Tíminn - 05.05.1946, Blaðsíða 2

Aukablað
TlMlM, sunnudaglnn 5. maf 1946
Ankablað
stjórnarllðsins, að lakar skuli
vera að bœndum búið en öðrum
stéttum. Þetta kemur hvað skýr-
ast fram I aðförum þess í verð-
lagsmálum landbúnaðarins.
Loforð og efndir.
Eins og ég minntist á áður,
byggðist verðlagsákvörðun sex-
mannanefndarsáttmálans á því,
að bændur bæru svipað úr být-
um fyrir störf sín og aðrar vinn-
andi stéttir þjóðfélagsins. Og
þessi grundvQllur var sam-
þykktur samhljóða af fultrúum
bænda og neytenda, svo og
fræðimanna þeirra er um mál-
ið fjölluðu. —
Hvernig hefir svo samkomu-
lag þetta verið framkvæmt?
Þannig, að aðeins einu sinni
hefir fullkomlega refjalaust
verið að framkvæmd þess stað-
ið. Það var haustið 1943, er með
herkjum tókst að fá meiri hluta
þings til að ábyrgjast uppbætur
á útflutningsvörurnar, sem
tryggðu, að fyrir þær fengju
bændur það verð, sem á þeim
var ákvdðið, samkvæmt sátt-
málanum. En- það var vitanlegt,
að á annan hátt var ekki unnt
að tryggja fullkomlega fram-
kvæmd laganna. Næsta haust
eftir að tilhugalíf núverandi
stjórnarflokka byrjaði fyrir al-
vöru, neitar svo meirihluti Al-
þingis — nánar tiltekið stjórn-
arliðið, er síðar varð — algerlega
að setjk sams konar tryggingu
fyrir útflutninginn, nema því
aðeins, að bændur féllu frá
þeirri hækkun, sem þeir þá áttu
löglegt tilkall/til, 9.4%.
Málið var lagt fyrir Búnaðar-
þing, sem nú átti úr vöndu að
ráða. Það tók þó þann kostinn,
sem kunnugt er, að kjósa held-
ur lægra verð og útflutnings-
uppbæturnar, ásamt sérstakri
tryggingu fyrir hönd bænd-
anna gegn frekari hækkun
framleiðslukostnaðar á árinu.
Það er nú komið á daginn, svo
að ekki verður um deilt, að með
þessum skilyrðum tókst Búnað-
arþingi að bjarga fyrir bænd-
urna meiri fjármunum en þeim,
sem eftir voru gefnir, vegna
þess, hvernig þróunin varð 1
verðlagsmálunum. Samt sem
áður spöruðu þeir ríkinu og at-
vinnulifinu beint og óbeint stór-
fé, fyrir þau áhrif, er samþykkt
þeirra hafði í baráttunni gegn
verðbólgunn. — Þetta launar svo
þingmeirihlutinn bændastétt-
inni með stjórnarmyndun og
stjórnarstefnu, sem brýtur þvert
í bága við tilgang tilslökunar-
innar — og hagsmuni bænda-
stéttarinnar. Og ekki er þessi
■þegnskapur bænda betu/ séður
en það, að síðastliðið vor, þegar
að ríkisstjórnin fór að gera upp
reikningana við mjólkurbúin,
var aðgæzlan gagnvart sumum
þessara stofnana svo hárná
kvæm, að þær sáu sig til þess
knúffcir að leita réttar síns fyr-
ir dómstólunum. Og enn er
lagzt á sömu sveif.
Bændur látnir kenna
á lagavaldinu.
Við fyrsta tækifæri, sem
gefst, er svo sexmannanefndar-
löggjöfin úr gildi felld —- að
margra dómi með mjög hæpn-
um lagaskilningi, og bændur
þannig sviptir þeirri vernd er í
lögunum fólst.
Síðan er sett á laggirnar
stjórnskipuð nefnd, að því er
virðist fyrst og fremst til þess
að sjá um, að bændur fái ekki
sexmannanefndarverðið. En
ríkisstjórnin vissi, að það eitt
var krafa þeirra, er þeir töldu
sig eiga siðferðilegan rétt til,
hvað sem liði þeim lagalega.
Nei, verðið var sett 10% neðan
við hið rétta sexmannanefndar-
'verð, og auk þess skyldu bænd-
ur taka á sig verðafföllin á út-
lenda markaðinum.
Þegar svo nýskeð, að gengið
var frá lögum um ábyrgð ríkis-
ins á lágmarksverði fyrir nokkr-
ar útflttar sjávarafurðir, flutti
Skúli Guðmundsson breytingar-
tillögu um, að einnig væri tekin
ábyrgð á verði útfluttra land-
búnaðarafurða, þannig að tryggt
væri, að bændur fengju fyrir
þær sexmannanefndarverð. En
stjórnarliðið stútaði þeim með
jafn mikilli rósemi og það sam-
þykkti ábyrgðina fyrir sjávar-
útveginn.
Á meðan svo þessu fer fram,
og eftir að stjórnskipuð nefnd
hefir dæmt það rétt að vera, að
bændurnir beri úr býtum stór-
um lægri tekjur en verkamanna-
stéttin, hefir nokkur hluti
verkamanna gert verkfall, kraf-
izt kauphækkunar og fengið
hana með þeim forsendum, að
þeir geti ekki lifað mannsæm-
andi lífi af þeim tekjum, sem
hún hafði. En hvað finnst þess-
um herrum sæmandi — svo ég
ekki segi mannsæmandi gagn-
vart bændunum? Þeir verða að
sætta sig við lögþvingaða lækk-
un á sínu kaupgjaldi niður fyrir
aðra — og halda áfram að lækka
að sama skapi og kaupgjald
annarra hækkar og þar með
framleiðslukostnaðurinn í land-
inu. — Ástandið í landbúnaðin-
um er líka þannig nú, að engu
líkara er en að honum sé byrjað
að blæða út. Þetta lýsir sér fyrst
og fremst í þvi, að æskufólkið
er að þurrkast úr sveitunum
jafnóðum og það kemst á legg.
Óvildin tll stéttar-
samtakaiuia.
Það er nú ekki að undra,
þótt stjórnarliðinu, ef það telur
líf sitt og gengi undir því komið,
að því haldizt uppi þessar að-
farir gagnvart bændastéttinni,
sé lítið gefið um þá hreyfingu,
sem hafin er meðal bænda um
stofnun öflugs hagsmunafélags-
skapar. En sá hugur þeirra lýsir
sér á margan veg. Einna gleggst
er þó meðferð þeirra á lögunum
um búnaðarmálasjóð. — Lög
þessi voru samþykkt fyrir rúmu
ári. Efni þeirra var það, að lagt
skyldi y2% gjald á söluvörur
bænda, er leggðist í sérstakan
sjóð — búnaðarmálasjóð, er full-
trúar bænda á búnaðarþingi
fengju til ráðstöfunar. Ríkið
skyldi aðstoða við innheimtu
gjaldsins hliðstætt því sem það
aðstoðar verkamenn um fram-
kvæmd orlofslaganna. — Mál
þetta var rækilega undirbúið af
Búnaðarfélagi íslands — og
síðan sent búnaðarsamböndum
landsins til umsagna og hlaut
þar einróma samþykki. Mark-
mið sjóðsins var margs konar
því að verkefnin, sem leysa
þurfti voru á hverju strái. Eins
verkefnis skal hér sérstaklega
geti,ð.
Búnaðarfélag íslands hafði
hvað eftir annað orðið að gerast
aðili í stéttarmálum bænda á
undanförnum árum, og það
beint fyrir tilstuðlan Alþingis
stundum. Samt sem áður hefir
félagið sætt nokkurri gagnrýni
fyrir það, frá ýmsum, að starfa
að stéttarmálum bændanna á
kostnað rikisins. Forráðamenn
félagsins vildu gjarnan firra sig
þessu ámæli, og töldu líka eðli-
legast, að bændur legðu sjálfir
fram þá fjármuni, er nauðsyn-
legir væru til þess að sinna
þeirra eigin stéttarhagsmunum.
— Og þar sem sýnt þótti þegar
hér var komið sögu, að þróunin
gengi í þá átt, að bændum yrði
nauðugur-einn kostur að byggja
upp stéttarsamtök fyrir sig svip-
að og aðrár stéttir, þótti sjálf-
sagt að nokkur hluti búnaðar-
málasjóðs félli^ til slíkrar not-
kunar, hvernig sem sú starfsemi
yrði mótuð, eins og nokkurs kon-
ar stéttargjald.
Sóknin gegn búnaðar-
málasjóðnum.
í fyrstu var búnaðarmála-
sjóðsfrumvarpinu tekið með
mestu velvild í þinginu. Það fór
viðstöðulaust í gegn um neðri
deild þess, og allt virtist í bezta
lagi.
Þegar svo til efri deildar kem-
ur, - byrjar fyrst mótstaðan.
Kommúnistar virðast nú koma
auga á, að hér sé hættulegur
hlutur á ferðinni. Þeir sjá það
nú, og sjá það rétt, að ef bænda-
stéttinni eru fengin þessi fjár-
ráð í hendur kvaðalaust, þá geti
þau orðið henni ærinn styrkur i
hagsmuna og félagsmálabaráttu
sinni. Gegn því varð að sporna,
ef nokkur kostur var á. Þeir
virðast hata sjálfstæða bænda-
stétt og vilja hana feiga eins og
lærifeður þeirra austur í Rússiá,
sem byrjuðu á að jafna bænda-
stéttina við jörðu, er þeir tóku
að ryðja sovétskipulaginu braut
í landinu. —
Ekki tókst þeim þó að stöðva
málið í efri deild og kom það
aftur til n. d. lítið breytt — til
einnar umræðu. —
Nú voru góð ráð dýr, enda gera
þeir nú síðustu atlöguna. Málið
hafði fengið nær óskipt fylgi
allra annarra flokka, og land-
búnaðarráðherra lýsti yfir því
í umræðum á þinginu í vetur, að
sér hefði ekki verið þægð í þeirri
breytingu, sem á því var gerð.
Þá taka þeir það ráð, sem þeim
mun oftar hafa gefizt vel, —
að beita hinum pólitísku „fing-
urskrúfum" á meðstarfsmenn-
ina. — Og herbragðið heppnað-
ist. Þingmaður Austur-Húnvetn-
inga, J. P., verður til þess, ásamt
kommúnistanum Sigurði Guðna-
syni, að bera fram tillögu um
hið alrsemda þvlngunarákvæði
— að setja ráðstöfun fjárins
undir eftirlit og samþykki ríkis-
stjórnarinnar — og stjórnar-
hersingin samþykkir. — Komm-
únistar höfðu nú unnið fyrsta-
sigurinn í málinu, og gátu nú
rólegir raulað fyrir munní sér:
Hafðu, bóndi minn, hægt um
þig ....
En það átti eftir að gerast
meira í þessu máli áður en lauk.
— Bændur almennt undu þessu
hið versta að vera gerðir ómynd-
ugir að ráðstöfun þessara félags-
gjalda sinna og kröfðust þess,
að Alþingi næmi þvingunar-
ákvæðið úr lögum. Nokkrir
þingmenn verða til að bera fram
frumvarp um það á þinginu.
Þetta verður kommúnistum kær-
komið tilefni til að fullkomna
ofbeldið.
Aftur eru þeir sendir af stað,
þingmaður Austur-Húnvetninga
og 1. landskjörinn Sigurður
Guðnason, og nú stíga þeir
skrefið fullt og bera fram til-
lögu um að taka sjóðinn með
öllu af heíldarsamtökum bænda
stéttarinnar — og búta hann
niður á milli sambandanna og
fyrirskipa hvernig honum skuli
varið. — Þetta mátti víst ekki
seinna vera, þvi að nú hafði
skapast nýtt viðhorf, frá því að
málið var síðast á ferðinni i
Þinginu. Bændunum var nú orð-
ið l^óst að eina málið sem ríkis-
stjórnin virtist skilja í sam-
skiptum sínum við stéttir lands-
ins, ’/oru sterk og óvægih sam-
tök. Stéttarsamband bænda var
því stofnað, og það hafði gert
ákveðnar kröfur til ríkisvalds-
ins um jafnrétti við aðrar stéttir
í sínum kaupgjaldsmálum, þ. e.
verðlagsmálum landbúnaðarins.
Og það var vitað að hvaða fram-
búaðarfyrirkomulag sem stétt-
arsambandinu yrði sett eftir-
leiðis þá væri því ætlaður hluti
af búnaðarmálasjóði til starf-
semi sinnar. Það var því nauð-
synlegt að kæfa þessa hreyfingu
þegar í byrjun ef unnt væri.
Þess vegna þótti vænlegt ráð
að taka þessi fjárráð af heild-
arsamtökunum og reyna að egna
þeim fyrir elnstaka hópa bænda
til þess að freista þess að koma
sundrungu inn í samtökin.
Ég hefi að vísu ekki trú á að
þetta takist — og hygg að hér
sem oftar verði skamma stund
hönd höggi fegin. — En þessar
aðfarir allar eru með endemum
— og hefir engin stétt verið
beitt slíku ofbeldi af Alþingi eins
og bændastéttin I þessu máli —
ofan á það, sem á undan var
gengið úm setningu búnaðar-
ráðslaganna og framkvæmd
þeirra. Má það heita stórfurðu-
legt, að fást skyldi meiri hluti
þingmanna í báðum deildum til
slikrar óhæfu. Maður veit ekki,
hvort meir skal undrast, brjóst-
heilindi þeirra manna, er kom-
izt hafa inn á þing vegna kjör-
fylgis bænda og leyfa sér slíkar
aðfarir, eða fulltrúa verka-
mannastéttanna, að þeir skuli
dirfast að skapa slíkt fordæmi
á Alþingi gagnvart samtökum
og réttindum alþýðunnar —
bændastéttarinnar.
1
Ljósmóðurstörf
Jónasar Jónssonar.
En svo eru eftir sjálf undrin
í þessu máli. En þau eru það, að
sá maður sem undanfarin ár
hefir leikið hrópandann á eyði-
mörkinni — og ekki þreyzt á að
brýna þjóðina á að varast allt
samneyti við kommúnista, hátt-
virtur þingmaður Suður-Þingey-
inga Jónas Jónsson frá Hriflu,
að hann skyldi láta dáleiða sig
til að gerast eins konar ljósmóð-
ir að þessu afkvæmi kommún-
istanna. — En fyrir hans aðstoð
er þetta nú orðið að lögum.
ðskapnaður, sem
Sijóðin verður að
losna við.
Það voru margir, sem þegar í
upphafi höfðu litla trú á því að
samstarf núverandi stjórnar-
flokka yrði mikill gæfuvegur
fyrir þjóðina og var ég einn á
meðal þeirra. Þó verður það að
segjast, að þótt allir stjórnar-
flokkarnir séu meira og minna
meingallaðir — þá er engum
þeirra alls varnað. Og um hina
einstöku þingmenn, er það einn-
ig vitanlegt, að þeir eru upp og
ofan eins ^pg aðrir þegnar hins
íslenzka mannfélags — og hafa
bæði kosti þeirra og galla. — Það
átti því engan veginn að vera
útilokað, að af samstarfi þeirra
gæti leitt sæmilegt stjórnarfar
— ef það tækist að nýta allt það
skársta, sem hver þeirra hefði
til málanna að leggja. En reynd-
in ætlar því miður að verða öll
önnur.
Hér hefir það gerzt, sem við
þekkjum hliðstæður að — t. d.
úr dýraríkinu við blöndun ým-
issa kynja — að svo illa tekst til,
að afkvæmið erfir alla galla for-
eldranna, en enga kosti. Og er
því þannig farið með afkvæmi
stjórnarflokkanna — stjórnar-
farið. Þannig hefir það á óskilj-
anlegan hátt mótazt jöfnum
höndum af hinni purkunarlausu
auðhyggju, er gagnsýrir Sjálf-
stæðisflokkinn — hinu gagn-
rýnislausa móðursjúka laun-
þegadekri, sem Alþýðuflokkur-
inn er haldinn af, og hinni of-
beldiskenn'du upplausnarstarf-
semi kommúnistanna.
Úr öllu þessu ásamt ýmsum
öðrum fylgikvillum, hefir svo
myndazt hálfgerður stjórnar-
farslegur óskapnaður, sem allir
þjóðhollir menn þurfa að taka
höndum saman um að loþa þjóð-
ina við — í næstu kosningum,
ef það ekki getur orðið fyrr.
öith líinn áburÉur
Verðlag á tilbúnum áburði er ákveðið þannig:
Ammoniaksaltpétur .. 100 lbs. kr. 34.00
Brennisteinssúrt Ammoniak .. .. 100 — — 26.50
Ammophos 16/20 .. 100 — — 30 00
Superfosfat ..., \ .. 100 — — 17.00
sama .. 167 — — 27.50
Kalí 60% .. 100 — — 22.50
Brennisteinssúrt Kalí .. 100 — — 24.00
Tröllamjöl .. 100 — — 30.00
Kalksaltpétur 50 kg. — 20.00
Áburðarkalk ... .. 50 — — 13.50
Verðið er hið sama á þeim höfnum, sem skip Eimskipafé-
lags íslands og Skipaútgerðar ríkisins koma á.
Uppskipun og vörugjald í Reykjavík er kr. 1.50 fyrir hálf-
sekk.
Reykjavík 1. maí 1946
Áburðarsala ríkisins.
ASKRIFTAGJALD TIANS
o
O
w
kr. 5.00 á mánuði í Reykjvík og Iiafnar- 11
firði,
en kr. 45.00 árgangurinn annars staðar
á landinu.

Undirritaður smíðar og selur
nýrri og fullkomnari gerð af heimilisspunavélum
frá 10 þráða stærð. Snældur véiarinnar ganga ailar
í baðsmurning og verður vélin hljóðminni og slitnar
ekki. Ennfremur er ein snúra sem gengur á allar
snældur og vinnzt alveg jafnt á þær og snúran
slitnar ekki. Skrifið og leitið upplýsinga hjá
Arnfinni Björnssyni
Vesturgötu 96, Akranesi.
Frystihúsið Herðubreið tilkynnir:
Á tímabilinu 1. maí til 1. október hættir vinna
hjá oss kl. 12 á hádegi á laugardögum. Þetta
eru viðskiptamenn beðnir að athuga og haga
pöntunum sinum í samræmi við það.
Bíiðar-
stúlkur
óskast
Tvær stúlkur geta fengið atvinnu við verzlunarstörf
frá 1. júlí n. k. Æfing í vefnaðarvörubúð æskileg.
Umsóknir ásamt launakröfum sendist kaupfélags-
stjóranum.
KAUPFÉLAG STYKKISHÓLMS