Tíminn - 18.05.1945, Qupperneq 8

DAGSKRÁ er bezta íslenzka tímaritið um
þjóðfélansmál.
8
REYKJAVÍK
Þeir, sem viljja kipina sér þjfóðfélagsmál, inn-
lend og útlend, þurfa að lesa Dagskrá.
18. MAÍ 1945
37. blað
P AMÁLL TÍ]?IAi\S
12. maí, laugardagur:
Montgomery f Khöfn.
Danmörk: Montgomery mar-
skálkur kom til Kaupmanna-
hafnar og var hylltur af y2
milj. manna. Hefir aldrei sézt
annar eins mannfjöldi á götum
Kaupmannahafnar.
Grikkland: Gríska stjórnin
bar fram tilkall til Tylftareyja,
sem hafa tilheyrt Ítalíu. ^
Bretland: Tilkynnt, að Eden
sé á heimleið frá ráðstefnunni i
3an Francisco.
13. maí, sunnudagur:
Ólafnr kemnr heim.
Noregur: Ólafur, krónprins
Norðmanna, kom til Óslóar.
Honum var fagnað af öllu meiri
mannfjölda en áður munu dæmi
til þar í borg.
Bretland: Churchill flutti yf-
irlitsræðu um styrjöldina í til-
efni af því að hann hefir verið
forsætisráðherra í fimm ár.
Kína: Kínverjar hafa byrjað
sókn við eina helztu hafnar-
borgina, Foochow, og brotizt inn
í úthverfi hennar.
Japan: Bandaríkjamenn gerðu
stórkostlega loftárás á þriðju
stærstu borg Japan, Nagoya.
Frakkland: Franska stjórnin
tilkynnir, að hún muni setja 30
þús. þýzka stormsveitarmenn i
nauðungarvinnu.
14. maí, mánudagur:
Rússar ,,iiuilíma“
Ruthenin.
Tékkóslóvakia: Tékkneska
stjórnin tilkynnti, að mynduð
hefði verið stjórn í austasta
hluta landsins, Rutheniu, og
vildi ,hún að Ruthenia yrði sam-
einuð Rússlandi. Samningar
myndu verða hafnir um þetta
við rússnesku stjórnina, og
myndi tékkneska stjórnin fall-
ast á „innlimun“ Rutheniu i
Rússland.
Japan: Flugher Bandaríkj-
anna gerði stórkostlega innrás
á Nogoya.
15. maí, þriðjudagur:
Deilt um Trieste.
Júgóslavfa: Tito barst orð-
sending frá stjórnum Banda-
ríkjanna og Bretlands, þar sem
krafizt var, að hann léti her
únn fara úr ítölsku borginni
Trieste, sem hann hafði látið
hernema og „innlima" í Júgó-
slavíu. Töldu stjórnirnar, að
þetta mál yrði að útkljást á
friðarfundinum.
Kyrrahafsstyrjöldin: Banda-
ríkjamenn unnu mikið á á
Okinawa, Mindano og Luzon.
16. maí, miðvikudagur:
Engin þýzk stjórn.
Þýzkaland: Bandamenn lýstu
yfir því, að þeir viðurkenndu
ekki stjórn Dönitz og væri hann
nú fangi. Herstjórn mun fara
með völd í Þýzkalandi næstu
árin og ekki yrði skipuð nein
þýzk stjórn á meðan. — Til-
kynnt var handtaka Ley ráð-
herra, Guderians hershöfðingja
og tékkneska kvislingsins
Hacha.
Austurríki: Bretar mótmæltu
framferði jugoslavneskra her-
sveita, er hafa „innlimað" nokk-
ur austurrísk héruð í Jugóslavíu.
Ú R B Æ N U M
Kappreiðar Fáks
verða á annan 1 Hvítasunnu á skeið-
Sigurður Thoroddsen
verkfræðingur opnaði myndasýningu
vellinum við Elliðaár. Verða það fyrstu 1 Hótel Heklu 1 Reykjavík síðastl. mið-
kappreiðar félagsins á þessu ári. vikudag.
Aðalfundur
Byggingarfél. verkamanna
var haldinn síðastliðinn sunnudag.
Á fundinum las formaður félagsins
upp úr skýrslu stjómarinnar. Var þar
greinargerð mn byggingu íbúða i 2. og
3. flokki, en þær eru nú fullgerðar,
Álitið er, að verð þriggja herbergja
íbúðar í 2. flokki miml vera um 40
þús. kr. en rúmlega 60 þús. kr. í 3.
flokki. Hið endanlega verð mun þó
verða allmlklð hærra og stafar það af
hækkun opinberra gjalda. í sumar
hyggst félagið að byggja 40 íbúðir í
Rauðarárholti. Fundurinn skoraði á
Guðmund I. Guðmundsson að gegna
áfram formannsstörfum fyrir félagið,
en formaður er skipaður af félags-
málaráðherra. í stjórn voru endur-
kosnir: Bjami Stefánsson, Magnús
Þorsteinsson og Grímur Bjarnason,.en
í stað Sveins Jónssonar, sem baðst
undan endiu'kosningu, var kosinn Al-
fred Guðmundsson.
Leikfélag Reykjavíkur
hafði síðastl. miðvikudagskvöld frum-
sýningu á gamanleiknum Gift eða
ógift eftir J. B. Priestley. Leikurinn er
í þrem þáttum og er fyrsta leikritið,
sem leikið hefir verið eftir Priestley
hér á landi. Lelkstjóri er Lárus Páls-
son. Á undan leiknum leikur hljóm-
sveit imdir stjórn Þórarins Guðmunds-
sonar. Nánar verður skýrt frá leiknum
og hlutverkum síðar.
Innanfélagsglíma K. R.
fór fram siðastl. laugardagskvöld í
fimleikasal Menntaskólans. Keppendur
voru átta og var keppt um glímuhorn
félagsins. Úrslit glimunnar urðu þau,
að sigurvegari varð Priðrik Guð-
mundsson með 7 vinninga annar varð
Ólafur Sveinsson með 5:1 og þrlðji
Ágúst Steindórsson með 5 vinninga.
Fegurðarverðlaunabikarinn hlaut einn
ig Friðrik Guðmundsson, fékk hann
117 stig annar varð Ólafur Sveinsson
með 109 stig og þriðji Guðmundur
Guðmundsson með 95 stig. í fyrra
hlaut Davíð Hálfdánarson hornið, en
hann gat ekki keppt núna vegna for-
falla.
Fjársöfnun
Slysavarnafélagsins
gekk mjög vel. Fyrir merki og ferðir
með Sæbjörgu og Þorsteini söfnuðust
alls 45 þúsund kr. og er það meira fé
en safnast heflr nokkru sinni fyrr ó
fjársöfnunardegi Slysavarnafélagsins.
Fjöldl meðlima gengu í félagið þennan
dag og margir gerðust ævifélagar.
Hvítasunnuför
Farfugla er að þessu sinni á Eyja-
fjallajökul. Lagt verður af stað i för-
ina á laugardag kl. 6 e. h. úr Shellport-
inu. Verður þá ekið austur undir Eyja-
fjöll og gist þar. — Næsta dag verður
svo gengið á jökulinn. Annar 1 hvita-
sunnu verður svo notaður til heim-
ferðar og til að skoða ýmsa merka
staði á þeirri leið.
Trúlofun.
Nýlega hafa opinberað trúlofun sina
ungfrú Margrét Láj-usdóttir (Halldórs-
sonar, skólastjóra, Brúarlandi) og Þrá-
inn Þórisson, Baldursheimi, S.-Þing-
eyjarsýslu.
Trúlofun.
Nýlega hafa opinberað trúlofum sína
ungfrú Gróa Sigurjónsdóttir frá Kolls-
staðagerði S.-Múl. og Ásgeir Ásgeirs-
son, verzlunarmaður (Guðmundssonar
fyrrv. kaupfélagsstjóra á Norðurfirði).
(
Fisksölumiðstöð
fyrir neyzluflsk í Reykjavík hefir
verið valinn staður í fyrirhuguðu hrað-
frystihúsi við Grandaveg. Bæjarráð
samþykkti að verja mætti 200 þús.
krónum af hagnaði Þórs-útgerðarinn-
ar árið 1941 til þessarar framkvæmdar.
Bréf frá hafnarstjóra, þar sem þessa
var farið á leit, var lagt fram á fund-
inum.
Stúlkubarn drukkna?
Síðastl. áunnudag vildi það
slys til á Siglufirði að tveggja
ára telpa, Eygló Antonsdóttir
frá Hrísey féll út af bryggju og
irukknaði.
Mæðgur drukkna
Sá atburður átti sér stað í
Grímsnesi s. 1. laugardagsmorg-
un, að húsmóðirin á Þórodds-
stöðum og ársgömul dóttir henn-
ar hurfu að heiman og fundust
örendar eftir þriggja klukku-
stunda leit I læk milli Þórodds-
staða og Svinavatns.
Bóndinn á Þóroddsstöðum var
við fjárhirðingu I útihúsum, er
mæðgurnar hurfu, og varð eng-
Inn var við ferðir þeirra.
Borið hafði á því, að húsfreyj-
an væri heilsuveil. Hún lætur
eftir sig mann og 3 börn.
Kaupgjaldið í Bretlandi
(Framhald af 1. síðu)
nú kr. 5.40 fyrir kg. Þannig
myndi fást nokkuð á aðra kr.
fram yfir vísitöluverðið fyrir
hvert kjötkg. í stað þess að nú
þarf að greiða verulegar upp-
bætur á útflutta kjötið, svo að
bændur geti fengið vísitöluverð-
ið. Allar niðurgreiðslur á inn-
lendum markaði gætu fallið nið-
ur og dýrtíðarvísitalan myndi
þó stórlækka, vegna afurða-
verðsins eins. Jafnframt myndi
líka verðlag annarra innlendra
framleiðsluvara (t. d. iðnaðar-
vara) stórlækka, ef kaupgjaldið
væri svipað hér og í Bretlandi,
og álagning á innfluttum vör-
um gæti stórlækkað. Af þessum
ástæðum myndi dýrtíðarvísi-
talan líka stórlækka.
Hversu lengi getur
þetta staðizt og
hver jlr græða
á þessu?
Þær tölur um kaupgjald í
Bretlandi, sem nefndar eru hér
á undan, sýna, að á árinu 1943
hefir kaupgjald hér verið helm-
ingi hærra en í Bretlandi. Síð-
an hafa orðið hér verulegar
kauphækkanir, en í Bretlandi
hefir kaupið nokkurnveginn
staðið í stað. Þessi munur er því
orðinn enn meiri nú.
Ekki Ir ósennilegt, að kaup
fari aðeins hækkandi í Bret-
landi á næstunni, en vitanlegt
er þó, að stjórnarvöldin muni
gera sitt ýtrasta til að halda
því í skefjum, hvaða flokkur,
sem með völdin fer. Til þess eru
því engar líkur, að kaupgjaldið
í Bretlandi, þótt það kunni að
hækka örlítið, nálgist neitt nú-
verandi kaupgjald á íslandi á
næstu árum.
Trúir því nokkur, að við get-
um þá staðizt samkeppni við
Breta og aðrar þjóðir, sem hafa
svipað kaupgjald, þegar þær
hefja friðarframleiðsluna, ef
kaupgjaldið verður óbreytt hér
eða heldur enn áfram að
hækka?
Áreiðanlega trúa því ekki
margir né því loforði forsætis-
ráðherrans, að hér verði svo
miklu meiri tækni en annars
staðar, að þess vegna geti kaup-
gjaldið verið margfalt hærra
hér.
Hver græðir líka á þessu háa
kaupgjaldi? Er kaupmáttur
Þakkarávarp írá
sesdiherra Dana
Frá sendiherra Dana í Reykja-
vík hefir blaðinu borizt eftir-
farandi:
Eftir að Danmörk varð aftur
frjáls hefir sendiráðið á marg-
víslegan hátt sannfærzt um það
með hvílíkri samúð og innilegri
gleði íslenzka þjóðin hefir tekið
fréttinni um það, að Danmörk
hefði endurheimt frelsi sitt.
Hinar fjölmörgu, hjartanlegu
árnaðaróskir, sem streymt hafa
til mín í bréfum, blómum og
skeytum og með margvíslegum
hætti öðrum, hafa glatt mig
meir en orð fá lýst.
Ég finn því hvöt hjá mér til
þess að senda hjartanlegar
þakkir mínar öllum þeim, sem
með margvíslegum hætti hafa
vottað dönsku þjóðinin samúð,
en þó sér í lagi þeim hinum
mörgu, sem tóku þátt í hátíða-
höldum norræna félagsins við
sendiherrabústaðinn fyrra
þriðjudag, svo og blöðunum
og útvarpinu fyrir hin fögru
ummæli, er þau hafa látið falla
í garð Danmerkur þessa dagana.
AlVir þessi samúðarvottur er
mér vitni um vaxandi vináttu
hinna tveggja þjóða og sönnun
þess, að vinátta, gagnkvæm
samúð og bróðurlegt samstarf
muni jafnan aukast með íslend-
ingum og Dönum.
Ég votta yður, herra rltstjóri,
þakkir mínar með bréfi þessu,
og bið yður að koma þeim á
framfæri við lesendur blaðs yð-
ar. —
Virðingarfyllst.
Fr. de. Fontenay.
verkamannanna nokkuð meiri
hér en i Bretlandi, þótt' launin
séu meira en helmingi hærri að
krónutölu? Áreiðanlega ekki.
Krónurnar, sem umfram eru,
fara til þess að borga þeim mun
dýrari vörur, hærri skatta o. s.
frv.
Verkamenn og bændur græða
ekki á krónufjöldanum. Þeir
einu, sem gera það, eru nokkrir
braskarar, sem geta haft nógu
mikla veltu.
Það er vissulega kominn tími
til þess fyrir almenning að láta
sér skiljast þetta. Annars er
stefnt í hreinar ógöngur. Sé
hins vegar horfið fljótt að því
ið færa niður verðlag og kaup-
gjald í réttum hlutföllum, mun
rikjandi velmegun geta haldizt
áfram. Kaupmáttur launanna
raskast þá sama og ekkert, þó
crónunum fækki, því að verðlag
innlendra vara og álagning að-
fluttra vara lækkar að sama
:kapi. En jafnframt er tryggður
yaranleiki nægrar atvinnu og
atvinnuvegunum verður þá auð-
veldlega komið í varanlegt horf.
Getum við haldið uppi til
langframa meira en helmingi
hærra kaupgjaldi en í Bretlandi
og græða menn nokkuð á því,
þegar dýrtíðin yerður óhjá-
kvæmilega meiri að sama skapi?
Þessa spurningu væri gott fyrir
hv^rn og einn að hugleiða.
Ný tegund gróðurhúsa
(Framhald af 1. síðu)
að byggja gróðurhús þessi í
stórum stíl. Annars hefir und-
anfarið verið unnið að því að
fullkomna gerð húsanna, og það
er nú fyrst í vor, sem hægt hefir
verið að afgreiða húsin og setja
þau upp. Nú þegar er lokið v}ð
smíði tveggja húsa, og er upp-
setning þeirra hafin. Verkstæð-
ið hefir fengið áhöld til að búta
járnið niður á hagkvæman hátt
og síðan eru járnin rafsoðin
saman á verkstæðinu í með-
færilegar grindur, sem aftur
eru svo rafsoðnar sama n á
staðnum, þar sem húsið er reist.
— Er fengin reynzla fyrir hin-
um nýju holsteinamótum?
— Já, þau eru komin út um
allt land og eru menn ánægðir
með þau. Ég tel, að þau geti
haft mikla þýðingu við að
byggja upp allskonar hús, sér-
staklega I sveitum. Þar geta
menn steypt steinana á veturna
og byggt úr þeim á vorin. Úr
þessum steini má byggja alls
konar hús, íbúðarhús, gripa-
hús og hlöður. Margir menn
geta átt saman hvert tæki, en
þau kosta 2300 kr. Með elnu
tæki er hægt að steypa 15 steina
á klukkustund. Hentug blönd-
unarhlutföll steypunnar eru
talin 1 á móti 8 eða 9.
Sigurður stofnaði verkstæði
sitt haustið 1939 og hafði hann
þá stundað vélsmíðanám hér
heima og í Danmörku. Fyrst í
stað unnu aðeins tveir menn á
verkstæðinu, en nú starfa þar
20 menn. Bendir allt til þess, að
Sigurður sé bæði hugvitssamur
og framtakssamur, og má vænta
góðs af mörgum íramkvæmdum
þar.
Ráðningarstofa
(Framhald af 1. síðu)
allir komið. Þegar eru nokkrir
komnir til landsins og farnir að
vinna að landbúnaðarstörfum.
Um framboð á íslendingum til
sveitavinnu er það að segja, að
það er lítið enn sem komið er,
þó hafa þegar um 50 manns til-
kynnt ráðningastofunni, að það
hafi hug á sveitavinnu i sumar
og beðið hana um að útvega
vinnuna. En þess ber að gæta í
þessu sambandi, að yfirleitt
hugsar fólk ekki um að ráða sig
fyrr en í sláttarbyrjun eða
nokkru áður.
Ráðningastofa landbúnaðarins
er að þessu sinni rekin í sam-
bandi við vinnumiðlunarskrif-
stofuna og í húsnæði hennar í
Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Skrifstofkn er opin frá því kl.
9V2 á morgnana og til kl. 5
eftir hádegi. Á laugardögum þó
aðeins til hádegis.
’GAMLA B t Ó ' « « • N Ý J A B í Ó ■
VERDI Naeturárás á
Söngmynd, er sýnir þætti úr Fr a kklandsströnd
lifi tónskáldsins fræga. (Tonight We Raid Calais)
Aðalhlutverk: Spennandi og æfintýrarík mynd.
BENJAMINO GILGI, Aðalhlutv. leika:
Fosco Giachetti Annabella,
Sýnd kl. 9. John Sutton.
Síðasta sinn. Bönnuð fyrir böm.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Viðnreign við MANNI ÉG UNNAÐ HEF
njósnara. EINUM.
(Pacific Rendezvous) Hin skemmtilega söngvamynd
Lee Bowman, mynd, með Denna Durbin,
Jean Rogers. sýnd kl. 3 til ágóða fyrir barna-
Sýnd kl. 5 og 7. spítala Hringsins.
Bönnuð yngri en 12 ára. Sala hefst kl. 11 f. h.
Þeir gerðn garðinn
frægan
OG
Dáðlr
voru drýgðar
eru ágætar skemmtibækur og
hafa auk þess þann kost aS
vera ódýrar.
fTJARNARBÍÓf
EEMRÆÐIS-
HERRAM
(The Great Dictator)
Chaplin. Aðalhlutverk:
Charles Chaplin
Paulette Goddard
Sýning kl. 4, 630 og 9.
Sýnd kl. 6,30 og 9.
Á BIÐILSBUXUM
(Abroad With Two Yanks)
Sprenghlægileg gamanmynd
um ástarævintýri 2ja ameriskra
náunga.
William Bendix, Helen Walker,
Dennis O’Keefe.
Sýning kl. 5.
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
Kaupmaðurinn í Feneyjum
Gamanleikur í 5 þáttum, eftir William Shakespeare.
Sýiitng í kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seídir eftir kl. 2.
Aðgangur bannaður fyrir börn.
Þökkum auðsýnda samúð við fráfall og jarðarför
Baldurs Gnðmundssonar.
Guðmundur Bjarnason, kona og dætur.
Húseigendur í Haínarfirði
Næstu daga ber yður að láta fara fram hreinsun á
lóðum umhverfis hús yðar og óbyggðum lóðum og
lendum, sem þér hafið umráð yfir.
Þá skulu þeir húseigendur, sem vanrækja að hafa
lokuð sorpílát, alvarlega áminntir um að bæta úr því
tafarlaust.
Tilkynnið í Hverfisgötu 56 eða í síma 9137 kl. 1—4 e.
h., ef rottugangur er í húsum yðar.
Heilbrigðisfulltrúfnn í Hafnarfirði.
YMSAR FRETTiR
Fjársöfnunin til Dana.
Nefndin, sem hefir stjórnað
fjársöfnuninni til bágstaddra
Dana, hefir nýlega skýrt frá því,
að söfnunin nemi orðið 650 þús.
kr. Þar af er framlag úr ríkis-
sjóði 350 þús. kr., en 300 þús. kr.
hafa aðallega safnazt með smá-
gjöfum frá almenningi.
Söfnuninni mun haldið áfram
til 15. júlí næstkomandi.
Fjársöfnun skólabarna.
í vetur hafa skólabörn víða
um land safnað gjöfum til bág-
staddra barna á Norðurlöndum
og nema þær nú orðið um 400
þús. kr. Upphæð þessari hefir
enn ekki verið ráðstafað.
Kennaraskólinn.
Kennaraskólanum er nýlega
lokið. Alls stunduðu nám í skól-
anum milli 50 og 60 nemendur
á seinasta vetri. Burtfararprófi
lauk enginn reglulegur nemandi,
vegna þess, að næsta vetur verð-
ur fjórða bekknum bætt við
námstímann til kennaraprófs.
Aðsókn að skólanum hefir und-
anfarna vetur verið heldur lítil,
en er nú aftur að aukast.
Aukin réttindi.
Gagnfræðaskóla Reykvíkinga
hafa nú verið veitt aukin rétt-
indi þannig, að gagnfræðapróf
frá honum veita sama rétt til að
gangast undir stúdentspróf og
gagnfræðapróf frá menntaskól-
unum.
Sykurskömmtun minnkar.
Skömmtunarskrifstofan hefir
nýlega skorað á fólk að spara
sykur sem mest það getur, vegna
þess, að óvænlega horfir með út-
vegun hans til landsins. Jafn-
framt hefir nefndin tilkynnt, að
óhjákvæmilegt muni verða að
minnka sykurskammtinn næsta
úthlutunartímabil og sennilega
verður ekki hægt að láta neina
aukaúthlutun til sultugerðar í
sumar.
Ameríska smjörið.
Viðskiptamálaráðuneytið hefir
gefið út reglugerð um viðauka
og breytingu á reglugerðinni um
skömmtun á smjöri, og aukið
smjörskammtinn. Skömmtunar-
tímabilið var stytt um einn
mánuð og bætt við •skammtinn
353 gr. (tæplega hálfu kg.).
Frá Ilálfarafélagi íslands.
Frétt hefir borizt um, að bálför Odd-
rúnar Bergsteinsdóttur, Njálsgötu 84,
Reykjavík, hafi farið fram á bálstof-
unni í Edinborg þ. 21. apríl.