Tíminn - 18.04.1946, Side 2

TfmUMY, flmmtudagtnn 18. april 1946
70. blað
Fimtudtifiur 18. apríl
VANTRAUSTIÐ
Mörgum óbreyttum liðs-
mönnum stjórnarflokkanna
hefir komið það á óvart, hve
illa stjórnarblöðin hafa tekið
vantrauststillögu Framsóknar
flokksins. Þessir menn höfðu
trúað því, að stjórnin væri
«
framúrskarandi mikil framfara-
stjórn og henni hlyti því að
Vera kærkomið að fá tækifæri
til að ræða afrek sín í áheyrn
allrar þjóðarinnar og sýna jafn
framt fram á afturhald og böl-
sýni stjórnarandstæðinga, sem
stjórnarblöðunum er tíðræddast
um. Og ekki átti stjórnarflokk-
unum að þykja þetta tækifæri
síður fýsilegt, þegar þess er gætt,
að þeir hafa þrefáldan ræðu-
tíma á við stjórnarandstæðinga
Það er því ekkert kynlegt, þótt
þeir, sem hafa verið trúaðastir
af stjórnarliðinu, undrist, hve
illa stjórnarblöðunum er við
vantraustið. Það er ekkert und-
arlegt, þótt þeir séu farnir að
leita að svörum við spurning
unni um það, sem geti valdiö
þessari framkpmu ríkisstjórn
arinnar og stuðningsliðs hennar.
Slík athugun og umhugsun
mun áreiðanlega sýna þeim
stjórnarframkvæmdirnar og
stjórnarstefnuna í öðru ljósi en
hingað til. Þeir munu sjá, að á
sviði atvinn^ulífsins hefir stjórn-
in unnið það merkilegast að
auka dýrtíð og verðbólgu, sem
mun verða allri nýsköpun fjötur
um fót og jafnvel óyfii'stíganleg
ur farartálmi. Þeir muni sjá, að
tryggingarmálin . hafa verið
framkvæmd þannig, að verðgildi
alls sparifjár hefir verið stór-
minnkað, en í stað þess. hafa
verið sett tryggingalög, sem
munu verða lítið meira en papp-
írsgagn að óbreyttri fjármála-
stefnu. Þeir munu sjá, að ríkis-
sjóður er rekinn með stórfelld-
um tekjuhalla í stað þess, sem
hann ætti nú að geta lagt fyrir
stórfé til framkvæmda á kom-
andi árum, ef allt væri með
felldu. Þeir munu sjá, að heild-
salar og aðrir braskarar hafa
aldrei haft betri aðstöðu til að
raka saman offjár á sama tíma
og framleiðendur og launþegar
búa við versnandi afkomu.
Þeir munu sjá, að stöðugt
er seilst dýpra og dýpra ofan
í vasa vinnustéttanna með
hækkun hvers konar gjalda og
falsaðri vísitölu á sama tíma og
haldið er hlífiskildi yfir skatt-
svikum og rottuholur auðjöfr-
anna eru látnar í friði.
Og þeir munu sjá meira. Þeir
munu sjá, að stjórnin, sem hafði
það efst á stefnuskrá að efla
frelsi og sjálfstæði landsins,
Ieikur nú hættulegan leik með
þetta fjöregg þjóðahnnar. Hún
reynir að halda því máli
leyndu fyrir þjóðinni, sem nú
varðar sjálfstæði hennar meira
en nokkuð annað. Nokkur hluti
hennar reynir jafnframt að nota
þetta mál til að spilla Sambúð-
inni við vinsamlegt stórveldi.
Fyrir þjóðina skiptir það mestu,
að haldið sé einarðlega, en jafn-
framt drengilega, á slíkum mál-
um. Með því að leyna málinu
fyrir þjóðinni er verið að skapa
jarðveg fyrir skaðlegar æsing-
ar og tortryggni. Með því er líka
verið að skapa þá háskalegu
hefð, að þjóðin sjálf taki ekki
þátt í meðferð og lausn þýðing-
ármestu frelsismálanna.
Þegar þetta og margt fleira
er athugað, munu engir geta
vefengt, að ekki hafi verið ærin
Gestur í bænura:
Englaklukkur og endurgreiðslur
i.
Það er ýmislegt hér í bæn-1
um, sem dregur að sér athygli I
okkar aðkomumannanna. Mér1
verður oft litið í búðargluggana
eins og öðrum, og þar er sitt-
hvað að sjá. En það, sem mér
hefir fundizt einna nýstárlegast
núna, eru ýmis konar skraut-
legir munir frá útlöndum. Það
er t. d. borðsilfur, húsgögn og
þess háttar. Ég hefi séð gamla
stóla með útskornu og flúruðu ;
baki. Ekki eru þeir allir ó-
skemmdir, en seljast nokkuð'
dýrt fyrir því. Ég sé; að sumir ]
eiga að kosta alt að því tvö þús-
und krónur. Þá eru líka klukk- i
urnar, sem víða sjást. Þær eru ;
margar fallegar, kassinn skraut- ]
legur og flúraður og oft engils- !
mynd eða kvenmanns eða eitt-
hvað þess háttar í þokkabót. J
Yfir þessu er virðuleiki ellinn-
ar og sést það m. a. í því, að ás-
inn, sem klukkurnar eru dregn-
ar upp á, er ekki gljáfægður,
heldur svartur af elli og ryði.
Þessar klukkur kosta margar
kringum þrjú þúsund og jafnvel
upp í fjögur þúsund krónur.
Þetta er víst selt sem listaverk.
En það, sem víst eru m sögu
þessara muna, er þetta, að
heldur huga mínum föstum.
Það er hitt, sem bak við býr.
Þessir munir hafa verið eign
efnaðra manna erlendis. Ef til
vill ha^fa þeir verið ættargripir
og gengið frá kyni til kyns.
Vera má, að einhverjir þeirra
hafi komið nýlegir í eigu
danskra einokunarkaupmanna,
sem drógu gróða sinn saman af
skorti islenzkrar alþýðu. Það er
valt veraldargengið.
En það sem víst er um sögu
þessara muna er þetta, að
þrengingatímar ganga yfir fyrri
eigendur og þeir selja glingur og
skraut eftir því, sem þeir geta
við sig losað. Hér á landi virð-«
ist það koma á góðan markað.
En trúað gæti ég því, að rífleg
umboðslaun rynnu i vasa mili-
liðanna.
Það er líka mikið af skraut-
legu gleri í búðargluggunum í
Reykjavík. Það, sem mér þykir
athugaverðast við þær skraut-
sýningar, er hvað mikið af því
er ætlað fyrir vin. Kaupmanna-
stéttin hlýtur að hafa fundið
mikinp markað fyrir það gling-
ur. í stórri glervöruverzlun skein
allt og ljómaði af litaskrúði —
allir regnbogans litir, silfurtært
og logagyllt. Ég spurði af-
greiðslustúlku, hvort þar fengist
kanna undir vatn eða mjólk:
,,Nei, því miður! Við höfum bara
fyrir vín.“
Kunningi minn sagði mér, að
Kristsmynd Thorvaldsens hefði
verið hér á markaði fyrir jólin
í tæplega álnarhæð og kostað
sjö til á”tta hundruð krónur. Mér
þótti það ærinn peningur og
hafði orð á þvi en bætti þó við,
að frelsarinn gæti varla kostað
minna en glerkýr. Þá sagði
kunningi minn: „Jú. Hann er
nú varla eins og glerkýr, en
svona eins og miðlungs postu-
línshundur.“
Ekki dettur mér í hug að hafa
kaupmenn fyrir sökum í þessum
efnum, þó að mér finnist lítil
uppbygging í mörgum varningi
þeirra. Þeir flytja inn og útvega
það, sem fólkið langar til að
eiga og markaður er fyrir. En
eitthvað finnst mér þó bogið við
aldarfarið, þegar það þykir eft-
irsóknarverðara og er fínna að
verzla með „vínsett“ og postu-
línshunda en að rækta land eða
draga fisk úr sjó. Bæði hugsun-
arháttur almennings og stjórn-
arfarið þarf hér endurskoðunar
við.
II.
Alls staðar er talað um kjöt-
styrkinn, þar sem ég kem þessa
dagana. Það var nú betra fyrir
menn að liggja ekki í inflúenzu,
þegar röðin kom að þeim í
stafrófinu, því að ef þeir komu
ekki sjálfir á stund náðarinnar,
töpuðu þeir hinu gullna tæki-
færi og öll skýrslugex-ðin varð
þeim til einskis, en bara atvinnu
bót fyrir starfsmenn ríkisins,
samkv. því, sem auglýst var.
Annars sagði mér kona í gær,
að hún hefði farið eftir styrkn-
um í forföllum bónda síns, sem
var allfjarri, þegar kallið kom.
Hún gekk hiklaust inn, nefnd-
ist nafni manns síns, þó að það
væri gamalt og gott karlmanns-
nafn og fékk endurgreiðsluna
fljótt og vel. Hún sagði, að næst-
ur á undan sér hefði fengið af-
greiðslu mikill maður og karl-
mannlegur, sem gekk undir
nafninu Jónína, en eitthvað
hafði hann þurft að blóta áður
en hann náði fénu.
Ég veit ekki, hvernig það er,
en það er eins og menn geisli
i ekki frá sér neinni ánægju yfir
þessari stjórnarframkvæmd.
Það er líklega orðið ósköp erf-
itt að stjórna þessari þjóð og
gera til hæfis, fyrst mönnum er
ekki einskæfr ánægja að endur-
: greiðslunni, þó að þeir verði að
flokka kjötið, sem þeir kaupa
] og eta, svo að Pétur Magnússon
sjái, að hann sé að gera rétt.
Það er betra að hafa rétt við í
| nýsköpuninni og það ættu allir
nýsköpunarmenn að skilja.
Vantrauststillagan og
vinnubrögöin á Alþingi
ástæða til vantraustsins. Og þá
munu menn líka skilja van-
stillinguna, serlx vantraustið
hefir valdið í stjórnarherbúðun-
um. Stjórnin finnur að henni er
ekki nóg að hafa þrefaldan
ræðutíma og meirihluta í þing-
inu. Hún veit4 að málstaðinn
brestur,og þess vegna fyllist hún
vanstillingu og geig þess, sem
íinnur að feigðin hefir merkt
sig, þótt takast megi að forðast
hana um stundarsakir.
Það hefir verið um það talað
manna á milli og í blöðum, að
Alþing 1945 væri búið að
standa 5y2 mánuð eða rúmlega
það, þar af hátt á 3ja mánuð á
árinu 1946. Nú nýlega sé ég, að
stjór.narblöðin telja það vei'a
Framsóknarflokknum að kenna,
að þingi verður ekki lokið fyrir
páska, og að vantrauststillaga
sú, sem Framsóknarmenn hafa
borið fram, geti ekki haft aðra
þýðingu en að lengja þingið.
Ég ætla ekki að rökræða það,
en tel að það sé nauðsynlegt,
að þjóðin viti með vissu fyrir
kosningarnar í vor, hverjir það
eru meðal núverandi þing-
manna — og væntanlegra fram-
bjóðenda —:, sem vilja að í
stjórn landsins verði lengur
þeir óhappamenn, sem þar eru
nú. En hvernig er það annars
með vinnubrögðin á Alþingi yf-
irleitt? Ég kom fyrir stuttu á
„pallana“ og var þá fundur í
sameinuðu þingi, aðallega at-
/
kvæðagreiðslur um nokkur mál,
sem áður hafði verið frestað.
„Herra forseti“, Jón Pá., var
^úinn að bera upp til atkvæða
mál eítt, og hafði með skjálf-
andi röddu beðið þá „háttvirta
þingmenn, sem vildu samþykkja
málið, að rétta upp hönd“. Þá
stóð upp Einar Olgeirsson alþm.,
gekk til forsetans og hvíslaði
einhverju í eyra hans. „Herra
forseti“ leit hálfvandræðalega í
kringum sig, en eftir augna-
blik kvjiðst hann taka málið „út
af dagskrá" samkv. framkom-
inni ósk. Þessu næst fór fram
atkvæða£^eiðsla um mál, sem
enginn ágreiningur virtist vera
um. Svo kom þriðja málið, og
var víst eittiivað svipað ástatt
með það eins og fyrsttalda mál-
ið, því þá gekk sami þingmaður,
Einar Olg., til forsetans aftur,
og „herra forseti“ beygði sig í
auðmýkt aftur, fyrir — líklega
„framkominni ósk“ E. Olg. —
Mér datt í hug: Ekki er undur
þótt þingið veröi langdregið með
svona löguðum vinnubrögðum.
Þessi atvik bæði skeðu á einum
hálfum klukkutíma. Eru þessi
og þvílík vinnubrögðin að fresta
málum aftur og aftur, þó ein-
hvei'jir kommúnistar séu ekki
viðlátnir þegar atkvæðagreiðsla
er byi'juð? í annað sinn kom ég
á „pallana" fyrir fáum dögum,
’ og var þá fundur í ‘heðri deild,
stóð líkt á þar, eins og áður
segir, atkvæðagreiðsla var að
Jbyrja um mál, sem frestað hafði
verið áður. Pétur Ottesen óskaði
nafnakalls við breytingartillögu,
sem fyrir lá. Forseti, Barði G.,
hóf undirbúning til að verða við
þeirri ósk, en einhvern veginn
atvikaðist það svo, fyrir atbeina
einhverra þingmanna, að for-
seti sagði, að þessu nafnakalli
væri mótmælt, og hann yrði því
að taka málið af dagskrá, og
fella úrskurð um mótmælin, og
ekki gat ég gert að því, að mér
kom til hugar, að einhverjir
þingmenn vildu vera lausir við
að segja já eða nei upphátt um
þessa breytingartillögu, (efni
hennar vissi ég ekki um). Þarna
gerðist svipuð saga, sömu vinnu-
brögð, frestun á frestun ofan.
Eftir að hafa séð og heyrt
þessi vinnubrögð á hinu háa Al-
Jþingi — og heyrt um mörg
svipuð dæmi —, held ég, að það
sé ekki óþarft að þingið lengist
um mokkra klukutíma við það
þjóðþrifaverk, sem vantrausts-
tillagan ætti að verða.
— r.
Ogæftir í Vestmanna-
eyjum
í Vestmannaeyjum hefir ver-
ið all ógæftasamt að undan-
förnu, þar til nú fyrir fjórum
dögum að gaf. Vertíðin er fyrir
neðan meðallag, og má kenna
það ógæftunum, því afli hefir
yfirleitt verið góður, þegar gef-
ið hefir á sjó. Allir bátar eru nú
hættir línuveiðum í Vestmanna-
eyjum fyrir rúmri viku og farn-
ir að fiska í net. Hafa þeir veitt
vel þessa daga sem gefið hefir.
/1 CíiatiaHqi
Fögnuður,
sem er blandinn óhug.
Stjórnarliðinu er auðsjáan-
lega illa við, að mikið beri á
fögnuði þess yfir liðveizlu þeirri,
sem Jónas Jónsson reynir að
veita því. Þess vegna snýst Mbl.
reitt við, þegar Timinn lætur
svo ummælt, að stjórnarliðið
fagni Jónasi Jónssyni eins og
„glötuðum syni“. Það reynir að
halda því fr.am, að með þessari
samlíkingu hafi Tíminn eigin-
lega gefið til kynna, að það sé
sama að hafa 'verið í Fram-
sóknarflokknum og „að hafa
komizt á villigötur í siðfræði og
fjármálum.11 Þessi útúrsnúning-
ur mun eixgan villa, því að Tím-
inn var ekki að lýsa sinni skoð-
un, heldur skoðun stjórnarliðs-
ins og það telur þann mann
vissuléga hafa verið „á villigöt-
um í siðfræði og fjármálum,"
er unnið hefir að bættum hag
bænda og annarra vinnandi
manna gegn stórgróðavaldi
landsins. Vegna þess, að Jónas
Jónsson hefir nú yfirgefið
bændamálstaðinn, eins og bezt
sést á afgreiðslu búnaðarráðs-
laganna og búnaðarmálasjóðs-
frv. í efri deild,- er honum nú
fagnað eins og „glötuðum syni“
í stjórnarherbúðunum.
En þótt fögnuður stjórnarliðs-
ins yfir J. J. sé verulegur, virðist
hann að öðrum þræði allmikið
kvíðablandinn. Það er eins og
stjórnarliðið hafi hugboð um, að
ekki muni mikill liðskostur
fylgja honum yfir í stjórnarher-
búðirnar. Þvert á móti muni
þ?tta spor hans hræða og þeir
vei'ða stórum fleiri, sem fara
gagntstæða leið.
Þetta hugboð stjórnarliðsins
mun vissulega verða að veru-
leika áður en lýkur.
Samkomulagið í flokkunum.
Stjórnarblöðin reyna að gera
mikið veður út af því, að ágrein-
ingur sé í Framsókíiarflokkn-
um, og byggja þá dóma sína á
framkomu Jónasar Jónssonar.
Vitanlega er klofningsstarfsemi
hans leiðinleg, þar sem um
gamlan og ötulan forvígismahn
er að ræða, en áhrif hennar eru
hins vegar smávægileg innan
flokksins, Sást það glöggt á sein-
asta flokksþingi og hefir þeim
þó hrakað síðan. Mættu stjórn-
arflokkarnir vissulega vel við
una, ef þeir væru eins vel sam-
stilltir til átaka og Framsóknar-
flokkurinn. Sambúðina i Sjálf-
stæðisflokknum má vel marka
af hinum gerólíku skrifum Mbl.
og Vísis um stjórnarsamvinn-
una. Samheldnina í kommún-
istaflokknum má vel marka á
þvi, að Sigfús Sigurhjartarson
hefir verið hrakinn frá ritstjórn
Þjóðviljans. Mestur hefir ágrein-
ingurinn þó verið í Alþýðu-
flokknum, þar sem stjórnar-
samvinnan var samþykkt í mið-
stjó|rninni með eins atkvæðis
meirihluta og einn harðsnún-
asti stjórnarandstæðingurinn í
flokknum var kjörinn annar
maður á bæjarstjórnarlistann í
Reykjavík, þrátt fyrir öflugustu
mótspyrnu flokksforustunnar.
Þeir, sem búa í glerhúsi, ættu
ekki að vera að kasta grjóti.
Dollaraeyffslan og ráffherrar
kommúnista.
Þann 10. þ. m. birtist svo-
hljóðandi. klausa í Þjóðviljan-
um:
Nú er svo kornið að dollarainn-
stæðurnar eru búnar, nema það.
sem lagt hefir verið á nýbyggingar-
reikning og Nýbyggingarráð ráð-
stafar til nýsköpunarframkvæmda.
Þetta þýðir, að allar þær marg-
háttuðu nauðsynjar, sem við verð-
um að kaupa fyrir dollara, verður
að kaupa fyrir þá takmörkuðu doll-
aratölu, sem við fáum fyrir seldar
vörur smátt og smátt.
Þetta er alvarleg staðreynd, en
þrátt fyrir hana er haldið áfram
að leyfa innflutning á aliskonar
óþarfa og drasli fyrir dollara.
Heildsalar og aðrir braskarar
heimta, og yfirmaður utanríkis-
viðskiptanna og viðskiptaráðherra,
Pétur Magnússon, lætur undan."
En það er ekki aðeins Pétur
Magnússon, sem hefir látið
undan, heldur hafa ráðherrar
kommúnista lika gert það. Þeir
bera ekki síður ábyrgð á
stjórnarstefnunni en Pétur
Magnússon. Þjóðviljinp getur
ekki firrt þá dómi almennings,
með því að reyna að koma á-
byrgð þeirra yfir á aðra.
Ljótt mál
Laugardaginn 6. apríl fóru þeir
prófessorarnir Gunnar Thor-
oddsen og ísleifur Árnason með
flokk lögfræðinema austur að
Litla-Hrauni. Hefir það verið
venja um nokkur ár, að lög-
fræðinemum væri sýnt vinnu-
hælið þar. En í þessari feí'ð
gerðust leiðinlegir atburðir.
Komumenn höfðu áfengi óspart
um hönd og einhverjir þeirra
gáfu sumum sakamönnunum
með sér. Um kvöldið struku svo
þrír þeirra og fóru til Reykja-
víkur, frömdu fjögur innbrot og
'lentu í ryskingum, en voru allir
handteknir. Við yfirheyrslu
héldu þeir þvi fram, að áfeng-
ið, sem gestirnir úr háskólan-
um færðu þeirh, hefði vakið hjá
þeim löngun í meira og því
hefðu þeir strokið.
Dómsmálaráðherra hefir látið
rannsaka málið, en ekki hefir
Tíminn fengið neina frétt frá
honum. En samkvæmt því, sem
hann hefir sagt öðrum blöðum,
mun framburður fanganna hafa
reynzt í'éttur.
Það mun almennt þykja einka-
Netafiskui'inn er saltaður, en
afli togbátanna er hins vegar
látinn í ís.
mál, hvort menn drekka frá sér
ráð og rænu á heimilum sínum
eða skemmtiferðum, svo að þeir
komist ekki hjálparlaust I rúm-
ið. En hitt mun fáum þykja1
hneykslislaust, þegar dómsfra-
efni þjóðarinnar koma í fanga-
hús akandi í bílum dómsmála-
ráðuneytisins og undir stjórn
tveggja prófessora og veita
föngunum vín. Bæði Morgun-
blaðið og Alþýðublaðið telja það
hneyksli og trúnaðarbrot, en
Þjóðviljinn reynir að gera sem
minnst úr skömminni og segir,
að stúdentarnir muni hafa verið
eitthvað „nestaðir" og að frá-
sagnir hinna blaðanna veki
slæman grun um, að þau vilji
nota þetta tækifæri til þess að
ráðast á stúdentana.
Þetta mál ætti að geta orðið
til þess, eins og margt annað,
að opna augu manna fyrir því,
að það er jafnan bezt að vera
algáður og á þann hátt munu
stúdentar og prófessorar bezt
bjarga heiöri sínum ög háskól-
ans. Alþýðublaðið væntir þess,
að nú taki fyrir þessar ferðir.
Tíminn vill vænta þess, að hér-
með taki fyrir drykkjuskap í
svona ferðum. Það er það
minnsta, sem má krefjast.