Tíminn - 27.08.1946, Blaðsíða 2

2
TtMIIVX. jtrtgjndaglim 27. Agúst 1927
154. blaS
Þriðjudagur 27. ágúst
Jákvæðar aðgerðir
eða óvirkt gaspur
Aldrei hefir verið erfiðara að
fá húsnæði hér í bænum en ein-
mitt nú. Það eru blátt áfram
mjög ótrúlegar sögur, sem af
því ganga og vitað er um að eru
fyllilega sannar. Þrjú herbergi
og eldhús eru seld fyrir eitt-
hvað á annað hundrað þúsunda.
Sé þetta í nýlegum húsum, fer
verðið allt að 200 þús., og í
gömlum timburhúsum er svona
Ibúð seld fyrir 120 þús. eða
meira. Nýtt hús með þremur í-
búðum, — að sönnu góðum —
kostar kannske 750 þús. Þetta er
það íbúðaverð, sem algengt er í
Reykjavík í ágústmánuði 1946.
Ekki er ástandið betra með
húsaleigumálin. Það mun nú
vera algengt, að fyrir 2 herbergi
og eldhús verði menn að greiða
500—800 krónur á mánuði og
oft fyrirfram til tveggja ára.
Maður með litla fjölskyldu verð-
ur ef til vill að snara út 20 þús.
kr. til þess að komast undir þak
með konu og börn, og eftir tvö
ár verður hann máske á göt-
unni aftur.
Það er því geigvænlegt skarð,
sem kemur í tekjur venjulegra
manna, þegar þeir borga fyrir
það, að fá að vera innan húss í
Reykjavík.
Þetta er einn ávöxtur fjár-
málaóstjórnarinnar hér á landi
síðustu árin. Skýringarnar eru
í stuttu máli þessar:
Það er dýrt að byggja, þegar
kaupgjald er orðið svo hátt sem
hér og sumir húsagerðarmenn-
irnir fá talsvert á annað hundr-
að krónur í daglaun. Þeim veitir
ekki af því, ef þeir ætla sér að
fá húsaskjól undir risi eða í
kjallara hússins, en það breytir
engu um kostnaðinn.
Byggingarefnið er dýrt, þegar
það hefir verið flutt hingað fyr-
ir taxta íslenzkrar dýrtíðar og
farið um hendur byggingarvöru-
verzlananna.
Ofan á þetta leggja svo bygg-
ingarfélögin einatt miklar upp-
hæðir.
Það er algengt, að hús séu
seld fyrir miklu meira en til
þeirra hefir verið kostað, þrátt
fyrir öll þau ósköp, sem eru
raunverulegur tilkostnaður.
Gróðamenn auka við sig hús-
næði. Þeir láta e. t. v. byggja og
búa sjálfir á aðalhæð, en selja
kjallara og rishæð fyrir okur-
verð.
Byggingarefni er notað í
stórum stil í ýmislegar bygg-
ingar, sem ekki leysa, húsnæð-
ismálin á neinn hátt.
Þrátt fyrir allt, sem byggt er,
sprengir þó frekja og yfirgang-
ur gróðamann^nna verðlag á
húsnæði svo mjög upp, að það
tekur út yfir öll ósköp frá fyrri
timum.
Svona er það, eftir að tveir
verklýðsflokkar hafa verið við
völd nærri tvö ár. Það lagar ekki
hlutina mikið að fleipra stund-
um eitthvað, „sem ekki er eftir
hafandi“, eins og Þjóðviljinn
segir, ef ekkert er gert.
Hér þarf skjótra og gagn-
gerðra úrræða við.
Framsóknarmenn hafa bent á
úrræði. Þeir lögðu til á þingi í
vetur, að byggingarfélögum al-
mennings yrði tryggður inn-
flutningsréttur á nauðsynjum
sínum, svo að þau fengju bygg-
ingarefni álagningarlaust. Það
var drepið.
Úti um land er byggingarefni
BARÁTTA STJÓRNARSINNA
Orðsending til fólks I Barðastrandarsýslu
Mér þykir viðeigandi, áður en
lengra líður og kosningabarátt-
an í vor fyrnist meira, að birta
opinberlega nokkrar kosninga-
fullyrðingar Gísla Jónssonar.
Það eru aðeins tvö dæmi til
sýnis.
Gísli sagði á 11 framboðs-
fundum, að meðal annars væru
áhrif „nýsköpunarstjórnarinn-
ar“ þau, að allt íslenzkt dilka-
kjöt frá síðasta hausti seldist
innanlands.
selt sem svipuðu verði og hér í
Reykjavík eða jafnvel lægra,
þrátt fyrir umhleðslu hér, því
að þar annast kaupfélögin
verzlunina. En stjórnarvöldin
binda menn á höndum og fót-
um, svo að þeir mega ekki færa
viðskipti sín til kaupfélaganna
frekar en verið hefir. Ríkisstjórn
íslands verndar okrið í bygg-
ingarmálunum.
Tíminn hefir oft deilt á það,
að byggingarefni væri notað til
þess að byggja einkahótel út
um land fyrir einstaka miljóna-
mæringa, sem fara þangað sér
til gamans, þegar þeir þreyt-
ast á að sitja í lúxusíbúðum sin-
um í Reykjavík.
Tíminn hefir þráfaldlega kraf-
izt þess, að notkun byggingar-
efnis væri skipulögð, og auk í-
búðarhúsa væri aðeins byggt
það, sem nauðsyn krefur.
Þá er það ennfremur úrræði
að setja húsasölu og húsaleigu
undir opinbert eftirlit, til að
hindra okur á svörtum markaði.
Slíkt hafa aðrar þjóðir gert.
Allar þessar umbótatillögur
hafa verið drepnar. Þær hafa
verið kæfðar með hávaða um
það, að kröfur Framsóknar-
manna um að minnka dýrtíð og
verðbólgu, væru árás á 'kjör
alþýðunnar. Sá hávaði er nú
orðinn alþýðufólki Reykjavíkur
dýr.
Það er ekki árás á alþýðuna
að lækka verð á brýnustu lífs-
nauðsynjum, jafnvel þó að það
fylgi, að daglegar tekjur lækki
eitthvað að nafni til.
Það má ekki dragast, að eitt-
hvað jákvætt verði gert í þess-
um málum. En á það má líka
benda, að önnur hlið snýr að
fólkinu sjálfu. Á þessari öld
stéttarsamtakanna munu ýmsir
spyrja sem svo: Hví láta menn
bjóða sér þetta? Hvers vegna
kaupa menn-húsnæði til eignar
eða leigu með þessum ókjörum?
Vitanlega er það eftirspurnin
sem ræður að öðrum þræði.
Menn vilja allt til vinna að
verða í röðum þeirra heppnu,
sem komast undir þak. Og þeir,
sem eiga peninga, eru margir
svo hræddir um hrun krónunn-
ar, að þeir vilja ólmir eignast
eitthvað tryggara og varan-
legra, — jafnvel gamlan hús-
skrokk, sem þeir geta fengið
með okurverði.
Þetta er einn
fjármálastjórn
ára.
Það hjálpar
þessum málum, þó að orðhvatur
ráðherra gaspri eitthvað, „sem
ekki er eftir hafandi" um að
skera heildsala og braskara. Hér
þarf jákvæðar aðgerðir.
Sá mikli fjöldi, sem hér hefir
hagsmuna að gæta, hefir mikið
vald, ef hann beitir því. Og það
er sannarlega öllum fyrir beztu,
að því sé beitt, því að ástandið
er óþolandi, frá hvaða hlið, sem
á það er litið.
ávöxturinn af
undjBjnfarinna
ekki neitt i
Nú er verið að flytja út 300
smál. af þessu kjöti og auk þess
er taliö, að 500 smál. verði ó-
seldar í sláturtíð. — Sumir
halda, að Pétur Magnússon ætli
að hafa það á markaði í vetur
til þess að reikna vísitöluna eft-
ir. En hvað sem um það er, þá
hefir fullyrðing Gísla verið a. m.
k. 300 tonna ósannindi, sjálf-
sagt miklu meira.
Gísli Jónsson bar á mig ó-
sannindi um gjaldeyrismál og
hélt því þá fram, að allur ný-
sköpunarflotinn væri greiddur
og nefndi þar til Eimskipafé-
lagsskipin, Svíþjóðarbátana og
togarana. Um togarana sagðist
hann sjálfur hafa samið, —
gert stærsta viðskiptasamning,
sem íslendingar hefðu nokkurn-
tíma gert, — og allir sem þekktu
til milliríkjaviðskipta vissu það,
að nú væri enginn samningur
gerður án þess að greiðsla færi
fram samtímis. Andvirði þessa
flota væri því alls ekki talið
með innstæðum íslendinga er-
lendis.
í skýrslu Eimskipafélags ís-
lands, þeirri, sem lögð var fram
á aðalfundi þess í júní s. I.,. er
greinilega sagt, að skip þau
fjögur, sem Burmeister og Wain
ætla að byggja fyrir það fyrir 26
millj. kr. samtals, séu að lang-
mestu leyti ógreidd.
Opinberar skýrslur hagstof-
unnar sýna, að í júlímánuði
voru greiddar 18 milj. kr. fyrir
Svíþjóðarbáta og þó er eftir að
greiða nokkuð í þeim. Þessar 18
milj. hafa verið íslenzk eign,
þegar Gísli sagði mig ljúga því.
Ég hefi ekki náð í neinar ná-
kvæmar tölur um það hvað
margir miljónatugir voru ó-
greiddir fyrir togarana, þegar
Gísli var að átelja mig. Ég veit
þó að þeir voru margir.
Það er nú vika síðan Jónas
Haralz hagfræðingur, sem er
starfsmaður Nýbyggingarráðs,
skrifaði um gjaldeyrismálin í
stjórnarblaðið Þjóðviljann.
Hann heldur því þar fram, að
í lok júnímánaðar hafi Nýbygg-
ingarreikningur átt ráðstafað
en ógreitt hátt á annað hundr-
að milj. kr. Þetta hefir ekki
verið rengt eða hrakið opinber-
lega, enda er Jónas sagður ó-
líkur Gísla Jónssyni, vandaður
maður og gáfaður, sem hann á
kyn til.
Það liggur því ljóst fyrir og
hverjum skynbærum manni,
sem heyrði viðræður okkar
Gísla, vorkunnarlaust að sjá
það, að þegar Gísli Jónsson var
að sneypa mig fyrir vanþekk-
ingu og ósannindi, hefir hann
sjálfur farið rangt með tölur,svo
að nemur nál, 200 miljónum.
Ég vil ekki eyða meiru af rúmi
Tímans til þessa að sinni. En
biðja vil ég fólk í Barðastrand-
arsýslu að hugleiða vel þessi at-
riði og önnur hliðstæð, sem nóg
eru til. Það mun þá hætta að
trúa fullyrðingum þingmanns
síns, nema það viti annars
staðar frá, að þær séu réttar.
En hvað á að halda um menn
og flokka, sem nota ráð Gísla
Jónssonar í baráttu um stjórn-
mál?
Halldór Kristjánsson.
OPNIR VASAR
Á vinnustöðvum erlendis, þar
sem launamönnum er greitt
kaup, er víða auglýsing, sem
hljóðar eitthvað á þessa leið:
„Gangið ekki með opna vasa“.
Þær ástæður liggja til þessar-
ar auglýsingar, að vasaþjófar
sitja um launamennina og draga
peningana með mjúkum hand-
tökum úr vösum þeirra, en þeir
verða þess ekki varir, fyr en til
þeirra þarf að taka. —
Hér ér landi er fátt um vasa-
þjófa, og þessara auglýsinga
þykir því ekki þörf. — En þó er
það nú svo, að hinar háu launa-
greiðslur eru oftast eða ætíð
horfnar úr vösum launamanna,
þegar að næsta útborgunardegi
kemur, og án þess, að menn viti
með hvaða hætti það hefir mátt
verða. Þessu er þannig háttað,
að fulltrúar verkamanna og
annara launamanna hafa, í stað
þessa, að vara við „vasaþjófun-
um“, rekið pólitík, sem hefir bú-
ið til vasaþjófa og gefið þeim
aðstöðu til að raka saman fé úr
vösum verkamanna. Þessir
„vasaþjófar“ eru ekki svo ófín-
ir, að þeir bíði við útborgunar-
staðina.
Þeim hefir verið fengin stór-
um betri aðstaða.
Þeir láta vinnandi stéttirnar
koma til sín og opna vasana.
Hvar sem komið er tii að kaupa
nauðsynjar, skó, föt, fæði, hús-
Kappreiðar Hesta-
marmaféL Smára
Sunnudaginn 14. júlí s.l. fóru
kappreiðar fram á skeiðvellin-
um Sandlækjarós, eins og Hesta-
mannafélagið Smári hafði áð-
ur auglýst. Þar komu 37 hestar
til keppni, 35 þeirra úr Gnúp-
verja-, Hrunamanna- og Skeiða-
hreppi, en Hestamannafélagið
Smári tekur yfir þessar þrjár
sveitir. Þessi urðu úrslit í úr-
slitasprettinum:
Af skeiðhestum kom Blesa
Sveins á Hrafnkelsstöðum ein
að marki og hljóp vegalengdina
á 27 sek. Hún hlaut II. verð-
laun.
Stökkhestar á 250 m. vega-
lengd (tryppi til 6 v.) voru 14.
I. verðlaun hlaut Blesi Emils í
Gröf. Hann rann skeiðið á 20
sek., II. verðlaun Lokka Stein-
þórs á Hæli á 20.1 sek., III.
verðlaun Toppa Einars á Hæli
á 20,3 sek.
Á. 300 m. sprettfæri voru
reyndir 11 hestar. Úrslit urðu
þau að 3 hross komu svo jöfn
að marki að eigi varð gerður á
þeim sjónarmunur og var tími
þeirra 23.5 sek.
Þessi hross voru: Bleikur
Steindórs í Ási, Þýða Guðmund-
næði, húsgögn — yfirleitt allt,
sem nöfnum tjáir að nefna —
er reitt af verkamanninum
ranglega stórfé.
Þeir, sem græða á dýrtiðinni,
leggja fé þetta fyrir — mtljónir,
tugi miljóna — erlendis og nér-
lendis.
Já, hér eru vasar manna
„opnir“ — og þeir, sem sjá um
að svo sé, sitja í ráðherrastól-
um uppi í stjórnarráði og segj-
ast vera fulltrúar verkamanna
og annarra manna, sem ekki
stunda milliliðastarfsemi. — Og
þeir segjast auka dýrtíðina til
þess að dreifa stríðsgróðanum.
Það láir raunar enginn Pétri
og Ólafi. Þeir eru „til þess sett-
ir“ ;— eins og bóndinn frá Vík
forðum, af hálfu milliliðanna og
braskaranna, að halda uppi
stjórnarsamstarfi, sem auðgar
fáa menn á kostnað fjöldans.
En hvað ætla verkamenn og
allur fjöldinn að ganga lengi
með „opna vasa“ að boði for-
vígismanna sinna, til þess að
láta ræna sig og fita með því
„vasaþjófana?"
ar á Þórarinsstöðum og Valur
Ingólfs í Fossnesi. —
Sjö hestar voru reyndir á 350
m. spretti. I. verðlaun hlaut
Sörli Helga í Hvammi, en hann
hljóp á 27.4 sek., II. verðlaun
Spakur Eiríks í Vorsabæ á 27.4
eða sama tíma. III. verðlaun
Stormur Sigríðar Jóhannsdótt-
ur á Hamarsheiði á 28 sek.
Eins og sjá má á þeim tíma,
sem skráður er hér að framan
hjá hrossunum í úrslitasprett-
unum, voru hlaupin mjög at-
hyglisverð og héldu áhorfendum
vel vakandi allt sprettfærið, því
að hrossin voru mjög jöfn. Sama
má segja um flokkahlauppin, að
þar mátti vart í milli sjá hross-
anna. Og í undanrás mun hafa
náðst bezti tíminn, á þessum
kappreiðum, er þær stukku 250
m. Lokka og Toppa á Hæli á
19.8 sek.
Annars má segja, að tíml
hrossanna sé góður þegar allra
aðstæðna er gætt: Knaparnir
sumir alls óvanir aö sitja hest
á kappreiðum, en hjá öðrum
mátti sjá ótvíræða framför frá
(Framhald á 4. slðu).
James Connally M. A.:
Viðskiptasambönd milli
irlands og islands
Hér dvelur um þessar mundir írskur stúdent frá Dublin, James
Connally að nafni. Hann hefir skrifað talsvert í blöð, bæði í ís-
lenzku blöðin um frland og líf og hætti írsku þjóðarinnar, og
írsk blöð um ísland og íslendinga. — Tíminn birtir hér eina
grein eftir þennan írska gest, þar sem hann gerir grein fyrir
írskri framleiðslu og ræðir hugsanleg viðskipti íslendinga og íra.
Síðan ég kom til Reykjavíkur,
hafa margir verzlunarfrömuðir
þar beðið mig að skrifa blaða-
grein um viðskiptasambönd milli
írlands og íslands og hugsanleg
verzlunarviðskipti þessar tveggja
landa. Mér er sönn ánægja að
verða við þeirri bón, þar sem ég
álít, að þið íslendingar gætuð
keypt margt af okkur írum og
við aftur á móti keypt margt af
ykkur.
írland er nú sem stendur á
sterlingspundasvæðinu, og gengi
írska pundsins er í orði kveðnu
hið sama og enska pundsins
Þess vegna er hlutfallið milli
íslenzku krónunnar og írska
pundsins 1:26,9 eða sama og
gengi enska pundsins hér, enda
þótt velmegun sé nú meiri í ír-
landi en Englandi (miðað við
mannfjölda). En mögulegt er,
að írska stjórnin hætti að miða
gengi sinnar myntar við gengi
enska pundsins (eins og Kan-
adastjórn gerði nýlega) og þá
myndi írska pundið sennilega
verða meira virði.
Á stríðsárunum hefur írland
hagnast vel á því að flytja út
milljónir smálesta af matvæl-
um til Englands. En lítið hefur
verið keypt í staðinn, því að nú
lætur nærri, að landið/ geti
sjálft fullnægt öllum þörfum
sínum. Allar nauðsynlegar fæðu-
tegundir eru framleiddar á ír-
landi, svo sem: kjöt, fiskur,
smjör, egg, ávextir og hveiti.
Stærsta bruggunarhús heimsins,
Guiness,er í Dublin. Enginn syk-
ur er fluttur inn, því að hann er
framleiddur eftir þörfum úr
heimaræktuðum sykurrófum. Á
írlandi er líka ræktað tóbak.
Allir vindlingar, sem við not-
um eru framleiddir úr írsku tó-
baki, en í þeim eru 25% af
amerísku og tyrknesku tóbaki
til bragðbætis.
Þegar stríðið skall á, 'gátu
Englendingar ekki lengur birgt
okkur upp af þeim vörum, sem
við vorum áður vanir að flytja
inn, svo sem kolum, eldspýtum,
reiðhjólum, landbúnaðarvélum
o. s. frv. Þess vegna lærðum við
sjálfir að framleiða þessar vöru-
tegundir eða fundum upp gervi-
vörur í stað þeirra. Nú fram-
leiðum við sjálfir eldspýtur og
þurfum ekki lengur að flytja
þær inn. Við framleiðum einnig
reiðhjól, málningu, barnavagna,
yfirbyggingar á bíla og flug-
skrokka ,en ekki vélarnar sjálf-
ar. Við erum hættir að flytja
inn kol. Verksmiðjuvélar okkar
eru nú knúnar með rafmagni
úr fossum eða frá raforkustöðv-
um, sem eru hitaðar með mó
(þessa síðast nefndu hugmynd^
fengum við frá Rússlandi, en
þar eru geysistórar raforku-
stöðvar, hitaðar með mó).
Afleiðing .þessa er sú, að við
flytjum nú ekkert að ráði inn
í landið frá Englandi, • en
flytjum þangað ennþá milljónir
smálesta af matvælum á hverju
ári. Viö eigum því innistand-
andi hundruð milljóna af ensk-
um pundum og sú inneign fer
stöðugt vaxandi Við eyðum þó
dálítilli fjárhæð (máske til ó-
nýtis) til þess að kaupa byssur,
flugvélar og herskip frá Eng-
lendingum handa hinum fá-
menna her okkar, flota og flug-
her. Ennfremur eyðum við
nokkru af þessu fé í viðskiptum
við ensk fyrirtæki, sem taka aö
sér að byggja stórar fyrirhleðsl-
ur og reisa aflstöðvar fyrir
okkur. Töluvert af fénu rennur
einnig til meginlands Evrópu,
en þar kaupum við sitt af hverju,
t. d. kaupum við rafmagnsvél-
ar ýmis konar frá Sviss, frá
Frakklandi kaupum við munað-
arvörur eins og vín, koníak og
ilmvötn frá París og snepim-
þroska Miðjarðarhafsávexti frá
Suður-Frakklandi og Spáni. í
þessu sambandi má geta þess,
að í apríl síðast liðnum höfðu
Englendingar varlá efni á því
að kaupa appelsínur og sítrónur
frá Spáni, til þess að bæta úr
C-vítamínskorti barna sinna, en
á sama tíma höfðu írar flug-
vél í förum milli Suður-Frakk-
lands og Dublin og flutti hún
jarðarber til Dublin, vegna þess
að írsku jarðarberin eru ekki
fullþroskuð fyrr en í júní. Nú