Tíminn - 18.05.1945, Page 1

1 KITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPPANDI:
PR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
Símar 2353 Og 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.í.
RITST JÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
APGREIÐSLA, INNFEIMTA
OG AUGLÝSIN GASKRIFSTOPA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Slmi 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstndaginn 18. maí 1945
37. lilað
Ný tegund gróðurhúsa
og holsteinamóia
Viðtal við Sigurð Sveinbjörnsson, vélsmið.
Tíðindamaður blaðsins fór nýlega í heimsókn á vélaverkstæði
Sigurðar Sveinbjörnssonar í Reykjavík, til þess að kynnast þar
ýmsum nýjungum, sem hann hefir með höndum. M. a. hefir
hann hafið smíði á nýrri tegund gróðurhúsa og steypumótum
fyrir húsasteina, sem líkleg eru til að ná mikilli útbreiðslu.
Aiurðaverðið lækkaði um helmíng,
væri svipað kaup hér og í Bretlandi
Oíviðri veldur tjóni
á Vestíjörðum
Norðan hvassviðri hefir
gengið yfir allt land frá því
á sunnuflag. í gær var dregið
úr veðrinu en norðanátt helzt
þó að mestu enn. Verst varð
veðrið á Vesturlandi og hlóð
þar niður miklum snjó, en
annars staðar á landinu snjó-
aði lítið.
Nákvæmar fregnir af tjóni af
völdum veðursins er ekki enn
fyrir hendi, en vitað er þó um
allmikið tjón á Vestfjörðum.
Eitthvað af fé hefir fennt þar,
enda eru viða komnar eins mikl-
ar fannir og í verstu hríðar-
köstum á vetrum. Símalínur
hafa víða slitnað og er algerlega
símasambandslaust við ísafjörð.
Margir fjallvegir tepptust, t. d.
Holtavörðuheiði, Kerlingarskarð
og Fróðárheiði, en búið er nú að
ryðja suma þeirra.
Samkvæmt upplýsingum, sem
blaðið hefir fengið frá veður-
stofunni var veðrið verst á
Ströndum, ísafirði og í Norður-
ísafjarðarsýslu. Veðurhæðin var
mest á mánudag og þriðjudag,
komst upp t. d. upp í 10 vindstig
á Bolungarvík. Frost varð mest
3 stig á Horni.
Nýr háskólarektor
Prófessor Ólafur Lárusson var
14. þ. m. kjörinn rektor Háskóla
íslands til næstu þriggja ára frá
15. september næstkomandi.
Jafnframt og tíðindamaður-
inn fékk að sjá það helzta, sem
unnið er á verkstæðinu, átti
hann viðtal það við Sigurð, sem
fer hér á eftir:
— Hverjar eru helztu nýsmíð-
ar, sem verkstæðið fæst við?
— Verkstæðið hefir smíðað
nokkra rafmagnsgufukatla, en
þeir hafa ekki áður verið smið-
aðir hér á landi. Katlarnir, sem
smíðaðir hafa- verið, eru af ýms-
um stærðum og hafa allir verið
notaðir í verksmiðjur. Verk-
stæðið hefir fengizt við smíði
síldarflökunarvéla, sem flaka
nýja síld. Vélar þessar þykja
gefast vel og spara mjög mikla
vinnu og auka afköstin við flök-
unina. Raunverulega ætti því
ekki að flaka síld öðruvísi en
með slíkum vélum. Þá hefir
verkstæðið nýbyrjað á smíði á
nýrri tegund gróðurhúsa og
steypumóta.
— Hvernig eru þessi nýju
gróffurhús?
— Grind húsanna er úr járni
í stað timburs, sem áður hefir
tíðkazt. Það eru eingöngu T- og
L-járn, sem notuð eru í grind-
ina. Járnin eru rafsoðin saman,
en sérstakar klemmur eru not
aðar til að festa með glerin.
Það er álit fróðra manna, að
þessi hús muni verða margfallt
endingarbetri og traustari en
hús af eldri gerðum. Einnig
ætti birta þeirra að verða
nokkru meiri, vegna þess að
járngrindin er nokkru grennri
en t. d. trégrind.
— Er verkstæðiff fariff aff
framleiða þessi hús í stórum
stíl?
— Nýlega var hafinn undir-
búningur til þess að hægt verði
(Framhald á 8. síðu)
Vanræksla heilbr.ráðherra í
bílamáli læknishéraðanna
Læknislaasn héruðin mættn þó minna hann á
þörf umbótanna.
Nýlega hafa veriff auglýst
laus til umsóknar sex læknis-
héruff eða Bakkagerðishérað,
Árneshéraff, Hesteyrarhéraff,
Ögurhéraff, Flateyrarhéraff og
Búffardalshéraff. Er þetta nýtt
augljóst merki þess, hve illa
gengur aff fá lækna í hin af-
skekktari héruff.
Að nokkru leyti er þetta ekki
undarlegt, þegar þess er gætt,
að heilbrigðisstjórnin virðist
næsta tómlát í því að hlynna
að þessum mönnum. Má t. d. vel
marka þetta tómlæti núv. heii-
brigðisráðherra i bélamáli lækn-
ishéraðanna.
Seinasta Alþingi samþykkti á-
lyktun þess efnis, að hvert
læknishérað skyldi fá fyrir
kostnaðarverð einn jeeppbíl eða
sjúkrabíl af bílum þeim, sem
ríkið kaupir af herstjórninni.
Mörg læknishéruð hafa þegar
sótt um slíka bíla, en hafa enn
ekki fengið þá fyrir það verð,
sem þingið hefir lofað. Ber út-
hlutunarnefndin því við, að
henni hafi engin fyrirmæli
borizt um þetta frá rikisstjórn-
inni, en vitanlega er það skylda
heilbrigðismálaráðherrans, sem
er Finnur Jónsson, að sjá um,
að þessari ályktun þingsins
verði fullnægt.
Það liggur í augum uppi, að
læknishéfuðin hafa fyllstu þörf
fyrir þessa bíla, þar sem þeir
geta farið ýmsar vegleysur, sem
aðrir bílar komast ekki, en
læknar þurfa oft að fara um
slíkar slóðir. Þeim mun ó
hugnanlegra er þetta tómlæti
ráðherrans, þar sem það getur
varðað heilsu og líf fólks víða
um land. Er þetta eitt dæmi af
mörgum um það, hve algerlega
sinnulaus núv. stjórn er, þegar
fólkið í dreifbýlinu á einhvern
hlut að máli.
Þess verður að krefjast, að
ráðherrann dragi ekki lengur
framkvæmdir í þessu máli
heldur fyrirskipi nefndinni að
láta læknishéruðin fá bílana
fyrir lofað verð, og jafnframt
verði þeim tryggður forgangs-
réttur að beztu bílunum. Lækn
arnir éru bezt að þeim komnir og
mannslíf geta lika oltið á því, að
bílarnir séu sem vandaðastir.
Vegna Hvítasunnu helginnar
kemur næsta blað Tímans ekki
út fyrr en i seinni hluta næstu
viku.
LANDSSTJÓRINN í ÁSTRALÍLF
Hertoginn af Glowcester, sem er giftur systur Georgs Bretakonungs, tók
fyrir nokkru við landstjóraembœttinu i Ástralíu. Hertoginn sést hér á
myndinni ásamt konu sinni og ungum syni þeirra.
Stórkostlegar
fiskskemmdír
Sölur margra sklpa, sem
flytja fisk héðan til Bretlands,
hafa verið mjög óhagstæðar að
undanförnu og ber þó einkum
á því hjá færeyskum skipum.
Eitthvað kann þetta að stafa af
því, að meiri fiskur hefir bor-
izt á land i Bretlandi en áður
og verðið því lækkað, en aðal-
óstæðan mun þó vera sú, að
fiskurinn hefir verið meira og
minna skemmdur.
Enn hefir ekki tekizt að afla
fulls yfirlits um þetta, en $ftir
öllum líkum að dæma, mun
tjónið af þessum fiskskemmd-
um nema hundruðum þúsunda
og jafnvel milj. kr.
Hér er vissulega um mál að
ræða, sem þarfnast tafarlausrar
athugunar. ÍÉ»að verður að at-
liugast vel, hvort sum færeysku
skipin eru ekki alveg óhæf til
flutninganna og hvort eftirlitið
með hleðslu skipanna er ekki
ófullnægjandi og lélegt. Það má
ekki ske, að ráðleysi og eftirlits-
leysi stjórnarvaldanna verði
þess valdandi, að sjómenn og
útvegsmenn tapi stórkostlegum
fjárhæðiun.
En það væri i samræmi við
annað hjá atvinnamálaráðherr-
anum, að leigja óhæf skip til
flutninganna, en hafna svo
leigu á ágætu skipi eins og
Korab, í þeirri von að geta
klekkt á andstæðingl sínum.
Stuðningur við raf-
orkulagaírumvarpið
Á sýslufundi Norður-Múla-
sýslu, sem haldinn var í sein-
asta mánuði, var samþykkt
svohljóðandi tillaga um raf-
orkumálið:
„Sýslunefndin lýsir yfir því,
aff hún aðhyllist grundvöll þann
um vinnslu og dreifingu raf-
orku, sem lagffur er í frumvarpi
því til raforkulaga, sem flutt var
af milliþinganefnd í raforku-
málum á síffasta Alþingi. Fund-
urinn skorar því á þing og
stjórn aff vanda sem bezt allan
undirbúning málsins, og hraffa
framkvæmdum eftir föngum.“
Áður hafði sýslufundur Vest-
ur-ísafjarðarsýslu samþykkt
svipaða ályktun. Á mörgum að-
alfundum þúnaðarsambanda og
kaupfélaga hafa og slíkar álykt-
anir verið gerðar. Má á því
gleggst marka hinn mikla áhuga
fyrir raforkulagafrv., sem flutt
var á seinasta þingi.
Verðið, sem fengísl fyrir útflutt kjöt,
yrði pá stórum hærra en landbún-
adarvísitöluverdid
f
Ef kaupgjald væri hér svipað og í Bretlandi, myndi landbún-
affarvísitalan lækka um nær helming og afurðaverffið sam-
kvæmt því. Þá myndi fást nokkuff á affra krónu fyrir hvert út-
flutt kjötkg. umfram þaff verð, sem bændur þyrftu aff fá sam-
kvæmt vísitölunni. Þá gætu allar uppbætur á útfluttar landbún-
aðarafurðir fallið niður, allar niffurgreiðslur á innlendum mark-
affi og dýrtíffarvísitalan samt lækkað stórlega, vegna afurffaverðs-
ins eins, en auk þess myndi liún einnig lækka af völdum verð-
lækkunar á öðrum innlendum neyzluvörum. Má gleggst á þessu
marka, aff hiff háa kaupgjald hér er meginorsök dýrtíffarinnar.
I
Ráðningfarstofa
landbúnaðaríns
Tíðindamaður blaðsins átti i
gær viðtal við Metúsalem Stef-
ánsson forstöðumann ráðninga-
skrifstofu landbúnaðarins, sem
fyrir nokkru er tekin til starfa.
Mikil eftirspurn er eftir verka-
fólki í sveitirnar og er ekki út-
lit fyrir að hægt verði að full-
nægja þörfinni, þó enn verði
ekki með fullri vissu um það
sagt.
Nú þegar hafa skrifstofunni
borizt beiðnir um verkafólk frá
128 bændum, en auk þess hafa
um 110 beiðnir borizt um fær-
eyska kaupamenn.
Ráðningaskrifstofan á alls
von á 80 færeyskum verkamönn-
um, en óvíst er hvort þeir geta
(Framhald á 8. síðu)
Stjórnin fjölgar
nefndum
Atvinnumálaráðherra hefir
nýlega skipað nýja nefnd, sem
á að vera stjórn ríkisverksmiðj-
anna til aðstoðar við fyrirhug-
aða aukningu verksmiðjanna.
Nefnd þessa skipa fjórir menn:
Trausti Ólafsson, Magnús Vig-
fússon, Þórður Runólfsson og
Snorri Stefánsson.
Hingað til hefir verið komizt
af án slíkrar aðstoðarnefndar,
enda mun stjórn verksmiðjanna
ekkert hafa óskað eftir henni.
Atvinnumálaráðherrann virðist
hafa rokið í þessa nefndarskip-
un til að láta á sér bera og til
þess að fullnægja á sína vísu
því loforði stjórnarinnar, að
fækka nefndunum.
Embættisskipanir
Dr. Einar Ól. Sveinsson hefir
nýlega verið skipaður prófessor
i bókmenntasögu við Háskóla’nn.
Þá hefir dr. Jón Jóhannesson
verið skipaður dócent í sögu ís-
lands við Háskólann, og dr.
Steingrímur J. Þorsteinsson skip
aður dócent í íslenzkri bók-
menntasögu við Háskólann.
Attiyglisverður
samaninirður.
í enskum blöðum hafa nýlega
verið birtar skýrslur um meðal-
vikukaup verkámanna í Bret-
landi í fyrstu viku júlímánaðar
síðastl. sumar. Reyndist það
vera 6 sterl.pd., 4 sh. og 4 d. eða
163 kr. islenzkar. Örlitlar breyt-
ingar höfðu þá orðið á meðal-
vikukaupinu undanfarna mán-
uði og höfðu þær yfirleitt orðið
til hækkunar. í þessu meðal-
kaupi, er meðtalin öll auka- og
eftirvinna, og kvenmenn og
unglingar,sem eru stórum kaup-
lægri en fullorðnir verkamenn,
eru ekki talin með.
Sé reiknað með því, að 'með-
alvikukaupið hjá verkamönnum
í Bretlandi hafi verið kr. 163 á
tímábilinu sept. 1943—ágúst
1944, — en það er kauptímabil
bóndans, sem reiknað er með í
núgildandi landbúnaðarvísitölu
— verður árskaup þeirra kr.
8.476,00 á þessum tíma. Raun-
verulega hefir þetta árskaup þó
verið hejdur lægra, þar sem
méffal-vikukaupið hefir verið
heldur lægra mestan tíma árs-
ins en meðalvikukaupJlð, sem
reiknað er með (fyrsta vikan í
júlí 1944.). Þrátt fyrir það verð-
ur þetta áætlað meðal-árskaup
enskra verkamanna næstum
helmingi lægra en meðalárs-
kaup verkamanna hér 1943, en
það reyndist vera samkvæmt
útreikningum Hagstofunnar kr.
16.812 kr. Hér í Reykjavík varð
meðalkaup verkamanna 1943 kr.
20.132,00.
Ef sama kaupgjald gilti hér og
i Bretlandi, myndu umrædd árs-
laun, kr. 8.476,00, verða tekin
inn í landbúnaðarvísitöluna
sem kaup bþndans, þegar búið
væri að drafea frá 6.45% lækk-
un, sem er talin vera ýms hlunn-
indi bænda, er verkamenn
njóta ekki, Raunverulega
yrði kaup bóndans í landbún-
aðarvísitölunni áætlað samkv.
þessu kr. 7.930,00 í stað kr.
16.031 í núgildandi vísitölu.' Á
bessum eina lið vísitölunnar
yrði þánnig kr. 8.100,00 útgjalda-
lækkun.
Á öðrum hæsta útgjaldalið
landbúnaðarvísitölunnar, kaupi
verkafólks, má alltaf áætla
hliðstæða útgjaldalækkun, ef
miðað væri við kaupgjald i Bret-
landi, og þó reyndar meiri, þar
sem kaup landbúnaðarfólks er
bar hlutfallslega mun lægra en
hér, miðað við kaup bæjar-
verkamanna. En þótt þessum
aukamismun sé sleppt og aðeins
miðað við hliðstæða lækkun og
1 almennu kaupi, myndi kaup
verkafólks í landbúnaðarvísitöl-
unni lækka úr kr. 13.615 í kr.
6.750. Á þessum lið landbúnað-
arvísitölunnar myndi því lækk-
unin alltaf verða um kr. 6.850,00.
Á þessum tveimur liðum land-
búnaðarvísitölunnar, kaupi
bóndans og kaupi verkafólks,
myndu þannig sparast kr. 15,-
000,00 eða heildarútgjöldin á
vísitölureikningnum lækka úr
kr. 33.396 í kr. 18.396,00. Mun
láta nærri, að þessi lækkun
nemi 45%. Þetta myndi þýða,
að verðið, sem bændur eiga að
fá fyrir mjólkurlítrann, myndi
lækka úr 134,5 aurum (hér er
sleppt eftirgjöf Búnaðarþings)
í 75 aura, og verðið, sem bændur
eiga að fá fyrir kjötkg., myndi
lækka úr kr. 7.76 (eftirgjöf bún-
aðarþings sleppt) í kr. 4.27.
Þess ber að gæta, að öll þessi
áætlun er íslenzku kaupgjaldi í
hag. Meðal-árskaup enskr?
verkamanna er áætlað heldur
hærra en það hefir raunveru-
lega orðið. Ekkert tillit er tekið
til þess, að kaupgjald í sveitum
er hlutfallslega mun lægra í
Bretlandi en hér, þegar miðað
er við annað kaupgjald. Loks
er ekkert tillit tekið til lækk-
unar á öðrum útgjaldaliðum
vísitölunnar, sem leiða af lægra
kaupgjaldi, eins og t. d..viðgerð-
arkostnaði, flutningum o. fl.
Þegar þessa alls væri ná-
kvæmlega gætt, eru miklar lík-
ur til, að landbúnaðarvísitalan
gæti lækkað um helming og af-
urðaverðið þá að sama skapi, ef
hér væri sama kaupgjald og í
Bretlandi.
Afleiðingar háa
kaupgjaldsins.
Útreikningar þeir, sem sýndir
eru hér á undan, gefa það
gleggst til kynna, að það er
kaupgjaldið, sem á mesta sök á
því hve hátt afurðaverðið er
orðið. Væri hér svipað kaupgj ald
og í Bretlandi, yrði stór ágóði á
kjötútflutningi, þar sem bænd-
ur myndu þá ekki þurfa nema
rúmar fjórar krónur fyrir kg.,
samkvæmt landbúnaðarvísitöl-
unni, en fyrir útflutt kjöt fæst
(Framhald á 8. síðu)
Nýtt heSti af
Dagskrá
Nýtt hefti af Dagskrá, tíma-
riti ungra Framsóknarmanna,
er nýlega komið út.
Efni þess er þetta:
Hermann Jónasson skrifar
grein, sem hann nefnir Mold,
Jens Hólmgeirsson skrifar um
bæi og kauptún, Gunnlaugur
Pétursson birtir þýðingu á hinni
„hvítu bók“ ensku stjórnarinn-
ar, þar sem lýst er stefnu henn-
ar í fjárhags- og atvinnumál-
um eftir stríðið, Þórarinn Þór-
arinsson skrifar um „nýsköpun“
fyrir 15 árum, Stefán Júlíusson
birtir ‘þýðingu á grein um Char-
les Sumner og Hörður Þórhalls-
son segir ferðasögu frá Ítalíu.
Nánar varður sagt frá þessu
i Dagskrárhefti innan skamms.