Tíminn - 21.05.1943, Page 2

218
TÍMIM, föstndaginn 21. maí 1943
55. blað
^ímirrn
Föstudag 21. mai
Launafyrírkomulag-
íð og vinnuaiköstin
Á einu kröfuspjaldinu, sem
boriö var í göngu verkaiýösíé-
laganna 1. maí siöastnöinn,
stoöu þessi otð: Somu laun
fyrir sömu vinnu.
Þetta mun hafa átt að tákna
baráttu verkalýðsíélaganna
fyrir þvi, að öllum verkpegum
sé greitt sama kaup fyrir jaín-
langan vinnutima á hverjum
vinnustað. Fljótt á litiö getxn:
ýmsum íundizt, að meö þvi sé
tryggt sama kaup -íyrir sönju
vinnu.
En við nánari athugun kem-
ur í ljós, aö þaö eru nreinustu
öfugmæií aö tulka þá regiu á
þennan hátt. Þvert á móti
kemur hún i veg íyrir þaö, aö
greitt sé sama kaup íyrir somu
vinnu.
Þetta liggur í því, aö menn
eru misjainiega augiegir, mis-
jafnlega veivirkir, misjaíniega
áhugasamir. Meö áöurgremari
tilhogun verkaiyösféiaganna er
liöiettmgnum greitt jain mikio
kaup og dugnaðarmanninum,
þótt hann amasti mikiu mmm
vinnu. Meö þessari aöierð er
beinhnis veriö aö veröiauna ó-
dugnaðinn á kostnaö dugnaöar-
ins.
Verkalýössamtökin hafa kom-
iö mörgu nytsomu til leiöar.
Hins vegar heiir þaö áreiöan-
lega verið spor aftur á bak,
þegar horfiö var írá þeirri
regiu að miöa kaupgjald viö aí-
köstin, en i þess staö í'arið aö
miöa þau viö vinnutimann ein-
göngu. Þá var skopuð sú tii-
högun, sem ónjakvæmilega
hlaut aö leiöa tii þess, aö
vinnuafköstunum og vinnuá-
huganum hnignaði.
Þetta hggur svo i augum
uppi, að ekKi þarf aö fara um
þaö mörgum orðum. Þegar
launin eru miðuð viö afköstm,
veröur þaö dugnaðarmaöurinn,
sem mótar vmnuhraöann. Þegar
miðað er viö vmnutimann,
verður það hins vegar liölétt-
mgurinn eða letinginn, sem
.ræður vmnuhraðanum. Kaupið
veröur þaö sama, hvort vel eöa
illa er unnið. Hvers vegna
skyldi þá dugnaðarmaðurinn
vera að herða að sér, þar sem
hann ber ekkert meira úr být-
um en liðléttingurinn, þrátt
fyrir það?
Þegar þetta er athugað, getur
engum þótt undarlegt, þótt
þær raddir heyrist hvaðanæfa,
aö vinnuafköstunum og vinnu-
áhuganum hnigni. Launaíyrir-
komulagið styður beinlinis að
slíkri afturför.
Sú þjóð, sem hefir gert sér
einna ljósasta grein fyrir ó-
kostum þessa launafyrirkomu-
lags, eru Rússar. Meðal margs
þess, sem þeir hafa merkilegt
gert seinustu tvo áratugina, er
launafyrirkomulagið, sem þeir
hafa komið á. Það byggist fyrst
og fremst á afköstunum.
Á rússnesku samyrkjubúun-
um er launafyrirkomulagið ekki
ósvipaö og á fiskiskútunum í
gamla daga, þegar hver sjó-
maður fékk ákveðinn hluta þess
fisks, sem hann dró. Á rúss-
nesku samyrÉj ubúunum er ein-
göngu miðað viö afköstin. Á-
kveðin vinnuafköst eru látin
jafngilda einu dagsverki. Þess
eru því dæmi, að einn maður
fái greitt kaup fyirir 600 dags-
verk á ári, en annar fyrir að-
eins 200 dagsverk, þótt báðir
hafí verið við vinnu alla virka
daga ársins.
Það er enginn vafi á þvi, að
þetta fyrirkomulag Rússa er á
ýmsan hátt til fyrirmyndar.
Það er áreiðanlega eitt af helztu
úrræðum til þess að efla vinnu-
afköstin og áhugann fyrir
vinnunni,. sem tímakaupsfyrir-
komulagið eyðileggur smátt og
smátt. Ýms önnur ráð hafa og
verið reynd til að auka vinnu-
afköstin, t. d. bein þátttaka
verkamanna í-stjórn fyrirtækja,
arsúthlutun o. s. frv. Mál þetta
er líka það margþætt, að það
verður ekki leyst með einu úr-
ræði. Þau þurfa að verða breyti-
HuGfvekíar
héðan ogf paðan
Aminntur um sannsögli
t
Svar til Guðbrands Isbergs
Þjóðræknismálin og nazistagrýlan
Virginíufundurínn, skógræktarmálio, kvæði Kolbeins
í dagblöðum Reykjavíkur hafa stundum birzt gleiðletraðar
fyrirsagnir, er hafa hljóðað á þessa leið: Hermenn berja utan
hús, hermenn gera tilraun til innbrots, hermenn lenda í rysk-
ingum o. s. frv. Fólk úti á landi, sem les þessar frásagnir, mætti
vel halda, að oft væri næsta óróiegt hér í bænum, vegna her-
mannanna.
t
Slíkt er hinn mesti misskiln-
ingur. Undantekningárlitið má
segja, að framkoma amerísku
hermannanna hér sé hin prúö-
mannlegasta og áreitnislaus í
garö Islendinga. Mun vafasamt,
að sambúð hermanna og borg-
ara I stórbæ sé öllu friðsam-
legri en í Reykjavík. Það ber a.
m. k. flestum kunnugum sarnan
um það, að hún sé miklu á-
rekstrarsamari vestan hafs..
Þetta má vafalaust þakka góöri
stjórn og aga herstjórnarinnar,
sem heíir gert sér sérstakt íar
um, að sambúðin gæti orðið sem
friðsamlegust. Fyrir það ber
leg eítir aðstöðunni í hverju
tilíelli.
Framsóknarmenn hreyfðu
þessu máli í tveimur tillögum
á seinasta þingi. Onnur fjallaði
um ákvæðisvinnu við vegagerð,
en hin um athugun á launatil-
högun Rússa og öðrum erlend-
um nýjungum á þessu sviði.
Veigamesta úrræðið i þeim eín-
um, sem Framsóknarflokkurinn
hefir alltaf haldið fram, er þó
það, að sem allra flestir verði
beinir þátttakendur í arði fram-
leiðslunnar, þ. e. verði raun-
verulega sínir eigin vinnuveit-
endur. Slíkt “'er áreiðanlega
fjöldanum bezt hvöt til dugn-
aðar og framtakssemi.
Þetta mál er tvímælalaust eitt
vandasamasta viðfangsefni
komandi tíma. Vinnuafköstin
og áhuginn fyrir vinnunni mega
ekki minnka. Það er líka full-
komið óréttlæti, að einn fái
meira fyrir vinnu sína en hon-
um ber, en annar minna.
Launafyrírkomulagið verður að
vera þannig, að dugnaðurinn
fái að njóta sín innan hæfilegra
takmarka. Þess vegna verður að
nema tímakaupsfyrirkomulagið
fyrr eða síðar úr gildi og skapa
annað nýtt, heilbrigðara og
réttlátara fyrirkomulag í stað
þess. Reglan: „Sömu laun fyrir
sömú vinnu“, þarf að vera
framkvæmd á raunhæfan hátt.
Þ. Þ.
henni óskiptar þakkir islenzku
þjóðarinnar.
Þeir árekstrar við hermenn-
ina, sem blöðin skýra frá, eiga
yfirleitt upptök hjá íslending-
um sjálfum. Frásagnir blaóanna
eru oftast villandi að því leyti,
að þær skýra ekki frá tildrögun-
um. Lauslátir kvenmenn og
slæpingjar sækjast eftir kynn-
um við herme'nnina. Oftast
veljast lðkustu hermennirnir til
þessa kunningsskapar. Það vill
því velta á ýmsu með þennan
kunningsskap, eins og áður-
nefndar frásagnir blaðanna
benda til.
Þessir árekstrar eru því á-
kveðin sönnun þess, að það var
góð regla, sem reynt var að
setja i upphafi, að landsmenn
forðuðust sem allra mest óþörf
skipti við hermennina. Árekstr-
arnir eru öflug hvatning þess,
að þessi stefna sé sífelld brýnd
fyrir þjóðinni.
Þessi stefna er líka nauðsyn-
leg vörn þjóðarinnar til þess
að halda óskertum mennirigar-
legum og þjóðernislegum hlut
sínum, þrátt fyrir sambýlið við
herinn. Málfar og háttsemi þess
hluta æskulýðsins, er temur
sér mesta umgengni við her-
inn, sýnir bezt hvernig fer, þeg-
ar þessarar stefnu er ekki
gætt. Mál þessa fólks er orðið
mjög enskublandið. Það hefir
tekið upp ýmsa kæki her-
mannanna, sem miður fara.
Hins vegar hefir það yf-
irleitt ekki umgengni við þá á
þann hátt, að það læri það, sem
gott má af þeim nema.
í seinni tíð hefir verið reynt
tið grafa undan þessari stefnu
með þeim áróðri, að við yrðum
stimplaðir nazistar, ef við fylgd-
um henni fram. Vel má vera, að
ýmsir þeirra, sem ómannaðri
eru, varpi fram slíkum sleggju-
dómi. En allir þeir útlending-
ar, sem dæma þessi mál af
sanngirni, munu vel kunna að
meta aðstöðu okkar og síður
en svo telja slíka framkomu á-
mælisverða. Þeir munu þvert á
móti virða okkur meira, ef við
sýnum þjóðerninu trú og holl-
ustu.
Sannleikurinn er og sá, að
þeir einstaklingar, sem sýna út-
lendingum mestan sleikjuskap,
er jafnan ótrúiV fylgismenn.
Þess munu mörg dæmi, að þeir
íslendingar, sem áður dýrkuðu
nazismann mest, sækjast nú
öðrum framar eftir vinsemd er-
lendra manna hér. Málefnaleg-
um áhuga er þar ekki til að
dreifa. Þessir menn myndu
vissulega eiga eftir að nudda sér
upp við Þjóðverja, ef þeim
hlotnaðist sigur í styrjöldinni.
Málstaður Bandamanna nýtur
áreiðanlega öruggast fylgis hjá
þeim, sem vilja vernda þjóð-
ernið og vinna því gegn óþörf-
um skiptum við hermennina.
Það er líka vel skiljanlegt. Sig-
ur Bandamanna er sigur smá-
þjóðanna. Þessi sigur verður
smáþjóðunum þó því aðeins ein-
hvers virði, að þær hafi ekki
áður glatað þjóðerni sínu, máli
sínu og heilbrigðum metnaði.
Þess vegna skal enginn láta
nazlstagrýluna glepja sér sýn í
þjóðernismálunum. Þess vegna
skal hver góður íslendingur
hafa hugfast, að því aðeins
virða aðrir íslenzkt þjóðerni, að
íslendingar geri það sjálfir.
Mikilsverð viður-
keuning.
Bjargráðafundurinn, sem
haldinn verður í Virginíu í
Bandaríkjunum, er merkilegur
fyrir íslendinga. Það er fyrsta
alþjóðaráðstefnan, er fjallar um
eftirstríðsm'ál, þar sem þeir
eiga fulltrúa.
Það er mikilsverð viðurkenn-
ing fyrir sjálfstæði landsins,
að okkur skyldi vera boðin
þátttaka í Virginíuráðstefn-
unni. Það gefur til kynna, að
forráðamenn Bandamanna ætli
okkur sess við samningaborðið,
þegar gengið verður frá fjár-
hags- og viðskiptamálum eftir
styrjöldina. Sjálfir eigum við
vitanlega að gera allt, sem við
getum, til þess að tryggja okk-
ur slíkan sess. Það er mikils-
verð viðurkenning fyrir sjálf-
stæði okkar og skapar einnig
ýmsa möguleika til að tryggja
hagsmuni þjóðarinnar betur en
ella.
Skógræktarsjóður.
í seinasta blaði var skýrt frá
Þegar vitni er kallað fyrir'
rétt, er það skylda dómarans
að áminna það ‘ um sannsögli.
Þetta gerir sýslumaður Hún-
vetninga vafalaust líka, þegar
hann yfirheyrir aðra. En það er
hægra að kenna heilræðin en
halda þau sjálfur. Þetta sann-
ast á ísberg. Hann hefir kvatt
sjálfan sig sem vitni í dreifi-
bréfsmáli Páls Kolku læknis og
birt vitnisburð sinn í Morgun-
blaðinu 13. apríl síðastl.
Því miður hefir þéssu lög-
lærða og virðulega vitni fatazt
svo í sannsöglinni, að það skýr-
ir alveg rangt frá einföldum
staðreyndum. Þetta segir ís-
berg:
„Þessir menn höfðu átt 1 erj-
um á opinberum vettvangi, og
ég vil leyfa mér að minna
Hannes Pálsson á það í því
sambandi, að eftir því sem ég
man sannast og réttast, var
það hann, en ekki Páll Kolka,
sem hóf þær erjur“.
Þetta er rangur framburður,
sýslumaður!
Deilur okkar Kolku hófust
því, að skógrækt ríkisins vant-
aði trjáplöntur til að fullnægja
eftirspurninni.
Þetta er bæði gleðilegt og
sorglegt í senn. Það er gleðilegt
að því leyti, að það sýnir vax-
andi áhuga fyrir skógræktinni.
Það er sorglegt að því leyti, að
það sýnir að opinber framlög til
skógræktarmálanna eru allt of
lítil.
Öllum kemur saman um, að
skógrækt fegri landið. Það leik-
ur heldur ekki á tveim tungum,
að hún geti orðið til margvís-
legrar nytsemi. Hvers vegna þá
ekki að veita henni meiri styrk?
Hér í blaðinu var nýlega borin
fram tillaga um stofnun skóg-
ræktarsjóðs, sem allir verk-
færir éinstaklingar legðu í á-
kveðið framlag. Engan einstak-
an þyrfti að muna neitt um
þetta gjald, en hins vegar gæti
þetta samanlagt orðið mikið
fé. Með þessum hætti mætti
ná margfalt skjótari árangri í
skógræktinni en með þeim
seinagangi, sem ný ríkir þar.
Kveðja til Kolbelns
í Kollafirði.
Bóndi nokkur hefir sent blað-
inu þessar línur:
— Ekki líkar mér að öllu leytl
tónninn í hinu mergjaða kvæði
Kolbeins í Kollafirði I seinasta
(Framh. á 4. slSu)
með því, að læknirinn skrifaði
svæsna skammagrein um
Hannes Pálsson i Morgunbl. 4.
apríl 1940.
Enn segir svo í vitnisburði ís-
bergs:
„í bréfi því, er Páll Kolka
skrifaði, lét fjölrita og senda út
til nokkurra manna í tveimur
eða þremur hreppum sýslunnar
(af 10)------------
Þarna er nú engu líkara en
sýslumaður hefði áminnt sjálf-
an sig um ósannsögli! — Um-
rætt bréf var sem sé sent í sjö
hreppa sýslunnar (af 10). Sann-
léikanum snúið við, 3 settir í
stað 7, og 7 fyrlr 3!
Sýslumaður Húnvetninga er
prúður maður, og flestir munu
álita hann grandvaran mann.
Það mætti því líta svo á, sem
honum þætti mikils við þurfa
til að bjarga Kolku lækni úr ó-
göngum, er hann gerist til að
brjóta 8. boðorðið hans vegna.
Kolka læknir hefir að fyrra
bragði hafið opinberar ádeilur
á hendur mér og hann hefir
fórnað embættisheiðri sínum á
altari hefnigirninnar. Þetta er
ekki í fyrsta skipti sem slíkt
hendir þennan lækni. — Hann
var læknir í Vestmannaeyjum
og átti þar í illdeilum, unz hann
hrökklaðist burtu við lítinn
orðstír. Og ekki var Hannes
Pálsson, sá slæmi maður, í
Vestmannaeyjum til að upp-
tendra bræði læknisins. Og
samt tendraðist hún. —
Allt þetta veit Guðbrandur
ísberg, veit að Kolka stendur
höllum fæti, veit að hann hefir
brotið embættisskyldu sína og
veit, að hann stoínar til ófriðar
þar, sem honum er trúað fyrir
læknishéraði. Þess vegna ljær
hann sig, sakir kunningsskapar,
til að vitna rangt um allan að-
draganda málsins, jafnvel snúa
við tölum, til að milda dóminn
yfir Kolku.
Þetta gerir yfirvaldið, sem á-
minnir umkomulausa menn
fyrir rétti um sannsögli. Hann
þykist vilja semja frið, en gerir
það með því að setja fram
rangar sakargiftir á hendur
mér en afsaka Kolku með því,
að hann hafi ekki sent dreifi-
bréfið í alla hreppa sýslunnar.
Sjálft bréfið þorir hann ekki að
afsaka!
Ríkisstjóri ráðlagði mönnum
í vetur að lesa fjallræðuna sér
til sálubóta. Væri ekki rétt fyrir
sýslumann Húnvetninga að
byrja með því að lesa 8. boð-
orðið: Þú skalt eigi ljúgvitni
bera gegn náunga þínum.
Hannes Pálsson.
±.
Pálmi Einarssim, ráóniiatitnr;
Nokkur atríði úr hag-
sögu landbúnaðaríns
Eitt af sérkennum yfirstand-
andi tíma er það, hvað margir
gerast sjálfkjörnir til að ræða
um málefni landbúnaðarins.
Þessir sjálfboðaliðar telja sig
allir hafa áríðandi boðskap að
birta landslýðnum varðandi
framleiðsluhætti, framleiðslu-
aðstöðu og fjárhag landbúnað-
arins. Oft eru þessar umræðuv
byggðar á takmörkuðum rökum,
en segja má að þær allar hnigi
að tveim gagnstæðum farveg-
um.
1. Annars vegar eru þungar
ádeilur, getsakir og dómar um
misheppnaðar framfarir, frum-
stæðar búrekstursaðferðir 5-
nothæfar markaðsvörur, ó-
hæfilegt söluverð þeirra, en of-
an á allt þetta sé þó landbún-
aðurinn styrktur svo af al-
mannafé, að styrkirnir yfirstigi
verðmæti allrar framleiðslunn-
ar.
2. Hins vegar eru hlaðnir lof-
kestir, án þess byggt sé á raun-
veruleikanum, barið í brestina,
lokað augunum fyrir göllum i
framleiðsluháttum og um of
notuð einsýn viðhorf í mál-
færslu.
Hlutverk Búnaðarfélags ís-
lands er meðal annars hlutlaus
rannsókn og athugun stað-
reynda um það,. hvernig víg-
staða landbúnaðarins er á
hverjum tíma. Hvað hafi áunn-
izt, hvar vígstöðunni sé áfátt
og hafa samband við bændurna
til þess að ræða við þá um við-
nám, vörn og sókn í hinum dag-
legu störfum, sem eru grund-
vallarundirstaða undir hag og
stöðu landbúnaðarins í þjóðfé-
laginu.
Með hliðsjón af því, sem hér
hefir verið drepið á, finnst mér
ástæða til að draga fram i dags-
ljósið nokkur atriði úr hagsögu
landbúnaðarins á allra síðustu
árum.
Skal þá fyrst athugað:
1. Landbúnaðurinn og vinnu-
afl hans.
í landinu búa í árslok 1941
122,385 manns. Af þessu fólki
búa í Reykjavík og
kaupstöðum ....... 59,847 m.
Verzlunarst. m. yfir
300 íbúa ......... 15,112 —
Þorpum með færri en
300 íbúa ............ 6,283 —
Samtals 81,242 —
í sveitum búa 1941 41,143 —
Sé litið til baka aftur til alda-
móta, sést að það hefir orðið
stórfelld fækkun á því fólki, sem
býr í sveitum landsins. Þessara
breytinga verður að vísu vart
fyrir aldamót. Þannig fækkar
10 ára tímabilið 1890—1900 um
150 manns alls í sveitum lands-
ins, en síðan hefir breytingin
verið þessi:
1901 búa
1910 —
1920 —
1928 —
1941 —
í sveitum
62,919 m.
57,719 —
54,245 —
47,339 —
41,143 —
Heildarfækkunin á síðustu
40 árum er alls 21,776 manns
eða um 545 er fólkinu fækkar
á hverju einasta ári þetta tíma-
bil. Hefði þróunin verið eðlileg,
þá átti af fólksaukningu allrar
þjóðarinnar að koma að meðal-
tali á ári í þessi 40 ár 716
manns á sveitirnar. Sú aukn-
ing hefir einnig horfið til þétt-
býlisins, svo telja má að á
hverju einasta ári í 40 ár hafi
tapazt landbúnaðinum 1260
manns, en það svarar til þess,
að hvern einasta virkan dag í
40 ár hafi 4 menn flutzt frá
mold til malar.
Sé reiknað með að sama
hlutfallstala haldist milli hins
verkfæra og óvinnufæra fólks,
er býr í sveit 1941, eins og hún
var 1920, má reikna með að
starfhæfir einstaklingar, er að
landbúnaði vinna árlangt, sé
um 20 þúsund manns, en það
er 16.4% af þjóðarheildinni.
Verkafköst landbúnaðarins
verða að dæmast út frá þessum
staðreyndum, að þeim hefir
fækkað hinum starfhæfu kröft-
um við landbúnaðinn frá því
um aldamót úr 35 þús. í 20 þús.
manns.
Landbúnaðurinn hefir að
framfæra um þriðjung þjóðar-
innar. Hann verður af þeim á-
stæðum einum að teljast enn
veigamikill þáttur fyrir þjóðar-
afkomuna. Frá honum og sjáv-
arútveginum koma öll verð-
mæti, sem eru undirstaða ann-
arra atvinnugreina í þjóðfélag-
inu, eins og högum er háttað
ennþá um framkvæmdalíf þjóð-
arinnar.
Það skal sérstaklega tekið
fram, að sá hluti þjóðarinnar,
er býr í þorpum og kauptúnum
með 300 eða færri íbúa, sem
telur alls um 21,400 manns,
fæst að einhverju litlu leyti við
landbúnaðarstörf og framleið-
ir búsafurðir til eigin nota.
2. Breytingar á framleiðslu-
greinum landbúnaðarins
1900—1941.
Þær breytingar, sem hér
verður rætt um, eru aðeins þær,
sem hægt er að fá yfirlit um af
opinberum skýrslum.
1 a) Bústofnsaukningin.
Á tímabilinu 1900—1941 hefir
bústofnsaukningin orðið þessi:
þús. %
Sauðfé hefir aukizt um 166. 35.4
Nautpeningur —„— 16. 66.6
Hross —„— 16. 38.0
Þegar athugað er, hvar þessi
bústofnsaukning kemur niður,
sést að verulegur hluti af naut-
gripafjölguninni kemur á kaup-
túnin, en þvi nær öll sauðfjár-
fjölgunin, svo og aukning hross-
anna feHur eingöngu á sveit-
irnar.
Fyrir utan þessa aukningu
aðalbúgreinanna, hafa komið
til nýjar búgreinar, alifugla-
rækt, svínarækt og loðdýrarækt,
en þær má að miklu leyti skrifa
á reikning kauptúnanna og
næsta nágrennis við þau.
Búpeningurinn nú er afurða-
meiri en hann var um aldamót.
Skýrslur nautgriparæktarfélag-
anna sanna það viðvíkjandi af-
urðum búanna. Meðalársnyt
hefir hækkað úr rúmum 2000
lítrum í 2600 lítra. Sauðfé skil-
ar I mörgum héröðum jafnari
og betri afurðum en áður. Þó
ennþá kenni þar meir árferðis-
mismunar en með kýrnar, sem
sést glöggt, ef athugaðar eru
skýrslur kjötverðlagsnefndar
um sláturfjárþungann þau ár,
sem þær skýrslur ná yfir.
Það er því óhrekjanleg stað-
reynd, að sveitabændur fram-
leiða meira afurðamagn nú af
búfé sínu, heldur en að fyrir-
rennarar þeirar gerðu um alda-
mótin síðustu.
b) Aukning jarðræktunar.
Hinn aukni bústofn og fram-
leiðsluaukningin, er hann gef-
ur, byggist hvort tveggja á
grundvelli aukinnar og bættrar
fóðurframleiðslu. Þó kemur og
þar til 'greina sú breyting á bú-
skaparháttum, að upp hefir ver-
ið tekin ' notkun fóðurbætis,
sem auk þess að vera notaðar
í nautgriparæktarhéröðunum,
er einnig mikið notaður á út-
beitarjörðum.
En það er samt að mjög veru-
legu leyti nýræktin og aukin
eftirtekja hins ræktaða lands
ásamt kynbótum búfjárins, er
grundvallar framleiðsluaukn-