnemanna seglum þöndum.
Árið 1849 vörpuðu meira en sjö þúsund skip akkerum á San
Franciscoflóa. Ahafnir þeirra yfirgáfu þau þegar í stað og lögðu
leið sína til hæðanna.
Þetta var lýður, sem þekkti engin önnur lög en lög kutans og
byssunnar. Hann hlýddi eigi heldur neinum fyrirmælum öðrum
en þeim, sem framfylgt var af vopnavaldi.
Auðvitað gerði skríll þessi aðsúg að býli Sutters. Hann tróð
frækorn hans undir fótum og stal hveiti hans til þess að geta
bakaö sér brauð. Hann reif peningshús hans til þess að geta
reist bjálkakofa og slátraði búpeningi hans til þess að geta fram-
reitt steik.
Hitt var þó öllu furðulegra, að gullnemar þessir leyfðu sér meira
að segja að byggja borg á landareign Johns A. Sutters. Hann
varð að horfa upp á það aðgerðarlaus að sjá lýð þennan kauna
og selja að nýju land hans, eins og hann hefði aldrei haft eign-
arrétt á því.
Árið 1850 var Kalifornía tekin í ríkjasambandið. Afleiðing
þess var sú, að sömu lög giltu nú þar eins og í öðrum ríkjum
landsins.
Þá hóf Sutter stórfelldustu málaferli, sem sagan kann frá að
greina. Hann hélt þvi fram, að borgirnar San Francisco og Sacra-
mento væru báðar byggðar á landareign hans og krafðist þess,
að íbúar þeirra hefðu sig á braut þaðan með allt sitt hafurtask.
Hann krafðist þess, að Kaliforínuríki greiddi sér tuttugu og fimm
miljónir dollara fyrir vegi þá, brýr og skurði, sem hann hafðí
látið gera, og teknir höfðu verið til afnota almennings.
Hann krafðist þess, að ríkisstjórn Bandaríkjanna greiddi ser
fimmtíu miljónir dollara í bætur fyrir tjón það, sem hann hafði
orðiö fyrir. Hann krafðist þess einnig, að honum yrðu greiddar
bætur fyrir gullrán það, er framið hafði verið á landareign hans.
Um fjögurra ára skeið sótti hann mál þetta fyrir hverjum
réttinum af öðrum. Árið 1855 vann hann loksins sigur. Hæsti-
réttur Kaliforníuríkis lýsti því yfir, að borgirnar San Francisco
og Sacramento og fjölmargar aðrar borgir og þorp væru byggðar
á Jandsvæði hans.
Tíöindi þessi settu San Fraricisco og Sacramento á annan end-
ann. íbúar þeirra sáu þegar, að það átti að svipta þá heimkynn-
um þeirra með tilstilli laganna. Jæja, þeir skyldu sýna fram á
það, hvaða aðili væri sterkastur í máli þessu. Miljón manns
viti sínu fjær tók sér byssur, axir og blys í hönd og lagði leið
sína út á strætin. Æpandi fór múgur þessi rænandi og ruplandi
um borgir þessar og bar eld að þeim.
Hann kveikti í dómhöllinni, og hún brann til kaldra kola. Hann
náði sér í reipi og freistaði þess að hengja dómarann, sem felldi
dóm í málinu. Þeir, sem ákafastir voru, stigu á bak hestum-sín-
um og héldu til býlis Sutters. Þeir sprengdu íbúðarhús hans og
peningshús í loft upp. Þeir brenndu húsgögn hans til ösku. Þeir
hjuggu ávaxtatré hans niður. Þeir skutu búpening hans. Þeir
jöfnuðu býli hans við jörðu og grönduðu gervöllum eignum hans.
Þeir réðu einum syni Sutters bana. Annar sonur hans framdi
sjálfsmorð, og hinn þriðji drukknaði, er hann reyndi að komást
til Evrópu. John A. Sutter lét bugast undan ofurþunga áfalls
þessa og missti vitið.
Um tuttugu ára skeið reyndi hann að ná rétti sínum og fá
þingið í Washington til þess að veita sér uppreisn. Tötrum klædd-
ur, fátækur, aldurhniginn og vitfirrtur maður gekk hann fyrir
hvern þingmanninn af öðrum og bað hann ásjár, og börnin á
strætunum hlógu að honum og hrópuðu ákvæðisorð á eftir hon-
um, er hann gekk framhjá.
Vorið 1880 lézt hann einmana maður og yfirgefinn í Washing-
ton, fyrirlitinn af þeim, er höfðu auðgazt um miljónir af fjár-
munum, sem honum báru. Hann átti ekki dollara í eigu sinni,
er andlát hans bar að höndum, þótt hann væri lögmætur eig-
andi að mestu auðæfum heimsins.
Fimm árum síðar lézt John W. Marshall, trésmiðurinn, sem
uppgötvaði fyrstur gullið á landareign Sutters. Hann dó einnig
snauður maður og einmana. Aðrir höfðu auðgazt um þúsund
miljónir dollara á uppgötvun hans, en sjálfur átti hann ekki fyrir
útför sinni, er andlát hans bar að höndum.
Samband ísl. samvinnufélatfa.
íslenzk réttritun, 7 bréf, kr. 50,00
Bréfin hefir samið magister Sveinbjörn Sigur-
jónsson. Þar er fjöldi verkefna fyrir nemendur
og stafsetningarreglur allar skýrðar sem bezt
má verða.
Það er hneisa að rita ekki móðurmálið rétt.
BRÉFASKÓLI S. f. S.
Sambandshúsinu, Reykjavík.
Per§neik
gólfteppi
í stóru úrvali, fyrirliggjandi.
A. EINARSSON & FUNK,
Tryggvagötu 28.
Kenni að dausa
í einkatímum.
Simi 4278 og eftir kl. 8, 5982.
Slgurður Guðmundsson.
Ávallt fyrirliggjandi:
Samkvæmís-
Síðdegís-
Kvöld-
Mikið úrval. — Fjölbreytt efni.
Dýrleíf Ármann,
Saumastofa, Tjarnargötu 10.
U
eS
-o
5"
Tll forúðargjafa
Kaffi-, Te- og Matarstell o. fl.
KrysÉalvörur — Keramikvörur
K. EINARSSON & BJ0RNSSON.
Bankastræti 11.
Útivíst barna.
Hér með er athygli vakin á 19. gr. lögreglusamþykktar Reykja-
víkur, sem hljóðar svo:
„Unglingum innan 16 ára er óheimill aðgangur að
almennum knattborðsstofum, dansstöðum og öl-
drykkjustofum. Þeim er óheimill aðgangur að almenn-
um kaffistofum eftir kl. 20, nema í fylgd með fullorðn-
um, sem bera ábyrgð á þeim. Eigendum og umsjónar-
mönnum þessara stofnana ber að sjá um, að ungling-
ar fái þar ekki aðgang né hafist þar við.
Börn yngri en 12 ára mega ekki vera á almannafæri
seinna en kl. 20 á tímabilinu frá 1. október til 1. mai
og ekki seinna en kl. 22 frá 1. maí til 1. október, nema
í fylgd með fullorðnum.
Börn frá 12—14 ára mega ekki vera á almannafæri
seinna en kl. 22 á tímabilinu frá 1. október til 1. maí
og ekki seinna en kl. 23 frá 1. maí til 1. október, nema
í fylgd með fullorðnum.
Foreldrar og húsbændur barnanna skulu, að viðlögð-
um sektum, sjá um að ákvæðum þessum sé framfylgt."
Mun lögreglan hafa ríkt eftirlit með, að ákvæði þessi séu
haldin og tafarlaust láta þá sæta ábyrgð, sem brjóta gegn þeim.
Lögreglustjórinn í Reykjavík, 27. okt. 1942.
Agnar Kofocd-Hansen.
Innheimtumenn Tímans
uin land allt!
Viimið eftir fremsta inegni að iimlicimtu Tim-
ans. — Gjalddaginn var 1. júlí.
INMDEDITA TÍMAAS.